Салыстырмалы диагностикасы. · Транзиторлы (әдетте 4-аптадан аспайды) гипопаратиреоз қалқанша
· Транзиторлы (әдетте 4-аптадан аспайды) гипопаратиреоз қалқанша
безге жасалған операциядан кейін ҚМБ қанайналымының қайтымды бұзылысы нәтижесінде дамиды. Егер операциядан кейін гипокальциемия мен паратгормонның төмен деңгейі 12 аптадан аса созылса, операциядан кейінгі тұрақты гипопаратиреоздың дамуы жөнінде ой түюге болады. Осы кезде науқасқа кальций дәрілері, қажет болғанда D дәруменімен ұштастырып тағайындауға болады.
· Тырысулық ұстамалармен өтетін басқа сырқаттар: эпилепсия,
истерия, гипервентиляциялы синдром, спазмофилия, гипогликемия және т.б.
· Гипокальциемиямен өтетін басқа да сырқаттар: ауыр соматикалық
патология, жедел панкреатит, D дәруменінің ауыр тапшылығы, бүйрек жеткіліксіздігі, бірқатар дәрілерді қабылдау (цисплатин, кальцитонин, фосфаттар), бірнеше рет гемотрансфузия жасау (кальцийдің артық цитраттармен байланысуы).
Емі
1. Гипокальциемиялық криз. 20 мл 10 % кальций глюконат ерітіндісін
100–200 мл физиологиялық ерітіндіге немесе 5% глюкоза ерітіндісіне араластырып көктамырға 10 минут бойы құямыз. Симптоматика сақталып немесе қайталанса кальций глюконаты ерітіндісін қайта енгіземіз.
2. Сүйемелдеуші терапия: тәулігіне 1,0–1,5 г мөлшерде қарапайым
кальцийді тағайындау (кальций карбонат түрінде). Науқастардың басым көпшілігінде кальций дәрілерімен монотерапия ГПТ компенсациясына әкелмейді (қандағы қалыпты кальций деңгейін ұстап тұрмайды). Осыған орай D дәрумендері қоса тағайындалады: дигидротахистерол (0,5–2 мг тәулігіне; 12–40 тамшы), холекальциферол (25000–75000 БР); 1.-OH-D3 (2–4 мкг тәулігіне), 1,25(ОН)2D3 (1–3 мкг тәулігіне).
Болжамы
Болжамы әдетте қолайлы.
ОСТЕОПОРОЗ
Остеопороз — сүйектің жоғарғы сынғыштығына әкелетін, сүйек тінінің микроархитектоникасының бұзылуымен әжне көлем бірлігінде сүйек массасының төмендеуімен сипатталатын қаңқа сүйектерінің жүйелік ауруы
(8.6 кесте). Остеопороз терминімен қатар екі түрлі мағынаға ие болатын остеопения термині қолданылады. Біріншіден, бұл сүйектің кез-келген минералды тығыздығының төмендеуін білдірсе, екіншіден, сүйек денситоментриясы мәліметтері бойынша «Т» критерийлерге сәйкес 1 –2,5 аралығында болуын білдіреді.
8.6 кесте.Остеопороз
| Этиологиясы | Біріншілік (менопаузадан кейінгі, сенильді, ювенильді, идиопатикалық); екіншілік, бірқатар аурулармен байланысты (гиперпаратиреоз, Кушинг синдромы, гипогонадизм және т.б.) |
| Патогенезі | Сүйек түзілу үрдістерінен резорбция үрдістерінің басым болуын қауіп түрткілері ушықтырады (гипоэстрогения, кальций, D дәруменінің тапшылығы, түрлі препараттарды қабылдау) |
| Эпидемиологиясы | Менопаузадан кейінгі әрбір үшінші әйелде және 75–80 жас аралығындағы науқастардың жартысынан көбінде остеопороз бар. 50 жастан асқан әйелдердің 30 -да және ер адамдардың 20%-да остеопороз анықталады |
| Басты клиникалық көріністері | >50% жағдайда симптомыз өтеді, сан сүйегінің проксимальды бөлігінің, аяқ-қолдың дистальды бөлігінің, омыртқа денесінің сынуы және қатты ауыру сезімі |
| Диагностикасы | Сүйек денситометриясы, рентгенографиясы, сүйек резорбциясы мен жаңаруының маркерлері |
| Салыстырмалы диагностикасы | Екіншілік (симптоматикалық) остеопорозды жоққа шығару |
| Емі | Бисфосфонаттар, кальцитонин, эстрогендер, эстроген рецепторларының селективті модуляторлары, паратгормон, кальций дәрілері мен D дәрумені, D дәруменінің белсенді метаболиттері |
| Болжамы | Сан сүйегінің мойны сынған науқастардың 20%-ы сынықтан 6 айдан кейін дүниеден өтеді, ал қалған 50 %-ы мүгедек болып қалады. Омыртқа сынғаннан кейін науқастардың 5%-ы және иық сынғаннан кейін науқастардың < 1%-ы мүгедек болып қалады |
Этиологиясы
Этиологиясы бойынша остеопороз біріншілік (менопаузадан кейінгі, сенильді, ювенильді, идиопатиялық) және басқа сырқаттар әсерінен дамитын екіншілік, яғни симптоматикалық болып жіктеледі (8.8 сурет). Остеопороздың дамуына әкелетін қауіп түрткілері төмендегі 8.7 кестеде көрсетеліген.
8.7 кесте.Остеопорозға әкелетін қауіп түрткілері
| Жойылмайтын түрткілер | Жойылатын түрткілер |
| 1. Ересек жаста сүйектің сынуы 2.Бірінші сатыдағы туыстарда сынықтар болуы 3. Ақ нәсіл 4. Егде жастағылар 5. Әйел жынысы 6. Деменция | 1. Темекі тарту 2.58 кг-нан төмен дене салмағы 3. Гипоэстрогения (45 жасқа дейінгі менопауза, екі жақты овариэктомия, пременопауза кезінде бір жылға созылған аменорея) 4. Өмір бойы жеткілікті мөлшерде кальцийді қабылдамау |
| 7. Нәзік дене бітімі | 5. Алькогольді көп қабылдау 6. Көрудің әлсіздігі 7. Жиі сүрініп құлау 8. Жалпы денсаулығының нашар болуы |
8.8 сурет.Остеопороз этиологиясы
| 8.8 сурет Первичный остеопороз- Біріншілік остеопороз Постменопаузальный 1-типа- Менопаузадан кейінгі (1 типі) Сенильный 2-типа- Сенильді (2 типі) Ювенильный- Ювенильді Идиопатический- Идиопатиялық Вторичный остеопороз- Екіншілік остеопороз Заболевания эндокринной системы- Эндокринді жүйе аурулары Ревматические заболевания- Ревматизмдік аурулар Заболевания органов пищеварения- Асқорыту ағзаларының аурулары Заболевания почек- Бүйрек аурулары Заболевания крови- Қан аурулары Другие заболевания и состояния- Басқа аурулар мен жағдайлар Генетические нарушения- Генетикалық бұзылыстар Медикаменты- Дәрі-дәрмектер Эндогенный гиперкортицизм(болезнь и синдром Кушинга)- Эндогенді гиперкортицизм( Кушинг ауруы мен синдромы) Ревматоидный артрит- Ревматоидты артрит Резецированный желудок- Бөлігі алып тасталған асқазан Хрон.поч.недост- Созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі Миеломная болезнь- Миеломды ауру Длительный постельный режим- Ұзақ төсек тартып жату Несовершеный остеогенез- Жетілмеген остеогенез Кортикостероиды- Кортикостероидтар Тиреотоксикоз- Тиреотоксикоз Гипогонадизм- Гипогонадизм Гиперпаратиреоз- Гиперпаратиреоз Сах.диабет 1 типа- Қантты диабеттің 1типі Гипофизарная недостат- Гипофизарлы жеткіліксіздік Системная красная волчанка- Жүйелі қызыл жегі Анкилозирующий спондилоартрит- Анкилоздаушы спондилоартрит Мальабсорбция- Мальабсорбция Хрон.заболев. печени- Бауырдың созылмалы аурулары Почечный канальцевый ацидоз- Бүйрек түтігінің ацидозы Талассемия- Талассемия Системный мастоцитоз- Жүйелі мастоцитоз Лейкозы и лимфомы- Лейкоздар мен лимфомалар Хроническое обструктивное заболевание- Созылмалы обструктивті аурулар Алкоголизм- Алкоголизм Нервная анорексия- Жүйкелік анорексия Нарушения питания- Тамақтану бұзылысы Трансплантация органов- Ағзалар трансплантациясы Синдром Марфана- Марфан синдромы Синдром Элерса-Данло- Элерс-Данло синдромы Гомоцистинурия- Гомоцистинурия Антиконвульсанты- Антиконвульсанттар Иммунодепрессанты- Иммунодепрессанттар Алюминий содержащие антациды- Алюминийі бар антацидтер Препараты тиреоидных гормонов- Тиреоидты гормон дәрілері |
Патогенезі
Жоғары сүйектік зат алмасу тән остеопороз кезінде қалыпты немесе жоғарылаған сүйектің түзілу үрдісі сүйек резорбциясын компенсациялай алмайды, ал сүйектік зат алмасу төмен остеопороз кезінде сүйек резорбциясы жылдамдығы төмен немесе қалыпты болып, сүйектің жаңаруы баяу болады. Аталған остеопороздың екі түріде бір науқаста остеопороздың түрлі сатылары ретінде өтуі мүмкін. Менопаузадан кейінгі остеопороз патогенезінің дамуы сүйек массасының төмендеуіне әкелетін эстрогенді жеткіліксізділіктен басталады. Остеобластарда эстрогендер рецепторлары орналасады, ал эстрогендердің тапшылығы остеокластар белсенділігін ынталандырып, дифференцировкасын күшейтіп, сүйектің жоғары резорбциясын тудырады. Сенильді остеопороз патогенезі негізінде кальцитонин мен жыныс стероидтарының жеткіліксіздігінен басқа, D дәруменінің тапшылығы мен ішекте кальций абсорциясының бұзылысы нәтижесінде екіншілік гипопаратиреозбен және сүйек тіні резорбциясының жоғарылауына әкелетін теріс кальций балансы маңызды қызмет атқарады. D дәрумені алмасуының бұзылысы инсоляцияның төмендеуінен, стероидты гормондар тапшылығынан оның белсенді түрлерінің түзілуі бұзылуынан дамиды. Кез келген жаста қандайда бір гормон секрециясының артық немесе жеткіліксіз синтезделуі остеопороздың дамуына жол ашады (гиперпаратиреоз, тиреотоксикоз, Кушинг синдромы және т.б.). Глюкокортикоидтардың артық болуы сүйектің жаңаруын тежейді және бұл кезде ішекте кальций сіңірілуі тежеліп, бүйректермен оның экскрециясы артады, нәтижесінде екіншілік гиперпаратиреоз бен жоғары сүйек резорбциясына әкелетін екіншілік гипопаратиреоз дамиды. Гипогонадизмкезінде репродуктивті жастағы әйелдерде остеопороздың даму механизмі менопаузадан кейін дамитын механизмге өте ұқсас.
Менопаузадан кейінгі, стероидты және гипогонадалық остеопорозға сүйектің трабекулярлы тінінің жоғалуы тән (омыртқа денесі, қабырға, білек сүйегінің сынуы). Ал сенильді остеопороз, гиперпаратиреоз және тиреотоксикоз кезінде сүйектің кортикальды тіні зақымдалады (түтікті сүйектердің, сан сүйегі мойнының сынуы).
Эпидемиологиясы
Барлық сүйек сынуларының жартысынан көбі остеопорозбен байланысты болуы мүмкін. Сүйектің сынуы әйел адамдарда ер адамдармен салыстырғанда екі есе жиі байқалады. Менопаузадан кейінгі әрбір үшінші әйелде және 75–80 жас аралығындағы науқастардың жартысынан көбінде остеопороз бар. 50 жастан асқан әйелдердің 30 -да және ер адамдардың 20%-да остеопороз анықталады. АҚШ-та 250 млн халыққа жылына остеопороздық сынықтарға 7–10 млр доллар қаржы жұмсалады.
Клиникалық көрінісі
· 50 % көп жағдайда симптомсыз немесе аздаған симптоматикада өтеді және тек сүйек сынғанда ғана анықталады.
· Жиі сан сүйегінің проксимальды бөлігі мен иық сүйектерінің дистальді бөліктері сынады.
· Омыртқа денесінің сынуы, арқадағы қатты ауыру сезімі, омыртқа деформациясы мен қызметінің бұзылуы (бойының қысқаруы, бүкірлік, жүрістің бұзылуы).
Диагностикасы
Остеопорозды диагностикалау мен сүйек тінінің минералды тығыздығын анықтаудың басты әдісі сүйек денситометриясы болып табылады, сирек жағдайда дәстүрлі рентгенографияқолданылады ( 8.2.3 бөлімді қараңыз). Егер денситометрияның «Т» критерийі 2,5-нан төмен болса остеопороз, ал егер «Т» критерийі 1,0-ден төмен, бірақ 2,5-тен жоғары болса остеопениядиагнозы қойылады. Сүйек денситометриясы төмендегі жағдайларда көрсетілген:
— Қосымша қауіп түрткілерінің болу/болмауына тәуелсіз 65 жастан асқан менопаузадан кейінгі әйел адамдарға.
— Қосымша қауіп түрткілері бар 65 жастан асқан менопаузадан кейінгі әйел адамдарға (8.7 кесте).
— 70 жастағы немесе одан асқан ер адамдарға.
— Анамнезінде минимальды сүйектің сынуымен жарақаты бар ересек адамдарға.
— Сүйек массасының төмендеуіне әкелетін сырқаттары немесе жағдайлары бар ересек науқастарға, әсіресе 45 жастан асқан әйел адамдар мен 65 жастан асқан ер адамдарға.
— Сүйек массасын төмендететін дәрілерді қабылдайтын ересек адамдарға.
— Остеопороз емінің әсерін мониторлау мақсатында.
Остеопороз терапиясының әсерін бағалау және сүйек метаболизмі деңгейін анықтау мақсатында сүйек тіні резорбциясы мен жаңаруының маркерлерін қолдануға болады (8.1 кесте).
Дата добавления: 2016-03-27; просмотров: 930;