Бөлім. Реттеу және тарату құрылғылары

5 Тақырып. Сұйықтықты тарату (1 сағат)

Дәрістің жоспары

1. Кіріспе

2. Золотниктік таратқыштар

3. Екі қабаттық золотникті таратқыш

3.1 Жұқа золотниктер

3.2 Крандық таратқыш

3.3 Клапындық таратқыш

Дәрістің қысқаша мазмұны

Таратқыш (таратқыш жабдығы) жұмыс сұйықтығын басқару үшін арналған. Таратқыштың көмегімен жұмыс сұйықтығын сәйкес орындаушы механизімге бағыт беріп отырады. Сонымен қатар реверс гидромеханизмі орындалады.

Таратқыштарды жасаған кезде негізінен золотниктік, крандық және клапон типі болып бөлінеді. Бірінші типінде сұйықтық тарату цилиндірге немесе жұқа таратқыш элементті ығыстыру арқылы, екіншісінде – кранның тығының айналдыру жолымен, үшіншісінде – клапондардың көмегімен жұмыс (шығын) терезесін ашу және жабу жолымен жүзеге асырылады.

Жұмыс сұйықтығының ағым параметірі өзгеріске ұшырап отыратын жұмыс терезесінің астында өткізгіш гидроаппаратын көтереді.

Қосылған сыртқы құбырдың саны бойынша (қоректену каналы) жұмыс сұйықтығы таратқышқа жылжытылып және одан шегіндіріледі. Төрт сызықтық, үш сызықтық және екі сызықтық таратқыштар ажыратылады.

5.1 Таратқыш золотниктердің типтері

5.1, а және б суретінде төрттік жүретін таратқыш золотниктің сызбасы,гидродвигательдің екі жақтық қозғалысын бағындыруға арналған, ол қарама-қарсы резервуар аймағын бір уақытта жылжытқан кезде сорғыш сұйықтығын гидроқозғалтқыш аймағының екеуінің біреуін қысым кезінде түсу арқылы іске асады.

b (сур. 5.1, а) каналына сорғыштан сұйықтық шығады, берілген жағдайдағы плунжер 2 сол жақ аймақтағы 1 гидроқозғалтқышқа түседі және бір мезгілде сонымен қатар (жұмысқа жарамсыз) гидроқозғалтқыш аймағы бакка апаратын а каналымен қосылады. 2 оң жақтағыплунжерін қолданған кезде(сур. 5.1, б) сұйықтықтықтың ағым бағыты өзгереді.

Золотниктік таратқыштардың негізгі айырмашылығы плунжері статикалық күші сұйықтықтың жұмыс күшінің қысымы осьтенбайсалды, себебі бұл қысым қарам-қарсы бағыттағы плунжердің табу үшін арналған.

Жұқа золотниктер.5.3, а суретінде таратқыштың жұқа тартқыш элементі (золотник) сызбасы көрсетілген.

Қарастырылған жұқа золотнигі бар таратқыштың артықшылығы жоғары қарастырылған плунжері бар золотниктің өңдеу кезінде қойылатын тазалық және дәлдігі бойынша талаптары бойыншақарағанда өте күшті және жоғары герметика алуға мүмкіндік береді.

Жұқа таратқыштарда сұйықтықтың температурасы жоғары ағу көбейткіші цилиндірлік золотниктерге қарағанда (5-6 рет) жиі, бұл тесіктің ауысатын саймандардың арасындағы автоматикалық компенсациясы түсіндіреді.

5.2. Сур. Екі қабаттың сызбасы 5.3. Сур. Жұқа таратқышы бар золотник пен тартартқыш элементтері

Жұқа таратқыштарды таратқыш жетегінің элементі (5.3 сур.) сияқты жасайды.

Крандық таратқыштар.Пробкалық крандарды кішкене шығын және қысым кезінде таратқыш ретінде қолдануға болады.

Крандық таратқыш жұмыс элементі (тығын) цилиндірлік немесе конустық (5.4, а сур.) типтері өз осінің айналу қыймылын жасайды.

Үйкелісті азайту үшін бақылау жүйелерінің бұрылыс крандары көбінесе тербеліс ішпегінде центрленеді (сур. 5.4, в). Цилиндрлі тығыны бар крандарда саңылаусыз контакт притирка арқылы, ал конусты тығыны бар крандарда серіппе арқылы жүзеге асады ( сур. 5.4, а).Серіппе максималды жұмыстық қысымға есептелгендіктен, азды немесе нөлдік қысым кезінде кранды бұру үшін айтарлықтай күш қажет болады. Осыған байланысты осындай крандар<100 кГ1см² қысымында қолданылады.

Сур. 5.4 Крандық таратқыштар сызбалары

5.5,а—в суретінде кеңінен тараған крандық таратқыштың күштік цилиндрмен басқару жүйесіне қосылу сызбасы көрсетілген. Сорғыш а каналымен және бак b каналымен қосылған;c және d каналдары—гидроқозғағышпен қосылған.

Клапындық таратқыштар. Кейбір машиналардың гидрожүйелерінде клапандық таратқыштар да қолданылады. Оларды жасау қарапайым, пайдалануы сенімді болып келеді және клапандық таратқыштарсаңылаусыздықты жоғарғы дәрежеде қамтамасыз етеді.Клапанның сызбасы 5.6, а суретінде көрсетілген. Клапанның бекітуші тетігін механикалық, қолдық және электротехникалық құрылғылары арқылы қимылға келтіреді. Қолдық құрылғылардың ішіндегі кеңінен тараған түрі тербелетін рычагты клапандар. Төртжүрісті клапындық таратқыштың сызбасы 5.6, б сур. көрсетілген.Тұтқаның (1) бұрылуы кезінде (2 немесе 3) клапындық жұптары орын ауыстырады, сол кезде күштік цилиндрдің (4) белгілі бір аумағына сұйықтық беріледі.

Сур. 5.5. Гидрожетекке тығындық кранды қосу сызбасы

Сур. 5.6. Клапындық таратқыштың сызбасы

6 тақырып. Сақтандыру және редукциялық клапандар (1 сағат)

Дәріс жоспары

1. Кіріспе

2. Тік қимылды клапан

3. Құю клапандары

4. Пластинка (жазық) типті клапандар

5. Тұрақты қысымдағы редукциялық клапандар

Дәрістің қысқаша мазмұны

Сақтандыру клапандары гидрожүйедегі қысымның жоғарылауын сұйықтықты бакқа қайта- қайта немесе бір рет құйып тастау арқылышектейді.Құю клапандары жүйедегі қысымды, шығынды дроссельді реттеу кезіндегідей, сұйықтықты үзбей төгіп отыру арқылы сақтай алады.

Клапандар тік қимылды және екісатылы клапандар (сервоқимылды) болып бөлінеді. Екісатылы клапандарда жұмыс терезесінің өлшемдері аралық элементтің сұйық ағыны арқылы бекітпе-реттегіш мүшесіне ықпал етуі барысында өзгереді.

Қысым клапаны деген атау да гидравликада қолданылады, ол сұйықтықтың қысымын басқару үшін пайдаланылатын реттегіш гидроаппарат болып келеді. Және де арынды клапан сұйықтықтың кірер гидрожелісіндегі қысымды басқару үшін пайдаланылады.