Теориялық зерттеулер методологиясы. Дедуктивті, индуктивті зерттеу әдістері. Теориялық зертеулердегі анализбен синтез.

Ғылымизерттеудің нәтижеснің бөліктерінің бірі теорялық зерттеулер болып есептеледі.Теорилық зерттеулер ең алдымен шығармашылық болады. Ғылыми шығармашылық дегеніміз ойлау барысында ғылымға бұған дейін белгісіз жаңалықтар өнер табыстар, фактілер, жаңа және бағалы ақпараттар тағы басқа ғылыми құндылықтар құрастыру болып табылды. Теориялық ғылыми шаралық барысында белгілі гипотезалар дәлелденіп немесе ғылыми құндыз деп танылып, жаңа процесстер, құбылыстар жәене гипотезалар құрастырылады. Ғылыми шығармашылық барысында іс-әрекеттер атқарылады.

1. Ғылыми ақпараттарды жинақтау және жалпылау

2. Ғылыми ақпараттарды салыстыру арқылы сын талдау жасау.

3. Жеке ой тұжырым құрастыру және оны жазбаша түрде мазмұндау.

4. Ұсынылған жеке тұжырымдарды жетілдіру және ықшамдау.

Теориялық шығармашылық процессі келесі сатылырдан құралады:

1.Мәселені таңдау

2.Бұған дейін бнлгілі шешімдермен танысу.

3.Осыған ұқсас мәселелерді шешуге қолданылған жолдардан бас тарту.

4.Мәселені шешуге қолданылуы мүмкін нұсқалардың ішінен таңдау жасау.

5.Шешім қабылдау.

Теорялық ғылыми зерттеулер барысында дедуктивті және индуктивті зерттеулер әдістері кеңінен қолданылады. Дидукця дегеніміз жалпыланған тұжырымдардан жеке тұжырмдар шығаратын зерттеу әдісі. Индукця дегеніміз жеке фактілермен құбылыстардан жалпы прициптерден заңдар шығармашылығын зерттеу әдісі. Теориялық ғылыми зерттеу жұмыстары барысында дидукця мен индукця кеңінен қолданылады. Олармен қатар теориялық зерттеулер кезінде анализ және синтез әдістері қолданылады. Анализ барысында зертелетін құбылыс құрылымдық бөлікткрге бөлшектенеді. Синтез дегніміз анализге қарама-қарсы зерттеу әдісі. Яғни синтез барысында зерттеуін құбылыс жекелеген бір-бірімен байланысқан элементтерді бүтін бір жүйеге бірлестіру арқылы жүргізіледі. Анализ бен синтез, дедукця мен индукця сияқты теорилық зеттеу барысында бір бірімен қатар және кеңінен қолданылыды. Кей жағдайда белггілі бір құбылыстарды анализ арқылы зерттегенде коптеген фактілерді қатыстыру қажет болады.Сондай олардың ішінен аса маңыздыларын таңдап алу қажет болады. Бұл жағдайдарангілеу әдісі қолданылад. Рангілеу әдісі зеттеу барысында құбылысқа оншалықты әсер етпейтін 2-ші реттік фаактілерді шығарып тастауға мүмкіндік беретін әдіс. Басқаша айтқанда бұл әдістің көмегімен негізгі, 2-ші реттік болып екі топқа бөлініп. Теориялық ғылыми зерттеулер барысында абстрактілеу әдісі кеңінен қолданылады. Абстрактілеу әдісі екінші реттік фактілерден бас тарта отырып зерттелетін құбылыстың негізгі ерекшелігі бар зеттеуді шоғырландыру болып табылыды. Жоғарғы екі әдіспен қатар теориялық зерттеу барысында фармальдық әдіс қолданылуы мүмкін. Бұл әдіс бойынша зеттеуінің процесімен құбылыстарының негізгі мазмұны арнайы формулалар мен сиволика арқылы сипаттауға арналады. Теориялық ғылыми зерттеу жұмыстар барысында логикалық және тарихи әдістерінде қолданылады. Логикалық әдіс өз ретінде гепотезалық және аксиомалық болып екіге бөлінеді. Гипотезалық әдіс құрамында жаңалық элементі бар ғылыми болжамды гипотезаны құрастыруға арналады. Гипотеза құбырлармен процесстерді толық түсіндіре білу керек, эксперимент нәтижесінде тексерілуі керек және жаратылыстану және делектика заңдарына сәйкес болу қажет. Жалпы айтқанда теориялық зерттеудің методологиялық негізін құрастырады. Аксиомалық әдіс дәлелденусіз қабылдаған нақты тұжырымдамаға яғни аксиомаға негізденеді. Бұл әдіс бойынша теория дедуктивті прицип бойынша құрастырылады. Тарихи әдіс процесстермен құбылыстың болуын және дамуын олардың ішкі, сыртқы байланысын заңдылық үйлестіктермен қарама-қайшылықтарын хранологиялық ретте зертеуге мүмкіндік береді. Қолданбалы ғылым салаларында негізгі теориялық зерртеу әдіс болып гипотезалық әдіс болып есептелінеді. Бұл жерде гипотезалық әдістің методологиясы төмендегі бөлімдерден құралады.

1. Зерттеу құблыстық процесстің физикалық, химиялық, және басқа да маңыздарын анықтау.

2. Гипотезаны тұжырымдау және есептік тізбекті модельдерді құрастыру.

3. Модель зерттейтін математикалық әдісті таңдау және оны зерттеу.

Лекция №6