Географияның пәні және зерттеу обьектілері

География ғылыми байланыстардың екі сферасының (табиғи және қоғамдық) арасында орналасқан, сол себепті оның зерттеу обьектілері мен пәні болып алуан геожүйелер мен оның компоненттері саналады.

Дегенмен ғылым дамуының барысында географияның зерттеу обьектілері мен пәні сан рет өзгерді. Жалпы қалыптасқан ұғым бойынша көптеген ғалымдар география ғылымының негізгі обьектісі ретінде жер бетін қарастырады. Бұған байланысты К.Риттер географияның зерттеу обьектісі ретінде жер бетін, Э.Мартонн – Жер бетіндегі адамзат қызметіне байланысты физикалық, химиялық, биологиялық құбылыстармен олардың таралу себептерін, О.Пешель – Жер табиғатын қарастырады. Көптеген физик-географтар П.И.Броунов ұсынған «географиялық қабық» обьектісімен келіседі.

Географияның зерттеу обьектісі ретінде бірнеше терминдер ұсынылды: геогафиялық қабық, ландшафт қабығы, геосфера, ландшафтық сфера, биогесфера, эпигеосфера тағы басқа.

Ең дұрыс деп қабылданғаны: «географиялық қабық»

Сонымен, географтар өз зерттеулерінің обьектісін анықтады.

Бұл бірнеше бірімен-бірі байланысты жер сфералары мен олардың элементтерінен литосферадан, гидросферадан, атмосферадан, биосферадан тұратын күрделі құрылым – географиялық қабық болып табылады. Географиялық қабықтың компоненттеріне ауа, су, тау жыныстары, тірі заттар жатады. Сондықтан географиялық қабықтың табиғаты әр алуан: онда әр түрлі заттық құрамдағы жүйелер бір-бірімен өзара әрекеттеседі.

Жердің негізгі қабықтарының ішінде гидросфера мен биосфера толығымен географиялық қабыққа енеді. Географиялық қабықтың барлық компоненттері бір-бірімен тығыз байланысты. Географиялық қабықтың біртұтастығы – оның ең маңызды қасиеті.

Географиялық қабық екі маңызды қасиеттердің диалектикалық бірлігімен сипатталады: үздіксіздік (континуальдық) және іркілістік (дискреттік). Үздіксіздік географиялық қабықтың кеңістіктегі таралуының тұтастығымен, ал іркілістік – оның жеке геожүйелерге бекінуімен сипатталады.

Барлық географиялық ғылымдар дамушы территориялық объектілердің кеңістіктегі арақатынасын зерттейді. Бұл олардың негізгі пәні болып саналады.

Ғылым дамуы барысында географиялық зерттеулердің мақсаттары түрлене түседі, өйткені, жаңа объектілер мен жаңа әдістемелер пайда болады.