Салыстырмалы диагностикасы. Түйінді жемсаумен көрінетін аурулар арасында жүргізіледі

Түйінді жемсаумен көрінетін аурулар арасында жүргізіледі. Оның негізінде ЖИАБ, УДЗ мәліметтері, сцинтиграфия мен гормональды зерттеулер жатыр.

Емі

Көп жағдайда ҚБ қызметінің бұзылмаған коллоидты пролифирлеуші түйінді жемсаудың көлемі кіші болып, компрессия мен косметикалық мәселелерді тудырмайды. Олардың ағза үшін патологиялық маңызы күмән туғызады. Әсіресе бұл көлемі кіші түйіндерге қатысты. Сонымен, түйінді (көптүйінді) пролифирлеуші жемсауды анықтағанда белсенді медикаментозды, тіпті инвазивті араласулар (операция, склеротерапия және т.б.) көптеген жағдайларда тағайындалмайды. Мұндай науқастарды динамикалық бақылау ҚБ-дің қызметі мен УДЗ бойынша периодты түрде жүргізіледі (1–2 жылда бір рет). Операцияға көрсеткіш косметикалық ақау немесе компрессиялы синдромға әкелетін едәуір көлемдегі жемсаумен шектеледі, бұл кезде альтернативті емдеу әдісі ¹³¹I терапия болып табылады. Кистозды компоненті бар түйінді коллоидты пролифирлеуші жемсауда ЖИАБ емдік манипуляция ретінде қарастырылады, себебі ол киста ішіндегі сұйықтықты эвакуациялауға мүмкіндік береді.

ҚД ісіктерін емдеу әдісі — оперативті, ал жоғары сараланған ҚД рагы кезінде тиреоидэктомия жүргізілгеннен соң ¹³¹I-пен терапия тағайындалады (3.11 бөлімді қараңыз). Егер ЖИАБ мәліметтері бойынша науқасқа солитарлы түйінді түзілістің дамуымен фолликулярлы неоплазия диагнозы қойылса, қылтаны қосып алып тастаумен сипатталатын гемитиреоидэктомия жүргізіледі. Егер түзіліс аденома болып шықса, емдеу шаралары осымен шектеледі, ал ҚБ фолликулярлы обыры болса - ¹³¹I-пен терапия жөніндегі сұрақ талқыланады.

Болжамы

Жиі түйінді коллоидты жемсау ешқандай патологиялық маңыздылыққа ие болмайды; компрессиялы синдромның даму қаупі төмен, йод тапшы аймақтардағы болжам ҚБ функционалдық автономиясының қалыптасуы нәтижесінде тиреотоксикоздың дамуымен анықталады. ҚБ-дің қатерлі ісіктері кезінде сырқат болжамы оларлың морфологиясына тәуелді анықталады.

3.9. ЙОД ТАПШЫЛЫҚ АУРУЛАР

Йод тапшылық ауруларына (ЙТА) йод қабылдауды қалыптастырғаннан кейін қалпына келетін, йод жетіспеушілігі нәтижесінде популяцияда дамитын барлық патологиялық жағдайларды жатқызады (кесте 3.22). Бұл термин ҚБ ауруларының йод тапшылығынан дамыған жалғыз және ең ауыр зардабы еместігін көрсетеді. Минимальды физиологиялық йодқа деген сұраныс науқастың жасы мен ағзаның физиологиялық жағдайына тәуелді (3.23кесте).

3.9.1. Йод тапшылық аурулардың эпидемиологиясы

Йод тапшылығы табиғи экологиялық феномен болып табылады, себебі құнарлы топырақ пен жануар және өсімдік текті тамақ құрамында да бұл микроэлементтің мөлшері өте аз. Осыған орай, ЙТА әлемнің түрлі мемлекеттерінің денсаулық сақтау саласындағы басты маңызды мәселелерінің бірі болып табылады. БДДҰ мәліметтері бойынша шамамен 1570 млн. адамда (жер шары халқының 30%-ы) ЙТА-ның даму қаупі бар, сонымен қатар 500 млн. адам ауыр йод жетіспеушілігі мен эндемиялық жемсау жиі таралған аймақтарда тұрады.

3.22 кесте.Йод тапшылығы патологиясының спектрі

3.23 кесте.Йод қабылдау нормалары (БДДҰ, 2005)

Популяцияда йод тапшылығының басты көрсеткіші қандайда да бір аймақта тұратын репрезентативті топтағы халықта несеппен шығатын йод деңгейі болып табылады. Репрезентативті топқа кіші мектеп жасындағы жас балаларды жатқызуға болады (7–12 жас) және зерттеу мектепте орындалады, себебі бұл таңдаудың кездейсоқ екендігін және репрезентативтігін көрсетеді. Жеке несеп порцияларында йод экскрециясы деңгейі анықталғаннан кейін интегральді көрсеткіш есептеледі — йодурия медианасы (3.24 кесте). Йод тапшылығының жанама және сенімді көрсеткіші осы топ балаларында ҚБ-дің ұлғаюы (жемсау) болып табылады.

3.24 кесте.Несептегі йод мөлшеріне байланысты йод тапшылығының ауырлық дәрежесін бағалаудың эпидемиологиялық нышандары (критерийлері)

Осы нышандарға сай 2006 жылғы мәліметтерге сүйенсек, жиі жеңіл, сирек орташа дәрежедегі йод тапшылығы барлық Ресей Федерациясы территориясында, Украина, Батыс және Шығыс Европа елдерінде (Франция, Испания, Бельгия, Италия) анықталды. ЙТА-ның спектрі түрлі айқындылықтағы йод тапшылығы орнаған аймақтарда ауыр дәрежеде психиканың бұзылуынан эутиреоидты жемсаудың таралуының үлкеюіне дейін ауытқиды (3.25кесте).

Кесте. 3.25.Түрлі айқындылықтағы йод тапшылығы кезінде дамитын ЙТА спектрі

Жалпылама йодтау профилактикасы арқасында Польшада, Ұлыбритания, Германия, Скандинавия мемлекеттерінде, Қытайда, Түркмения, Армения, Оңтүстік Америкада йод тапшылығы жойылған. Йодтау профилактикасын жүргізудің басты әдісі тағамға қолданатын тұзды йодтау болса, йод тапшылығын жоюдың басты нышаны йодталған тұзды үй тұрмысында жиі қабылдау болып табылады. Йод тапшылығын жойылды деп, егер оның мөлшері 90%-дан асқан кезде ғана айта аламыз.

3.9.2.Қалқанша бездің йод тапшылық аурулары