Мемлекеттің табысының жіктелуі және шоғырландыру тәсілдері.

Мемлекеттің кірістерін сыныптау олардың экономикалық ма-ғынасын, қүрамы мен мақсатгы бағытгылығьш, қалыптасу қағвдат-тарын, яғни мемлекет кірістерінің бүкіл жүйесін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді.

Меншік нысандарын ұйымдық-құқықтық ресімдеуге қарай мемлекеттің кірістері мыналардан түрады:

1) мемлекеттік кәсіпорывдар мен үйымдардың табыстарынан;

2) жеке кәсіпкерлік сектордың салық түсімдерінен;

3) халықтың салық төлемдерінен;

4) кооперативтік және ұжымдық кәсіпорындардың салық түсімдерінен;

5) қоғамдық ұжымдардың салық түсімдерінен.

Жасалу сфераларына байланысты мемлекетгің кірістері:

материалдық өндіріс сферасында қалыптасатьш кірістер;

өндірістік емес сферада жасалатын кірістер болып жікгеледі.

Қаржылық мазмұны бойынша мемлекетгің кірістері:

салықтық;

салыққа жатпайтын болып бөлінеді (мемлекет иелігінен алу-дан және жекешелендіруден түсетін қаражаттар, ақшалай-заттай лотереялардан түсетін табыстар және т.т.)-

Салықтық кірістерді жұмыдцыру жағдайында меншік нысан-дарының ауысымы болуы мүмкін.

Жұмылдыру әдістері бойынша кірістер орталықтандырылған және орталықтандырылмаған болып жіктеледі.

Жалпы ішкі өнім мен үлтгық табыс қүнының жеке құрамды бөлігі үкіметгің де, соңцай-ақ мемлекетке қарасты шаруашылық құрылымдардың да мемлекеттің кірістері мен қаржы ресурстары-ның жүйесін қалыптастырады. Олардың арасында негізгі орынды мемлекетгік кесіпорывдардың таза табысы, қосылған қүнға салы-натын салық, акциздер, сыртқы экономикалық қызметген түсетін табыстар, әлеуметтік қажеттерге (зейнетақы қорларына) аударыла-тын аударымдар түріндегі қоғамның таза табысы алады. Бұған-сонымен қатар ауыл шаруашылығы өнімінің бағасындағы айьфма-шылықтарды реттеу жөнівдегі шаруашылық үйымдардың өзара қарым-қатынастарының сальдосы да жатады. Табыстардың бұл түрлері бөлгіштік процестерге түрліше қатыса отырып, меншіктің түрлі нысандарының кәсшорындарында жасалынады. Егер қосылған қүнға салынатын салықтан, кеден баждарынан түсетін түсімдер түгелдей мемлекет қарамағьша берілсе, мемлекетгік кәсіпорындардың таза табысы әлеуметтік мүқтаждарға аударылатын аударымдар тек ішінара беріледі.

Қоғамның таза табысы ақша нысанында қосымша өнімнің құнын білдіреді, яғни өткізу (өтім) кезінде қосымша өнім таза табыстың нысанын алады.

Қосымша өнімнің және тиісінше таза табыстың аса маңызды бөлігі шаруашылық жүргізуші субъектілердің таза табысы болып табылады. Онда кәсіпорынның шаруашылық қызметінің барлық жақтары неғұрлым толық бейнеленеді. Сондықтан таза табыс өндіріс тиімділігінің маңызды құндық көрсеткіштерінің бірі болып табы-лады.

Таза табыс өсуінің басты факторы мыналар болып табылады:

еңбек өнімділігін арттыру (өнім өндірудің көлемін арттыруды қамтамасыз ететін және өнім өлшеміне жүмсалатын еңбек шығын-дарын төмендететін);

өнім өндіруге жұмсалатын материал және ақша ресурстарын үнемдеу;

өнім сапасын жақсарту;

негізгі және айналым өндірістік капиталдарын пайдаланудың тиімділігін арттыру;

табиғи өндіріс жағдайлары.

Практикада кейбір шаруашылық жүргізуші субъектілер табысты бағаны жөнсіз көтеру есебінен кебейтуге тырысады, бұл кәсіп-орьш-түтьшушылардьщ табыстылығьш азашуға үрыңцырады, қоғам мүдцелеріне қайшы келеді, өйткені жеке шаруашылық жүргізуші субъектілердің мүшелеріне үлттық табысты үйлесімді бөлуді өзгертеді.