Мемлекеттік шығындардың бағыттары және құрылу принциптері.

Экономиканы дамытуға жұмсалатын шығыстар - бүл өндіріс көлемінің түрақты өсуі және оның тиімділігін арттыру үшін жағдайлар жасауға бағытталатын ақша қаражаттары. Оған мыналар жатады: күрделі жүмсалымдар, негізгі капитадцарды жөндеу; ай-налым қаражатгарының өсімі; материаддық резевтер жасау; арнау-лы қорлар мен мақсатты қаржылавдыру қорларын жасау.

Экономикаға жүмсалатын шығыстарда басты орынды ұлтгық шаруашылықтың барлық салаларының негізгі капиталдарын үдайы жаңғыртуға бағытталатын курделі жұмсалымдар - материал, еңбек және ақша ресурстарының жиынтығы алады. Күрделі жүмсалымдардың қүрамына:

1) қүрылыс-монтаж жүмыстарының шығындары;

2) жабдық, сайман, аспап сатып алу шығындары;

3) өзге күрделі жүмыстар мен шығындар (жобалау-іздестіру, геологиялық-барлау және бүрғылау жүмыстары, жер учаскелерін кесіп беру және қоныс аудару бойынша және т.т);

4) жаңа салынып жатқан кәсіпррындар үшін кадрларды даяр-лауға жүмсалатын шығындар кіреді.

Күрделі жүмсалымдар мыналардың есебінен қаржыландырылады:

1) шаруашылық жүргізуші субъекгілердің меншікті қаражаттары;

2) банктердің үзақ мерзімді несиетері;

3) халықтың жинақ ақшасы (түрғын үй қүрылысына);

4) бюджеттен қаржы бөлу,

Кәсшорындардың меншікті қаражатгарының үлесі өсіп келеді, бұл шаруашылық есеп қаражаттары техникамен қайта жарақтан-дыру және қайта қүруға арналған және кәсіпорын үлғаймалы жаң-ғырту үшін толық жауап береді. Инвестициялық саясатгы қайта қүрудың басты мағынасы осында. Ал бюджет қаражатгары негізінен басым мемлекеттік маңызы бар ірі өндірістік қүрылысты, сондай-ақ әлеуметгік инфрақүрылым объектілерінің қүрылысын қаржы-лаңдыру үшін пайдаланылады.

Жөндеуге жұмсалатын шығыстар табиғи тозған және сапалық ескірген (негізгі капиталдарды ішінара қалпына келтіру және олар-дың жүмыс қабілеггілігі жағдайында болуын қолдап отыру үшін) негізгі капитадцарды жөндеудің арнаулы қоры есебінен жүргізіледі, бұл қор шығыңцарды кәсіпорындар мен ұйымдар өнімінің (жүмыс-тарының, қызметтер көрсетуінің) өзіңцік қүнына нормативтер бой-ынша қоса отырып жасалынады.

Айналым қаражаттарының өсімі кәсіпорындардың меншікті немесе оған теңестірілген қаражатгары есебінен қаржылаңцырылады. Олар жетіспеген кезде негізіңце жаңа кәсіпорындар үшін бюд-жет қаражаттары бөлінеді немесе кейін өтелетін несие беріледі. Бұдан басқа, меншікті айналым қаражаттарыныңжетімсіздігін жабуға мақсатты қаржылавдырудың қаражатгары бағытталады.

Резервтер жасауға жұмсалатын шығындар қаражаттардың үздіксіз ауыспалы айналымын және ұлғаймалы ұдайы өндірістің бүкіл процесін, шаруашылықтың үйлесімдерін сақтаудың, дүлей апатгардан болған ысыраптарды өтеуді қамтамасыз етудің қажетгі шарты больш табылады. Қаржы резервтері ақша ресурстарын оңгайландыруға, кәсіпорынның шаруашылық қызметі процесінде пайда болатын уақытша қаржы қиындығын жоюға мүмкіндік береді. Резервтік капитал шаруашьшық жүргізудің түрлі деңгейлерінде жасалады.

Мемлекеттік резервтер - мемлекет жасайтын шикізатшң, ма-териадцардың, отынның, машиналар мен жабдықтың бірқатар түрлерін, астықтың, азық-түлік тауарларының, қорғаныс мүқтаж-дары үшін арналған өнімнің маңызды түрлерінің босалқы қорла-ры. Мемлекеттік резервтер үнемі қалпына келтіріліп, молықтыры-лып отыратын мемлекетгің айрықша орталықтандырылған қорын қүрайды.

Мемлекеттік резервтер мемлекетгік бюджет қаражатгары есебінен жасалынады.

§12. Мемлекеттік бюджет жӘне оның құрылымы.