Аудандық жоспарлау және кәсіпорын құрылысының географиялық пунктін таңдау

Аудандық жоспарлау - мемлекет құрылымында өндіруші күштерді дамыту және орналастыру сұлбаларын одан әрі әзірлеу және нақтылау бойынша көп мақсатты жұмыс.

Аудандық жоспарлаудың негізгі міндеті жобаланатын ауданның өндіруші күштерін дұрыс пайдалануда, оның сәулеттік-жоспарлық құрылымын қалыптастыруда, өнеркәсіпті, қала құрылысын дамыту үшін оңтайлы жағдайлармен қамтамасыз ету, табиғи, экономикалық және еңбек ресурстарын кешенді пайдаланумен табиғи ортаны сақтау және жақсарту мақсатында функционалдық аймақтандыруда.

Аудандық жоспарлау объектілері болуы мүмкін:

а) қалай дамыту, солай өндеу саласының базасында дамитын өнеркәсіптік аудандар;

б) ауылшаруашылық бірлестіктері немесе фермерлік

шаруашылықтар;

в) курорттық аудандар, бұқаралық демалыс зоналары және т.б;

г) ірі қалалардың өнеркәсіптік зоналары.

Аудандық жоспарлау жаңа объектілер мен кәсіпорындар үшін қалай жасалса, іске қосылған кәсіпорындарды дамыту немесе қайта құру көзделетін қалыптасқан аудандар үшін де солай әзірленеді.

Кәсіпорындардың үлестірілуі мен өзара орналасуын анықтайтын басты факторлардың бірі көлік болып табылатындықтан, жаңа объектілерді салу кезінде көліктік жағдайлар ескерілуі керек, ал кәсіпорындарды дамыту және ұсыну кезінде бар немесе қосымша дамып жатқан көліктік жүйелерді пайдалану қажет.

Аудандық жоспарлаудың екі кезеңі бар: біріншісі, сұлба түрінде орындалады; екіншісі – жоба түрінде.

Аудандық жоспарлаудың сұлбасы автономды республиканың, өлкенің, облыстың аумағына әзірленеді және аумақты функционалдық аймақтандыру, негізгі объектілерді өзара байланысты орналастыру бойынша түбегейлі шешімдерден тұрады.

Жоба жоспарлау мекемесінің мәселелерінің бірлігімен және шаруашылық байланыстардың бірігуімен байланысты кәсіпорындар мен ірі объектілерді орналастыру бойынша нақтылаумен құрылыстың таңдап алынған объектілеріне әзірленеді.

Аудандық жоспарлау кезеңінде жоба техникалық-экономикалық негіздеуге ие, онда экономикалық, технологиялық, техникалық, көліктік сұрақтар, мақсаттылықты және объектіні салу қажеттілігін дәлелдейтін геологиялық, топографиялық және арнайы талаптар кіреді.

Аудандық жоспарлаудың ТЭН төмендегілер үшін негіз болып табылады:

- елді мекендердің, өнеркәсіптік тораптардың, курорттық кешендердің бас жоспарларын әзірлеу;

- шаруашылықаралық және ішкі шаруашылық жерде және орман салу жобаларын құру;

- магистралдық жүйелермен ілесу үшін көліктік және аудандық бағыттағы инженерлік желілерді жобалау үшін жолдарды таңдау;

- азаматтық қорғаныстың және халықты қорғаудың арнайы іс-шараларын төтенше жағдайларда әзірлеу.

Экономикалық сұрақтарды әзірлеу кезінде күрделі салымдардың негізгі көлемдерін анықтай және өнімнің және енгізуден алған экономикалық әсердің өзіндік құнын санай келе, күрделі құрылыс орнында шығындардың құнын ескерумен бірнеше нұсқаларды салыстыру жолымен кәсіпорындарды салудың немесе қайта құрудың мақсатқа лайықтылығы расталады.

Аудандық жоспарлаудың жобасында және ТЭН ерекше орынды келесі мәселелердің барлығы шешілетін бөлім алады:

- қарастырылатын ауданды дамытуды ескерумен көлікпен қамтамасыз етілу тұрғысынан көліктік желісінің және оның жеке топтарының күйін бағалау;

- халық шаруашылығының жаңа және бар салаларын дамытуға тасымалдардың ықтималдығы жағдайларының әсер етуі;

- магистральды көліктің әрбір түрі тасымалдарының белгіленген көлемін игеруде бағытын анықтау және олардың әрқайсысының дамуының негізгі бағыттарын айқындау;

- жаңа көліктік қатынастарды енгізу кезінде белгіленетін еңбек етушілердің еңбек сыйымдылығы мен санын анықтау;

- көлікті дамыту бойынша қаражат салымдары мен құрылыстық жұмыстардың шамамен алынған көлемдерін анықтау;

- ауданның өндіруші күштерін дамытумен көліктік ғимараттардың жүйелілігі мен кезектілігін анықтау;

- осы ауданда бар көліктік құралдарды барынша қолданумен дұрыс көліктік желіні құру, сонымен қатар, әртүрлі ведомстволардың, кәсіпорындардың және жекеменшік иелерінің көлігін кооперациялау.

Аудандық жоспарлау жобасының сұлбалары және бекіту ТЭО жергілікті билікпен, техникалық және санитарлық қауіпсіздік, экология, денсаулық сақтау, жер туралы ғылыммен келісіледі.

Құрылыс ауданын таңдау барысында бір қалыпты ойлау және шикізат пен энергия көздеріне өнеркәсіптің жақындау принципі негізгі мәнге ие.

Құрылыс орны немесе географиялық пункті құрылыс жағдайларын техникалық-экономикалық салыстыру және жеке пунктілерде кәсіпорындарды пайдалану негізінде белгіленеді.

Негізгі мәнге шикізатпен, отынмен, энергиямен жабдықтау көздеріне жақындық; су көзінің, көлік қатынастарының қолайлылығының және теміржол немесе автокөлік жолдарының өткізу қабілетінің бар болуы, құрылыс индустриясының біріккен кәсіпорындарының болуы, кадрлармен қамтамасыз етілу және т.б. ие болуы мүмкін. Құрылыс ауданын таңдауда кәсіпорын құрылысы, тұрғын-үй құрылысы үшін аумақтың жарамдылығы маңызды әсерін тигізеді.

Құрылысқа берілетін аудандар келесі негізгі талаптарға жауап беруі керек:

а) өздерінің өлшемдері бойынша өнеркәсіптік тораптарды құру мүмкіндігі үшін кәсіпорындардың тұтас тобын орналастыруға мүмкіндік беруі керек;

б) құрылыс үшін өзінің топографиялық және инженерлік-геологиялық жағдайлары бойынша игеру кезінде үлкен шығындарды талап етпеуі керек (өзендерді ағызу, батпақтарды кептіру, көшкіндерден қорғау және т.б);

в) пайдалы қазбалардың тереңдігінен еркін болуы керек;

г) құрылысқа бөлінетін жерлер ауылшаруашылығы өндірісі тұрғысынан төмен сапалы, құны аз болуы керек;

д) қолданыстағы көліктік желілерге түйісу үшін ыңғайлы болуы керек.