ылыми ұжым жұмысын ұйымдастыру

Жалғыз жұмыс істейтін ғалымдардың рөлі бірте-бірте төмендеп келеді. ҒЗЖ нәтижелерінің басым көпшілігі ғалымдар ұжымына тиесілі. Ұжым жұмысының нәтижесі ұжым мүшелері күштерінің қарапайым қосындысы емес, түрлі ғылым саласындағы ғалымдардың ортақ еңбегінің жемісі болып табылады. Ал бұл үшін ұжымды дұрыс, ғылыми негізде басқару керек. Конституцияда көрсетілген еңбек ұжымын басқарудың жалпы қағидаларына сай ғылыми ұжымды басқару қағидалары әзірленген, онда орындаушыларды іріктеу, тәрбиелеу, ұжымдағы психологиялық жағдай, басқару стилі, жұмыс орнының теңдігі, басшының моралдық қасиеттері сияқты мәселелер қамтылған.

Ғылыми ұжымның, әсіресе, ЖОО сияқты негізінен аспиранттардан тұратын жас ғылыми ұжымның басшысы оның мүшелерімен қатынас кезінде қарапайым, демократияшыл және қағидашыл болуы керек. Егер оқушылардың пікірі дұрыс болса, оларды қолдап, егер қате болса, онда күшпен емес, тек ғылыми дәлелдермен қателігін мойындату керек. Ғылыми жетекші өз пікірін оқушыларының мойындауын міндеттемеуі керек, тек оқушы (ұжым мүшелері) бұл пікірге әңгімелесу кезінде өзі келгендей сезінетін жұмыс жасауы қажет. Зерттеу тақырыбын өзгерту қажеттігі туындағанда, ұжым мен мемлекеттің әр мүшесіне жаңа тақырыптың маңыздылығын дәлелдей білуі керек. Ұжымды басқару жұмысына көп көңіл бөлмей, ұжымға өздері бастама көтеруіне, қиындықты өздері жеңе білуіне, өз мақсаттарына өзіндік жолмен жетуіне мүмкіндік беру керек.

Бір мақсатқа жұмылу – ұжымдағы психологиялық жағдайдың дұрыстығын білдіреді, психологиялық жағдай бұдан басқа ынтаның еңбекпен бірге жеке қажеттілікке де бірдей бейімделуімен негізделеді. Әр мүшені материалдық тұрғыдан ынталандырумен бірге, олардың бойында өзінің дарынына, кәсібилігіне, шеберлігіне мақтаныш сезімі, өзін еңбекте шығармашыл тұрғыда көрсете білуге ұмтылуы, ұжым жоспары мен істеріне өзінің тікелей қатысын сезінуі, жоғарыдағы басшыларға жұмыс нәтижесінің әлеуметтік маңыздылығын мойындауы (еңбегіне қарай құрмет), әріптестерін сыйлауы сияқты жеке тұлғаның адамгершілік қасиеттерін да қанағаттандыру керек.

Тиімді ұйымдастыру зерттеудің негізгі міндеттерін ұжымның қоғамдық жұмысымен үйлесімді байланыстыра алғанда орын алады, бұл адамдардың көпшілікпен қарым-қатынас жасауын жетілдіріп, интеллект және адамгершілік қасиеттерін анықтауға мүмкіндік береді.

Ұжымды біріктіру және оның жұмысының нәтижелігін арттырудың маңызды факторының бірі техникалық шығармашылық, өнертабыскерлікті, ортақ спорт сайыстарын, мәдени шараларды, демалыстарды ұйымдастыру болып табылады.

Ұжымды басқару кезінде басшы әрқашан белгілі бір қызметтік этиканы, норманы және өзін ұстау ережесін ұстануы керек, адам мен жағдайдың ортақ және дербес қырларын анықтай білуі, жағдайдың даму логикасын түсінуі, бір жағдайдағы жақсы тәжірибені екінші жағдайға ауыстыра білуі керек. ұжымды біріктіруде жақсы нәтижеге басшының қол астындағы қызметкерлермен сөйлесуі кезінде жағдайын түсінуі, өзінің стратегиялық мақсаттарын іске асыруда табандылық танытуы және адамға әсер ететін мойындалған әдістерді меңгеруі кезінде қол жеткізіледі.

Ғылыми ұжымды басқаруда ұсақ дүние болмайды. Тіпті ұжым мүшесінің жұмысқа кешігуіне де бірдей қарауға болмайды. Тәртіп бұзушыға да, барлық ұжымға да түсінікті болатын, дұрыс шешім қабылдау үшін басшыға жұмыскердің кешігу себебін, кешігу уақытын, кешігу жиілігін, ұжымның бұндай кешігуге көзқарасын, кешігудің жұмыс нәтижесіне әсерін, ұжымдағы іскерлік және моралдық жағдайды, кешігушінің кәсіби қабілетін, жасын т.б. ескеруі керек. Келтірілген мысалдан көргеніміздей, дұрыс шешім қабылдау бір қарағанда оңай көрінетін осындай қарапайым жағдайдың өзін оны оймен, жан-жақты талдау арқылы шешуді талап етеді.

Басшы қызметкердің жұмысын теріс бағалау кезінде өз сезімін, көзқарасын шектей білуі керек. Басшының сыны қандай формада болғаны да өте маңызды: мысалы, басшы өз сынын тәртіп бұзушылықтан кейін бірден не бірнеше уақыт өткен соң; көптің алдында не жеке; жазбаша не ауызша; біреудің атынан (жоғарыда тұрған басшының атынан, өзінің атынан, қоғамдық ұйым атынан) айтуы мүмкін. Тәртіп бұзушыға сын айтпас бұрын, онымен жұмыс күнінің соңында сөйлескен дұрыс. Өзіне бағынатын кісіге өзге кісілердің алдында сын айтуға болмайды. Басшы бағынышты қызметкерлерді тыңдай білу, қысқа сөйлеу, әңгімелесу алдында ойланып алу, өз қателіктерін кешіру, мүмкіндігінше, басқалардан ақылды болу, бірақ бұларды өзгелерге білдіртпеу сияқты қасиеттерді қалыптастыра білу керек.

Ұжымда келіспеушіліктер орын алады. Келіспеушілікті қайшылықтың көзі, қарама-қарсы пікірлер, тенденциялар, күштердің соқтығысы ретінде қандай да бір дамудың алғышарты түріндегі пайдасы туралы ғылыми ереже бар. пікірталас кезінде шындық ашылады. Алайда кез келген келіспеушілік ұжымның, ғылымның дамуына, техника мен технологияның жетілуіне жағымды әсер ете бермейді. Осыған байланысты басшы ұжымдағы келіспеушілікті басқара алып, оны қажетті, шығармашылық бағытта жұмсай білуі керек.

Ғылыми ұжым жұмысының нәтижесіне ғалымның (тұлғаның) жүйке жүйесінің типі де әсер етеді.

Жүйке жүйесі мықты кісілер жұмыс күні бойында қарқынды және жақсы жұмыс істеуге бейім, олар кейде өз денсаулықтарына келіп жатқан зиянды сезбей, жүйкелерін бұзады да, соның әсерінен ұжымда келіспеушілік тудырады.

Жүйкесі жұқа кісілерге жұмыс және демалыс режимін дұрыс сақтау керек. Басшы тек жоғарыда айтылған жағдайларды ғана емес, қызметкерлер арасындағы жас ерекшеліктерін де ескеруі қажет. Жас қызметкерлер көбінесе өндіріс талабына, еңбек тәртібіне шыдай алмағандықтан, өз мүддесін ұжым мүддесінен жоғары қоятындықтан, ұжымдағы келіспеушілікті туындатады. Адамның жасы үлкен болған сайын, ол өндіріс талабына шыдамды келеді.

Ұжым жұмысында адамдар арасындағы шығармашылыққа әсер етпейтін келіспеушіліктер – шешілмеген дау, дауды шешудегі әділетсіздік, ренжіту, қарым-қатынастың бұзылуы сияқты келіспеушіліктер аса қорқынышты емес. Даулы жағдайларды дұрыс шешуге, оларды жұмыс пайдасына бағыттауға және мүмкін болар салдарларын жоюға тырысу керек.

Басқару – ұжым жұмысында жоспарланған нәтижеге қол жеткізуге негіз болатын жағдайды құру. Егер ұжым міндетін әр мүшесі өз міндетіндей қабылдаса ғана ғылыми ұжым жұмысында үлкен жетістікке қол жеткізуге болады.