Тойтару үшiн тойтарма жұмыстары және құрал

Тойтарма - бұл тойтарма деп аталатын материалдардың ажырамайтын қосудың алуын операция сырықтарды қолдану. Тойтарма бас бiтетiн жалғастырылатын материалдардың саңылауына бекiтiледi. Екiншi басты құрастыра шығу бөлігін тойтарманың бiр бөлiгiн саңылаулардан суық немесе ыстық күйге тойтарылады.

Тойтарма қосылыстары қолданылады:

• бұл қосулардың пісіру технология жағынан мүмкiн емес те қиналғанда биiк қосу сенiмдiлiкке қойылатын талаптарының жанында дiрiлдi және екпiндi жүктеменiң әсер жұмыс iстейтiн конструкцияларда;

• пісіру жанында қиықтардың қыздыруы қашан бүрiсудi мүмкiндiк, металлдар және пайда болатын түбегейлi iшкi кернеулердегi қыздыру өзгерiстерi салдарынан рұхсат етiлмейдi;

• қай қолданбайтын пісіру үшiн әр түрлi металлдары және материалдары қосу жағдайларында қолданбалы емес.

Тойтарма қосуларды орындау үшiн тойтармалардың келесi түрлерiн қолданады: жартылай дөңгелек баспен, жасырын баспен, жартылай тойтарылған баспен, (49-шы сурет) ойып жасалған талқандайтын түтiк тәрiздi. Бұдан басқа, конустық басы бар тойтарма, жазық баспен, конустық баспен, конустық баспен және бас астында, сопақ баспен қолданылады.

Тойтармалар көмiртектi болаттардан, мыстан, жезден немесе алюминиядан өндіріліп жасалады. Металдарды қосу кезде тойтарманы сол металлды жалғастырылатын элементтер қосуында тередi. Тойтарма бас және цилиндрлiк сырығынан тұрады, дене деп аталатын тойтарманың. Тойтарманың бөлiгi, жалғастырылатын материалдан басқа жағынан артта жүрушi бастың құрастыруы үшiн қолайлы шығынқы аяқпен деп аталады.

а ә б

в г д

а- жартылай дөңгелек баспен; ә- жасырын баспен; б- жартылай тойтарылған баспен; в - түтiк тәрiздi; г - жарылысты; д - ойып жасалған

49 сурет. Тойтармалар

Жартылай дөңгелек басы бар тойтарманың ұзындығы (дененiң ұзындығы) бастың негiзi, жасырын басы бар тойтарманың ұзындығына дейiн өлшенедi баспен бiрге өлшенедi, жартылай тойтарылған басы бар тойтарманың ұзындығы өлшенедi тойтарманың денесiнiң шетiне конусқа өткелiн қырынан өлшенеді.

Тойтарманың диаметрi бастың негiзiнен 6 мм ның қашықтығында дененiң диаметрiмен анықталып өлшенедi. Ыстық тойтарманың жанында тойтармаға саңылауды тойтарманың диаметрiнiң 1 мм де көбiрек болуы керек. Болаттан жасалған тойтарманы диаметрмен 14 мм ге дейiн суық күйде тойтармасын ашуға болады. Тойтармалардың диаментрлері 14 мм ден аса ыстық күйінде тойтарылады. Диаметрлері тойтармалардың 10 нан 37 мм ге дейін 3 мм нен кейiн үлкеедi. Тойтарма кезде бұрғыланған, түйретілген немесе тесiлген саңылаулар қолданылады. Тек қана бұрғыланған саңылауларды мықты, тығыз және нық - тығыз тойтарма қосуларда қолданылады. Тойтарма қосуларда айқастыра, бiр жапсырмасы бар жапсар, екi жапсырмалары бар жапсар симметриялық, екi жапсырмалары бар жапсар (50-шi сурет) симметриялық еместер болады.

а ә б в

а- айқастыра; ә - бiр жапсырмамен жапсар; б- екi жапсырмалармен жапсар, симметриялы; в - екi жапсырмалары бар жапсар, симметриялық емес

50 сурет. Тойтарма қосулардың түрлері

Берiктiктер және тығыздық көздiң нүктесiмен тойтарма қосуларды келесi түрлердi қолданылады: тек қана механикалық берiктiк керек болатын мықтысы; тығыздықтың тек қана талабы және тығыз бекiтiлгендердiң көрсететiн тығызы; механикалық берiктiктен тысқары Қосу тығыз бекiтiлгенi сонымен бiрге керек болатын нық - тығызы. Соңғысы бастың үлкеюi және тойтармалардың жалғастырылатын парақтар және бастарының кеспелтегiнiң шекiмесiнiң тойтармаларының жиi орналастыруымен жеткiлiктi тойтарманың жастықшасының бар болуымен жеткiлiктi. Тойтарма жiктерi көлбеген ұзына бойына, көлденеңге жiктеледi. Олар (параллел және тойтармалардың шахматты орналастырылуымен) бiр қатарлы, екi катарлы және көп қатарлы бола алады. Жiктер (51-шi сурет) толық емес те лықылдай алады.

ә б в

а - бiр қатарлы; ә - екi катарлы; б- көп қатарлы толық; в - көп қатарлы толық емес

51 сурет. Тойтарма жiктерiнiң түрлерi

Тойтарма қосулардың әр түрлi түрлерiнiң тойтармасының алдында жолақтың өлкесiне тойтармалардың өстерi (осы қатарды адым - бұл бұл қатарға, жiктiң адымы екi ең жақын тойтармалардың арасындағы қашықтық - бұл барлық адымдарды ең кiшi еселiлiк қатарда) тойтарманың адымы және қашықтық анықтау керек.

Тойтармалар, қажеттiк және тойтарманың түрiнiң диаметрiне байланысты қол және механикалық тойтармаларды қолданылады.

Артта жүрушi басты қысымның екпiндi тойтармамен және тойтармаларымен алады. Екпiндi тойтарма әмбебап, бiрақ; қысыммен тойтарма көп сапалы және шусыз.

Қолы тойтармасы үшiн тойтарманың басының құрастыруы, қыспақ, қолдау, жабысулар және кенелер үшiн балғашықтарды қолданылады.

Механикалық тойтарма үшiн тойтармалардың жастықшасы, консольнiң пневматикалық немесе электр балғашықтары, тойтарма жасайтын кенелер, тiреулерiн қолданылады. үлкен өнеркәсiптiк кәсiпорындарға тойтармалаушы машиналарды қолданылады - эксцентрик және гидравликалық.

Тойтармалар ұстахана көрiгiнде қыздыруға болады, түйiскен, электр жылытқыш қоюларына өнеркәсiптiк жиiлiктiң тоқтарымен, сонымен бiрге газды жалындаймыз.

Терiс тойтарма салдарынан жылытқан немесе өте ысытылған тойтарма, бiр-бiрiне жалғастырылатын элементтердiң жаман нашар қиыстыруы, қате бастың құрастыруында орын алады, тым қысқа немесе саңылаудағы тойтарманың денесi, тойтарманың денесiнiң майысуы сирақты, сонымен бiрге жасырын бас үшiн бұрғыланған өте терең саңылау артынан. Тойтармалар үшiн дұрыс аспап қолдануға керек. Қолғап, көздiң қолдарына ұпайлармен қорғал қалуға киiну керек. Қолдауға немесе консоль тойтарманың басын орнатуы, тойтарманың денесiне қыспақты дұрыс дұрыс орнатуы керек. Тойтармалар уақытында қолды қыспақ болмайды.