Слесарьлық құрал, құрал-саймандар және білдектер

Слесарьлық құралдарға жататыдар: әмбебап бұранда, кесiк, тiркеме қағаздың қашау, Крейцмейсель, канавочник, ойғыш, слесарь балғашықтары, қағу тал, кернер, егеулер, надфиль, жазық бұранда Ключилар, кiлтi, тұрбалар үшiн тұтқалы, солқылдақ тұрбалар, құбыр кескiш үшiн слесарь, плашка, слесарь қол қыспақтары, бұрауыш, қысқыш, басып алулар, тақта қол және верстак, бұрғы, жазба, белгiшiлер тұрбалар, қышқаштар, қышқаштар, тiстер, бұрғының шынжырлы керней, әртүрлi тегi үшiн iлмек, белгi, белгi аспап және бұрандалы қамыттар үшiн мойынтректер, тақта үшiн ысқылау және сүйкенулер, дәнекерлегiштер, дәнекерлегiш, пневматикалық балғашық, шығару үшiн сәндiк суреттiң көрсетуi, тақта үшiн плашек, шаберлер және аспаптар үшiн материалдың кесуi, бұрғылар және білікше үшiн қаңылтыр, сынақ бар білікше үшiн қол қырықтық.тар қолданады.

Негiзгi станоктерге, қосалқы жабдыққа және құрал-саймандарға слесарьлық жұмыс iстегенде қолданылатын: дайын бұйымдар, бөлшектер және қалдықтар үшiн үстелге қоятын, дәнекерлеу үшін, механикалық тойтарма және қыздыру өңдеуi, қол жүк көтергiшi, қыспақтар үшiн токарь, қырғы, сүргiлейтiн, бұрғылайтын, тегiстеу станогi, бұрандалы баспақ, төсi бар ұстахана көрiгi және ұсталық сайманды комплектпен, жабдық және аспап, сонымен бiрге тазалау үшiн материалдар жатады.

Қосалқы слесарьлық құралдарға және қосалқы материалдармен: ағаш, май және сылау, таңбалағыштар тазалау, бор, қыспақтардың бетi, қалыптағы жапсырмасы үшiн белгi, материалдар үшiн егеулердi тазарту, құрал үшiн қол шөткесi, металлдық шөтке болаттан жасалған - май және изоляциялы, жоса, бояуды түстi металлдардың тез балқығыш қорытпаларын ерiту, таспа үшiн қалайының ерiтуi, қыш тостаған үшiн ағаш, монтерлiк пышақ, тоқпақ, резеңке балғашығы, зiмпаралы мата, бiлезiк, қасық үшiн цифрларға және әрiптiк, түрпiлел жатады.

Слесарьлық шеберүстелдер әртүрлi конструкциялары, бір және екi орындықты, тұрақты және жылжымалы бола алады. Олар ағаш немесе металлдан орындай алады; құрамалы шеберүстелдер сонымен бiрге - ағаштан және металлдан даярлайды. Слесарьлық шеберүстелі тақтасы қатты ағаштан әрдайым өндiрiледi. (тақтамен) үстелдiң астында құралды тартпада болады. Жәшiктiң (немесе сол жағында) оң тарабынан үстелдiң конструкцияларына байланысты сөрешiктерi бар шкаф орналасады. Бiр орындықты слесарьлық шеберүстел әдетте келесi өлшемдерi: 1200мм ұзындығы, 800 мм енi, 800-900 мм биiктi болады. Шеберүстелдер (24 сурет) көп орынды үлкен слесарьлық бөлiмшелерi немесе слесарьлық цехтарында бекiтiледi. Екi орындықты үстелдiң ұзындығы 3000-3200мм құрайды. Немесе көп орынды шеберүстелдерде қыспақтарының өстер арасындағы қашықтығы 1250-1500 мм дi құрайды.

Егер слесарьлық бөлiмше табиғи жоғарғы жарығы болмаса, слесарьлық шеберүстелігi терезелер (терезеден кейiн) табиғи жарықтандыру тiкелей құлау немесе жұмыс орынына солды бұрыш үшiн сайып келгенде осы маңай орнатуы керек.

24 сурет. Екi орындықты слесарьлық шеберүстел

Конструктивтiк орындау бойынша слесарьлі қыспақтары параллел жылжымалы артқы немесе алдыңғы бетпен және (25- сурет) үстелділі бөледі.

а ә

а - параллельді; ә - үстелді

25 сурет. Слесарьлық қыспақтар

Параллельді слесарьлық қыспақтар тобына жылжымалы және тасымалды қыспақ бұрылмалы, тұрақты жатады. Қол слесарьлық қыспақтары қыспақтардың үстелділі топтарына жатады. Параллельді слесарьлық қыспақтары беттердiң өзара орналас-тырылуымен ең алдымен үстелділінен айырмашылығы болады: беттiң параллельді слесарьлық қыспақтарында барлық бетпен заттарды параллель тарқап қамтиды; үстелді қыспақтардың бетi бұрышпен, және заттар тарқайды беттердiң тек қана төменгi бетiмен бекiнедi.

Үстел қыспақтары болаттан жасалған шыңдалулардан әзiрлейдi, соққыларға бағандар олар төзімді болады. Ұстахана iстерiнде слесарьлықты сиректеу қолданылады. Слесарьлық параллель қыспақтары шойындардан әзiрлейдi, сондықтан олар соққыларға төзімді емес. Сменалық беттердiң бұдыр еріндерін болаттан және шынықтыратын болады.

Параллельді қыспақтары слесарьлық жұмыстары үшiн негiзiнде егеулермен, аралармен, металлының қол өңдеуi, қашаумен немесе басқа аспаппен түбегейлi күштер және соққы сабақтас операциялардың орындауы үшiн қызмет көрсетедi.

Олар жұмыстанылатын зат жымқырылатын беттiң бұзылуысыз берiк бекiту керек болғанда жағдайлардағы сонымен бiрге қолданылады. Бұл беттердiң барлық бетi және жұмсақ металлдан сменалық жапсырмаларының қолдануымен арналған қысқышпен қамтамасыз етiледi. Параллель қыспақтары келесi бөлшектерден тұрады: жылжымайтын және жылжымалы беттерден, бұранды төлке, бұранда.

Жылжымайтын бет бұрылмайтын қыспақтарында негiзбен бiртұтас табандатқан құрайды. Негiзде үстелге қыспақтардың бекiтуi үшiн саңылауларда болады. Жылжымайтын бет төлкесiн кесiлген оюдың iшi алады. Тiк төртбұрышты немесе трапеция ою болатын бұранда жылжымалы беттегi тегiс саңылау арқылы өтедi және жылжымайтын беттердiң бұранды төлкесiне бұрайды. Жуанжалған цилиндрлiк бұранданың бiр бөлiгiнде сап қондырылатын саңылау болады.

Стул қыспақтары үстелге қыспақтардың бекiтуi, iшкi бұрандасы бар төлке, шар сияқты бас бiтетiн бұранда және сап үшiн жылжымайтын және жылжымалы беттер, кронштейн және обойма, қызметшiлерден тұрады.

Қыспақтардың шамасын губкалар, беттердiң ендерiн анықтайды, оларға тарқай алатын қашықтық ең үлкен сонымен бiрге қыспақтардың салмағы.

Слесарьлық параллельді тұрақты қыспақтары 60-140 мм шектерiндегi, беттер тарқайтын қашықтық беттердiң енiн 45 тен 180мм, салмағы 3 тен 40кг дейін болады.

Бүйiрлі жапсырмалары, жұмсақ металлдан iстелiнген, ағаштан, резенкеден (мыс, алюмини, қорғасын) жасанды және ұқсас материалдар, жұмыстанылатын заттардың материалдарынан қаттылық бойынша едәуiр айырмашылығы болады. Олар бұзылулар немесе форманың өзгерiсiнен бұл заттардың беттерiн қоруыштайды. Бүйiрлеу жапсырмалар параллель қыспақтарының беттерiнiң еріндері үшiн ғана қолданылады.

Бұрандалы қысқыш - бұл қосалқы слесарьлық құрал-сайманы. Қысқыштардың конструкциясы әр түрлi олардың тағайындауына байланысты болады. Жұмыстанылатын немесе жиналатын бөлшектердi қысып алу (26-сурет) бұранда арқылы iске асады.

Қысқыштың (өңдеулер, құрастыру) операция сипатына байланысты қыспақтардағы рөллді немесе негiзгi қысқыш, немесе қосымша бөлшектi өңдеудiң жанында орындайды. Майда слесарь жұмыстарында қолданылады.

Кілттер орау және сомындарды және бұрандамаларды бұрау үшiн қызмет көрсетедi, сонымен бiрге сомындардың бұрамды жанында бұранданы ұстауға қолданылады. Кiлттердiң екi түрін танып бiледi: реттелмейтiн және ажыранды әмбебапты.

26 сурет. Бұрандалы слесарьлық қысқыштар

Реттелмейтiн кілттер сомын немесе бұрандалы алты қырлысына жұтқыншақтары тұрақты өлшемi болады, осы уақытта ажырамалы әмбебапты кілттер кiлттiң жұтқыншағының нақтылы шекара жұрнақтарды қабылдайтын ашылуларын алады.

Реттелмейтiн кілттер (27 а, ә-сурет) жазықты бiржақты және екi жақтыға бүгiлген бiржақты түзулер және екі жақты (27, б сурет), шетжақты (27 г-д сурет) сонымен бiрге (27 е, сурет) сомындар дөңгелекті үшiн бөлінеді.

Арнайы кiлттердiң тобына алты қырлы немесе төрт қырлы ұясы бар бұрандалар, iлмекті, тұтқалы және шынжырлы кілттер үшiн қосиінді,зырылдауығы бар кілттер кiредi, сонымен бiрге сменалық бастары бар кесiк кілттер.

а - бiржақты ашық; ә - екi жақты ашық; б - екi жақты жамылғымен; в - ажыралатын; г - шет жақты сыртқы квадраттымен; д – шет жақты iшкi квадраттымен; е - дөңгелек сомындар үшiн; ж – сомындар үшін бiрнеше өлшемдер

27 сурет. Сомынды кілттер

Қышқаштар қосалқы слесарьлық жұмыстары үшiн қызмет көрсетедi. Оған нәзiк металлдық материалдарды бүгуге, сонымен бiрге өңдеуге және құрастырудың жанында бөлшек ұстап қалуға, аз өлшемдер бұрап алып бұранданы бұрамалауға болады. Тағайындаулар және конструкцияға байланысты қышқаштардың келесi түрлерi танып бiледi: тістеуіштер құрамалы, (28,а сурет) тiстер, шеңберлі қышқаштар жазық және кесiк (28 ә, сурет) имек реттелетiн түзулер (28 б сурет) кәдiмгi, жазық тiстер жазық тiстер топсалы.

Қышқаштардың тобына (28 в сурет) шегелер құбырлар және әмбебапты қысқаштар үшiн бiрге кiредi.

а ә

б в

28 сурет .Слесарьлық қышқаштар

Шығарушы - бұл тiстi доңғалақтар, муфталар, шкивтер, подшипниктер, тетiктердiң бiлiктерi және тағы басқалармен орым үшiн слесарь аспабы. Подшипниктер үшiн шығарушы (беттер) екi немесе үш жабысулар және обоймадан тұрады жабысуларды иықтар, iшкi бұрандасы бар төлке жалғастыратын, сонымен бiрге алты қырлы немесе квадрат басы бар бұрандадан немесе саппен.

Слесарь қол беттi жүк көтергiшi слесарь қосалқы жабдығына жатады және көтеру және ауыр бөлшектер немесе материалдардың орын ауыстыруы үшiн қолданылады. Орын ауыстыруын бағыт бола алады. Жүк көтергiштер жөндеу - құрастырушы жұмыстарға сонымен бiрге қолданылады. Жүк көтергiштердiң жүк көтеретiнi - 1, 5 өйткенiге дейiн.

Жонғыш станокте егеудi бұл беттердiң қол өңдеуiн минимумына дейiн қысқартудың мақсаты бар бұйымдарының жазық беттерiнiң алғашқы жазылған өңдеуi орындалады.

Кесе келденең-жонғыш станок құйып жасалған станина, үстел және жорғалағыштан тұрады. Станинада ерiксiз келтiрудiң тетiктерi орналастырған. Жорғалағыш, станина жоғарғы бөлiкте болды, арнайы тетiгi көмегiмен бойынша қозғалысы қайтарымды-iлгерлемелi тура келедi (жұмыс және бос жүрiс) станина бағдарлаушы. Жорғалағыштың аяғында сүргiлейтiн кескiш үшiн ұстағышы бар суппорттың бұрылатын басында болады.

Тiк бағдарлаушы станиналардың кронштейнiнде жүрiс бұрандасы көмегiмен қозғалыста тура келетiн станоктiң үстелi орнатылған. үстелде жұмыстанылатын бөлшектердi зажатие үшiн параллел қыспақтары немесе қысқыш құрал-саймандар бекiнедi.

Қосалқы аспаптар және материалдар технологиялық үдерiстiң қажеттiктерi және өндiрiстiң шарттарына байланысты әртүрлi тағайындауы болады. Олар олардың консервациясы, сылау, түске бояу және тағы басқалар үшiн заттар немесе аспаптардың беттерiнiң тазартуы үшiн қызмет көрсетедi. Қосалқы материалдар көмегiмен эстетикалық, бәдендi бұйымға беруге болады. Қосалқы аспап ол бұйымның өңдеуi, бұзуға немесе құрастырудың жанында қолданылуға, сонымен бiрге қажеттiлiк және атқарылатын операциялардың сипатына байланысты басқа тағайындауы бола алады.

Белгi

Белгiмен өңдеу үшiн қолайлы пiшiлген затына сызықтар және нүктелердiң ұруын операция деп аталады. Сызықтарды және нүктелерді өңдеудi шекараларды белгi қояды.

Белгiнiң екi түрлерi бар болады: жазық және кеңiстiктiңi. Белгi сызық және нүкте жазықтықтарға келтiрiлетiнде жазық белгi сызықтар және нүкте кез келген кескiннiң геометриялық денелерiне келтiрiлетiнде кеңiстiк деп аталады.

Кеңiстiктiң белгiсi белгi жәшiк, призмалар және бұрыштар көмегiмен белгi тақтада орындай алады. Белгi қойылатын пiшiлген заттары бұрылыс үшiн кеңiстiктiң белгiсiнiң жанында призмаларды қолданылады.

Жазық және кеңiстiктiң белгiсi үшiн оған, белгi тақта, белгi аспап және әмбебап белгi құрал-саймандар, өлшеу аспап және қосалқы материалдар үшiн бөлшек және пiшiлген затының сызбалары керек болады.

Белгi аспаптарға жатады: орталық ойыншы, тiк төртбұрыш, призмасы бар таңбалағыш (бiр ұшпен, сақинамен, екi жақты имек аяқпен) сызба, (бiрнеше түрлер) таңбалағыш, белгi циркүл, (трафарет үшiн кәдiмгi, автоматты, шеңбер үшiн) кернерлер, конусты оправасы бар кронциркүл, балғашық, циркүл.

Белгiлер үшiн құрал-саймандарға жатады: қосарланған, реттелетiн сыналарлар, призма, бұрандалы тiреулер ортаға келтiру, қысқыштың бөлгiш бас және магниттi тақта бұрылатын әмбебап белгi басып алуы үшiн белгi тақта, белгi жәшiк, белгi бұрышшылар және брустер, тығыршық, сызбасы бар рейсмус, жылжымалы шәкiлi бар рейсмус, құрал.

Белгiлер үшiн өлшеу аспаптармен болып табылады: беттер, сүңгi және эталон тақталанғандары үшiн бөлулермен сызғыш, штангенрейсмус, жылжымалы шәкiлi бар рейсмус, штангенциркүл, бұрышшы, бұрышты өлшегiш, кронциркүл, деңгей, бақылау сызғышы. Белгiлер үшiн қосалқы материалдарға жатады: бояулар және бiлезiк үшiн бор, (ажыратылып қойылған суда қоспасы зығыр майы және майдың құрғау кедергi келтiретiн құрамның қосымшасымен борады) бояу, (бояуды қосымшасы бар спирті бар шеллактiң қоспасы) жосалан, сылауды, жуушы және улайтын материалдар, ағаш брустар және тақтайша, ептеген қаңылтырдан жасалған ыдыс.

Слесарь жұмыс iстегенде қолданылатын белгi және өлшеу аспаптармен бос тұрулармен болып табылады: кәдiмгi, бұрышшы, циркүл, белгi тақта, бөлулерi бар сызғыш, штангенциркүл және кронциркүл балғашық, сызба, таңбалағыш, кернер.

Бөлшектер жазық немесе кеңiстiктiң белгiлерiн сызба негiзiнде өткiзедi.

Пiшiлген заты белгiлерге дейiн сөзсiз келесi операциялар тұратын әзiрлеудi өте алуы керек: кiр және (белгi тақтада өндiрiп алмау) коррозиядан бөлшектi тазарту; (белгi тақтада өндiрiп алмау) бөлшектi майын кетiру; (сызаттар, қабыршақтар, майысулар) мiндердiң табылуын мақсатпен бөлшектi тексеру; габариттi өлшемдердiң тексеруi, сонымен бiрге өңдеуге жiберулерi; белгi базасының анықтауы; сызықтар және нүктелердiң оларына беттер, жататын белгiлер және ұруға ақ бояумен жамылғы; симметрияның өстерi анықтау.

Егер белгi базасына саңылау қабылданса, онда оған ағаш тығынды қою керек.

Белгi базасы - бұл симметрияның нақты нүкте, өсi немесе қалай өлшейтiн жазықтық бөлшектегi барлық өлшемдерi.

Белгi салумен бөлшектi беттегi майда нүктелерiнiң ұруын операция деп аталады. Олар бiлiктi сызықтар және бұйымдағы түзулер немесе сызықтың қисық нақтылы өңдеулер үшiн қажеттi саңылаулардың орталары қажеттi анықтайды. Белгi салу табанды және базасы, өңдеудi шекара немесе бұрғылауды орын анықтайтын көрiнетiн таңбалардың бөлшекте белгiнiң мақсатымен iстейдi. Белгi салуды операция сызбаны қолданып орындалады, кернер және балғашық.

Белгi маңыздылау сан бiрдей бөлшектердi жасауда үлгiнi қолданып қолданылады. (бұрышпен немесе ағаш тақтайшамен қаттылық кейде қоса берiледi) 0,5-2мм нiң қалыңдығын қаңылтыр iстелiнген үлгi бөлшектi жазық бетке таңылады және нобай бойынша сызбамен өтедi. Бөлшекте әкелген нобайдың дәлдiгi үлгiнiң дәлдiгiнiң дәрежесi, сызбаның ұшын симметриядан, сонымен бiрге (ұш бөлшектi бетке перпендикуляр қозғалуы керек) сызбаның ұшын алға басуды әдiстен тәуелдi болады. Үлгi бөлшектер, сызықтар және бөлшектi бетке әкелуi керек болған нүктелердiң кескiнiнiң айна бейнесi болып табылады.

Бөлшекке (сызбадан өлшемдердiң тасуын дәлдiк) белгiнiң дәлдiгi белгi тақтаны дәлдiктiң дәрежесi, (бұрыштар және белгi жәшiктер) қосалқы құрал-саймандар, өлшеушi аспаптар, белгiнiң әдiсiнiң дәлдiгiнiң дәрежесiнен өлшемдердiң тасу үшiн қолданылатын аспаптан, сонымен бiрге белгi қоюшының бiлiктiлiгiнен тәуелдi болады.

Белгiнiң дәлдiгi 0,5 тен 0,08мм дейін әдетте құрайды; эталон тақталанғандарының қолдануында - 0,05 тен 0,02 мм құрайды.

Белгiнiң жанында iстiктелген сызбалармен абайлап айналуы керек. Сызбаның ұшына қызметкердiң қолдарының сақтаулары үшiн белгiнiң басталуына дейiн тығынға, ағаш немесе пластмасса қабы кигізу керек.

Ауыр бөлшектердi белгi тақтаға қою үшiн жүк көтергiштермен, тельферлермен немесе крандармен пайдалану керек.

Тасу еденде немесе май немесе басқа сұйықты белгi тақтаға қайғылы жағдайдың себебiмен қызмет ете алады.