тақырып. Кәсіпкерлік қызметінің инфрақұрылымы.

Кәсіпкерлік инфрақұрылымның мәні мен ерекшеліктері. Шағын бизнес орталықтарының кәсіпкерлік инфрақұрылымының институты ретінде қалыптасуы мен құрылуы. Шағын кәсіпкерлікке ақпараттық қызмет көрсетуді қамтамасыз ету. Кәсіпкерлік субъектілеріне кеңес берушілік, заңды және коммуникативтік қызмет көрсету. Кәсіпкерлік кадрларды дайындау және шағын бизнестің оқу-кеңес берушілік орталықтарының дамуы.

Тақырып. Кәсіпкерлік қызмет субъектілерінің жауапкершілігі.

Кәсіпкерлер жауапкершілігінің мәні мен түрлері. Кәсіпкерлер жауапкершілігінің пайда болу шарттары. Кәсіпкерлердің қылмыстық жауапкершілігі. Кәсіпкерлердің әкімшілік жауапкершілігі. Кәсіпкерлермен өз міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз ету әдістері.

Тақырып. Кәсіпкерлік қызметтің тиімділігін талдау мен бағалау.

Сұрақтар

1. Экономикалық талдаудың негізгі мақсаттары мен міндеттері.

2. Кәсіпорын қызметінің тиімділігін бағалау критерийлері

Сұрақ.

Кәсіпкерлік қызметте жаңа фирма ұйымдастыру анағұрлым жауапты және еңбекті көп қажет ететін кезең. Өз кәсіпорнын құруға шешім жасаған кәсіпкердің алдында тұрған мәселелердің толық емес тізімі мыналар — қызметтің дұрыс бағытын тандау, тиісті команда жинақтау, болашақ кәсіпорынның орналасатын жерін тандау, бизнестің ұйымдық түрін анықтау, фирманың маркетангтік мүмкіндікгерін талдау және кәсіпорынды тіркеу. Сондықтан шетелде бизнесті бастау алдында дайындық кезеңіне көп көңіл аударылуы кездейсоқ емес,кәсіпорынның келешекте сәтті жұмыс істеуі көбінесе осыған тәуелді. Кейбір авторлар дайындық кезеңіне 1 жылға дейін уақыт бөледі.

Кез-келген жаңа кәсіпорын идея туындату процесінен басталады. Жақсы бір идея кәсіпкердің қолындағы жай құралдан гөрі артығырақ мәнге ие. Бизнесті ұйымдастыру үшін қажетті идеяларды іздеп табу — бұл кәсіпкерлік қызметтегі алғашқы қадам. Егер шешім қабылдаудың жаңашыл әдістері пайдаланылса, идеяны туындату процесінің тиімділігі айтарлықтай көбеюі мүмкін. Өзін жақсы танытқан идея туындату әдістерінің бірі бұл "ми шабуылы әдісі", ол мынаған негізделген, адамдар проблемаларды бірге талқылаған кезде көбірек идея туындайды. Ми шабуылы әдісін өткізу кезінде келесі ережелерді сақтау қажет:

• сын айтулар мен кері тартпа ескертулерге жол бермеу;

• ойдың еркін айтылуын марапаттау: идея парадокс болған сайын жақсы бола түседі;

• идеялардың санын ынталандыру: неғүрлым идея көп болса, соғұрлым жақсы, соғұрлым ұтымды шешімдер табу мүмкіндігі көп болады;

• идеялардың комбинациясы мен жетілдірілуін марапаттау, осы жерде бірінің идеясы басқалармен дамытылып, келесі идеяларды туындатуға пайдаланылуы мүмкін.

Күнделікті туындайтын идеялар санының көптігі әлі олардың барлығының міндетті түрде қолайлы іске асу мүмкіндіктеріне ие екендігін білдірмейді. Шетел әдебиеттерінде идеяны (Оппортинент) іске асыру мүмкіндіктері туралы түсінік кең таралған. Қандайда бір салада бизнес идеяның қолайлы іске асыру мүмкіндігі дегеніміз не? Егер кәсіпкер сатып алушылардың жаңа қажеттіліктерін қанағаттандыратын немесе қазіргілерін толығырақ қанағаттандыратын өнім немесе қызмет көрсету түрлеріне тоқталса, бизнес-идея іске асқан болады. Тек осы жағдайда ғана кәсіпкер өзінің бәсекелестеріне қарағанда кебірек артықшылыққа ие болады және нарыктағы өз тауашасын табады.

2– сұрақ.

Кесте. Кәсіпорын қызметінің тиімділігін бағалау критерийлері

№	Багалау критерийлері	Тиімді квсіпорын	Тиімсіз кәсіпорын

1.	Нарык саласы ,иен тауашаеы
1.1.	Нарык сипаттамасы	Нарык өсіп отырады, аныкгалган және турақты табыс гуссді	Нарык айқын анықталмаған жэие бірак. рет табыс алуга болады
1.2.	Тутынушылар (тапсырыс бсрушілср)	Төлем кабілеттиігі жогары, төлсмді және алдын ала төлемлі уақтьыы жасайды	Төлсм кябілеттілігі төмен, төлемдерде кешікгірулер болуы мүмкін
1.3.	Инвесгицлялардың етелу мерзімі	1 жьіллан аз	3 жыл жөне одан да көл
1.4.	Өнімнің өмірлік ииклі	Жалғасуиш	Үзақ мсрзі.чді емсс
1.5.	Нарык күрылымы	Нарык жеікілікті дврежеде тауарларжәне қызметтермен м о л ы қ т ы р ы л м а ғ а н , айтарлықтай бөсекслесгік жок	Өсу қаркыны төмсн ие болмаса өндіріс жоғарьг дәрежеде шоғырланган, нарық тауар жене кызметтермен молықтырылган, асыра өидіріс бар
1.6.	Нарық мөлшері	50 мли. тенгедсн 100 млн. теңгеге дейін	10 млн. тенгеден аз
1.7.	Нарыктык өсу карқъшы	Өсім 30°/і-дан 50%-га дейін	Нарык қысқаргылады нсиесе есім 10% аз
1.8.	Нарық әіеуегі	Айтарлыктай	Айгарлықтай емес
1.9.	Кәсіпорыннын 5 жыл жұмыс істеуіндс кол жегкізегін нарык ү/іссі	2й% және одан көп, лидерлік рольға ие болу	5% -дан аз, нзрык үлесі айгарлыкгай емес

м	Бағялау критерийлері	Тиімді кесіпорын	Тиімсіз кәсіпорын

1.10.	Өнімнік езіндік қүнының қурылымы мен деңгейі	өзіндік қуннын күрьілымы ең тиімді жэнс деңгейі темен	Шығындзрдың декгейі жогары, төмен бага саясагын жургізу мүмкіндіпнің жоктыгы
2.	Экономикалык көрсеткіштер
2.1.	Нөтижелі акиіа агынын алуга кджеггі уакыт молшері	2 жылдан аз	4 жылдан көп
2.2.	Инвестициялардык ректабель-ділігі	25% жэңг одан да көп	Жоғары, корлар жок
2.3.	Капиталга деген кджеттілік	Твмен немесе оргаша корларга ие	15%-дан аз (жыл сайын)
2.4.	ішкі рентабельді-лік коэффициенті	25% жөне одан да көп (жыл сайын)	10%-дан аз
2.5.	Еркін акша агынының сипаттамась:	Сату көлемінін 20-30%	Сату көлсмінін 10%дан аз
2.5.1.	Өндіріс көлемінін өсукаркыны	жыл сайын 15-20 %	10%-дан аз
2.5.2.	Негізгі кіраллар-дың тозу дарсжесі	Темен	Жоғары
2.5.3.	Айналым капиталдарына деген кджеттілік	Орташа ненесе төмен	Жогары
2.5.4.	Жалпь: пайд.і	40 %-дан көп (т^тэакты)	20%-дан аз
2.5.5.	Тгза пайла	Турақты түрде сату көлсмінін 10-15% дсңгсйіндс пайда табацы	Өткізу көлемінің 10% нан аз мөлшерде эпизодтық пайда табады
2.6.	Залалсыздык нуктссіне жету ушін ісажетгі үакыт мөлшері	2 жылдан аз	4 жылдан көл
3.	Бэсекелесгік денгейі
З.і.	Бағаларды жөне шығындарды бакылау	Орташадан айтарлыктайға карай	әлсіз
3.2.	Сіыағр кіру тосқауьидары
3.2.1.	Патенттік қоргау	Бар ңемесе шынуы мумкін	Жоц
3.2.2.	Бәсекелестік курсс денгейі	Бәсекелестік әлсіз, жоқ дерлік	Өткір бәсекелестік күрсс бар, жок болуы артык-шылыққа ие болуды білдіреді
3.2.3.	Байланыс жәнс коммуникация	Жаксы дамыган жане қол жетерлік	Шектеулі
4.	Менеджерлер командасы
4.1.	Кәсіпкер және онын командасы	Жоғары квалификация-ланган комаңда	Команда әлсіз не«ссе мулдем жок
4.2.	Салада жүмыс істеу тәжірибесі	Саіада жумыс ісгеу тәжірибесі жогары, бүрык қол жеткізген жетістіктер жогары	Салада жумыс істеуде техникалык тәжірибеиің жеткіпксіз болуы

	Багалау критерийлері	Тиімді кәсіпорын	Тиімсіз кәсіпорын

4.3.	Этіікалық каснеттер	Жоғары стандарттарга ие кдсиеттер	Аіітарлыктай жоғары емес
5.	Жағдайдарға душар болу	Жоқ	Жиі байқалады
6	Кәсіпкердің жеке түлғалык, касиеттері
6.1.	Мақсаттарға қол жеткізу леңг^ГіІ	Кол жеткізіледі	Оқта-текте кол жеткізііеді
6.2.	Тәуекел деңгейі	Ақталған тәуекел	Төуекел дәрежесі барлык. уакытта дәл есептеле бермейді
6.3.	Туніліске деген катынас	Шығармашылык белсен-ділік ынталандырьглады	Тоқырау, туніліс жағдайлары жиі болады
7.	Сгратегиялык факторлар
7.1.	Өзгсрмелі шарттарга бсйімделу дәрежесі	Жогары, тез бейімдслу мүмкіндігі	Төмен, өэгерістсрге жайжауап кдйтару
7.2.	Кызмет көрсету декгейінс деген кдтынас	Сервис жоғары дсңгейде	Маныздылығы аз фактор ретіндс қарастырылады
7.3.	Уакыт факторы	Озықреяошде жүмыс істеу	Кешіккен режимде жүмыс істеу
7.4.	Технолопія денгейі	Тендесі жок,технолопіялар	Кен таралган технологиялар
7.5.	Келсшекке бағдарлану	Жаңа мүмкікдіктердін гүракты іздестірілуі	Жана еңгізілімдердінжок болуы

Фирма қызметінің тиімділігіне баға берудің ең басты критерийлерінің бірі - бұл нарық тауашасының бар болуы. Сатып алушылардың жаңадан пайда болатын қажеттіліктерін қанағаттандыруға немесе қазіргі тандағы қажеттіліктерін анағұрлым сапалы деңгейде қанағаттандыруға мүмкіндік беретін нарықтағы тауар өндіру мен қызмет көрсету тауашасын тапқан фирма тиімді болып есептеледі. Бұл нарықтағы түтынушылар жоғары деңгейлі төлем қабілеттшігімен, кдрыз міндеттемелерінің жоқтығымен және аткарылған жүмыс пен қызметтер үшін уақытылы төлем жасамау жағдайларының жоқтығымен сипатталады. Екінші жағынан төлем қабілеті жоқ түтынушылармен, тапсырыс берушілермен және инвесторлармен жүмыс істеуге мәжбүр кәсіпорындар тиімсіз болып есептеледі. Тиімді кәсіпорындардың инвестицияларды өтеу мерзімі 1 жыдцан аз, ал тиімсіздердікі 3 және одан көп жьш Нарық әлеуетінің жеткіліксіз болуы сондай-ақ бизнестің тартымдылығын азайтады, лл өзінің дамуы үшш барлық уаьсытта жеткілікті дәрежеде жоғары нарық әлеуетіне ис кәсшорыңцар болса, тиімді болып есептеледі.

Тиімділігі жоғары өндіріс технологияларына ие болу бірден табысқа жетуді білдірмейді, бірақ олар өте үлкен бәсекелік артықшылықтарды тудырады. Бизнес басқалары сияқты әрдайым жаңа енгізілімдерге бейім болуы қажет. Осы бір ғана факторды елемей кету фирманы артта қалушылар қатарына қосуы мүмкін, себебі бәсекелестер объектілердің анағүрлым өтімді әсер ету технологиялары мен анағүрлым өтімді материалдар мен қүрылғыштар өндірісін табуы мүмкін. Шағын бизнес кез-келген басқа бизнес секілді әрдайым жаңа мүмкіндіктерді іздестіру устінде болуы қажет, кері жағдайда ол сәтсіздікке ушырайды. Сондықтан келешекке бағдар жасау маңызды стратегиялық факторлардың бірінен саналады.

Сонымен жоғарыда қарастырылған критерийлер құрылатын фирманың келешекте сәтсіздік пен шығынға үшырамауы мақсатымен оны бағалау үшін ұсынылады. Әрбір вдея тиімділігі жоғары кәсіпорын критерийлеріне сәйкес келу түрғысынан бағалануы қажет. Егер қарастырылып жатқан идея усынылған тиімділігі жоғары кәсіпорын критерийлеріне сәйкес келмейтін болса, кәсіпкер мен оның командасы одан алдын ала бас тартуға міндетті, себебі көрсетілген кезеңде оны іске асыру ушін қолайлы мүмкіндіхтер жоқ. Идеяны тавдап, бизнесті күр>та шешім қабылдағаннан кейін кәсіпкер оның үйымдық-қүқықтық нысанын анықтауы шарт.

Дата добавления: 2016-04-06; просмотров: 8812;