Тақырып: Жалпы қозғалыс маңызы.

Дәрістің жоспары:

1) Шектелуі локальды өрекет бөліктері.

2) Жүйелі түрдегі физикалық жаттығулар әсері. 3} Қозғалыс маңызы.

1} Шектелуі локальды әрекет бөліктері.

Шекгелуі локальды өрекет дененің жеке бөліктерінде жиналган майды азайту үшін пайдаланылады. Мысалы, мықындағы белдемше майды, қарында, екі санда жиналран майды азайту үшін локальды шектелуі әрекет істеледі.

Локальды әркет те ұзаққа созылады жөне жүйелі түрде атқарылады, сонымен қатар күн асқан сайын өр сеансты ұзарта түсу қажет. Локальды өрекетке айтарлықтай салмақ түсіруді қажет ететін жаттығулар жатады, ондай жаттыгудыаягына дейін күш сала атқару қажет, Мұндай жаттыгулар майлы тканьды қоріпап тұрған бұліпык, еттер тобын жүмыс істеуге бағыттайды. Мысалы, қарын прессінде бұлшық еттердін жұмысын жандандырады. Механикалық массажбен үйлестірілген жөне шектеулі локаль жаттығулар жақсы нөтиже береді.

Тыныстануға қатысты арнаулы жагтығулардың әсері зор болады, бұл жаттыгулар қарын прессі бұлшық еттерінін еркін жиырылуына бағытталады. Белгілі дөрежеде дагды бойынша дифрагма және қарын бұлшык, етгердін жиырылуына басқару едөуір қиын. Осыған қарамай, аталган бұлшық еттерді жаттықтыра отырып, өртүрлі қимыл өркетін орындатуға болады. Мысалы, толқынды қозгалыс жасатады, айналдыра қозғалтады, біз ізді жүйелі қозгайды. Бұл көрсетілген жаттырулар қатысы бар. қарын прессіндегі бүлшық еттер ұзақ қозгалыс жасаган кезде майлы қабат шыгындайды, ішкі органдардың массаж іске асырылады, қарын қуысындағы ішкі шарбы май азаяды. Мұндай жаттыгулардың семірмеуі үшін алдын алу, профилактикалык, маңызы бар жөне қарын аумағының кішіреюіне сабап болады.

Арнайы жүргізілген зерттеу жұмыстары мынаны анықтады: сыртқы көрінісі өте ұқсас жаттыгу қозгалыстары кезіндегі бұлпіық еттер биотогы (электромиограммасы) гіркеліп анықталады, мұндай жардайда бір бұліпық етке келетін эсер әртүрлі екені анықталады. Мысалы, орындақта отырып немее гимнастикалық сатыда вис жагдайында аяқты тік үстап тұрып кетеру және түсіру кезінде қарын прессіне айтарлықтай эсер егеді деп қарасгырылып келді. Электромиограмма арқылы жазып тіркеу нөтилсесі осындай қимыл әрекеті кезінде ең көп күш санынң алдынғы бұлшық еттеріне түсетінін көрсетті. Сөйгп біз іш прессін жаттықтырамыз деп жүрсек, шындығында санның бұлгпық еттерін жаттықтырып жүріптік. Қазір алуан түрлі арнаулы жаттыгулар жасап зерттеу жұмыстары жүргізіледі. Ондай жұмсытардың мақсаты - қандай жаттығу кезінде қайсы бұлпіық етке ең үлкен күш түсетінін анықтау. Осылайша дененің белгілі бір бөлігіне гана өсер ететін қимылды шектеуге болады.

Тұтастай алганд'а, үзаққа созылған локальды шектелуі күш өсері сол өсер еткен бөлікті тотығу - тотықсыздану процесін күіпейтеді жөне жұмсалатын энергияны көбейтеді. Шекгелуі өсер тиген жерде майлы ткань мөлшері азаяды. Сол

сияқты арықтау үшін моншага, саунага түсіп, ыстык, әсеріне де ұшырау пайдалы. Моніла организмді шлактан (қалдык қокыстан) тазаргады, энергия алмасуды күшейтеді, майдың ьідырап айырылуына себеп болады.

Тұтасгай жалпы алганда, семіріп кетудің алдын алу жөне олар тамақтанудың ерекше диетасын сақтау, денені кыздыру жолдары, дененің Іпектелуі бөлігіне механикалық массаж жасау, глобальды сипатты жөне локаль сипатта арнаулы физикалық жаттыгулар жасау, бұл кезде гөзімділікті дагдыландырып жаттықтыру.

Мына жагдайды қатал ескеру керек: арықтауга қатысты мәселені дөрігерлермен ақылдаса отырып шешу керек, олай етпеген күнде пайданың орнына денсаулықты бұзып алуы мүмкін. дұрыс тамақтану диетасын сақтау, дәрігерлердін бақылауымен белгілі жаттыгулар жасап, организмге тиісті мөлшерде күш түсіру толық адамга көмкетесе алады. Қажетті физикалық жаттыгуларды, әсіресе локальды жаттыгуларды тандап алу үшін физиология және физикалық жагтырулар методикасы саласында жұмыс істейтін мамандармен ақылдасу керек. Егер олай icTeyret мүмкіндік болмаса, осы мәселе жөніндегі арнаулы әдебиетті оқып білуге болады.

2) Жүйелі түрдегі физикалық жагтыгулары өсері.

Жүйелі түрде физикалық жаттыгулар жасап, дене тәрбиесімен айналысу, семірумен күресуден өзге, жүқпалы аурулардын (мысалы, тұрмаудын) алдын алуга себеп болады және ішкі мүшелерде жүрмей, тоқтап қалу қүбылыстарынан сақтайды. Асқазанның, ішектін, бауырдың, бүйректің жұмысын жақасартады.

Америкалық галымдардың зерттеулері көрсеткендей, өмір бойы өз организміне тиісті меліперде күш түсіріп, дене еңбегімен үнемі айналысқан адам жүқпалы ауруларымен, әсіресе вирус қоздыратын аурулармен ауырмайды. Ондай адам организмінің қатерлі ісік сияқты дертке де тезімділігі жогары болады.

Жас үлгайғанда қартая бастаган клеткалардың бөліну жылдамдырына кері эсер етеді жөне физиологиялық регенерацияның, ягни тканьдардың өзін қалпына келтіру қасиетінің бұзылуына әкеліп согады. Қартайған кезінде, 70-80 жасқа толган кезде адам өз бүлшық ет салмагынан 12кг шамасындай жигалтады.

Қартайган шақта жайсыз өзегістер сүйек кұрылысында да байкдлады. Сүйек клеткаларының өлуі кездеседі, ол жагдай сүйектің азғындауына соқтырады. Сондықтан жа жақсы

ұлғайған адамның сүйегі сынса, бітуі ұзаққа созылады жөне өзара бітеді.

Қартайған мидың үлкен жарты шарларындағы нерв клеткаларының саны азаяды, сондықтан мидағы белок мөлшері кемиды. Осылардың салдарынан қосу, тежеу, хабар беру сияқты нерв қызметіне қатысатын арнайы заттардың синтез! қиындайды.

Қартайған сайын қозғалысты басқару нашарлай береді. Қимыл әрекетті реттеу оніиама дөл болмайды, сөйтіп қозгалыс сапасы тездік, төзімділік төмендей береді, жалпы қозгалысты басқару жүйесі бұзылады. Біртіндеп өлсіздік пайда болады, бұл кезде мидың жұмысы да напіарлайды. Ал көптеген өйгілі қайраткерлердін, әбден қартайганша, өмірінің соңына дейін өздерінің ак,ыл-ойын, физикалық жөне шығармашылық жұмыс қабілетін жогалтпаганың белгілі. Мысалы, физиологтар - И.П. Павлов (87 жас) пен И.С. Береташвили (90 жас), селекционер И.В. Мичурин (80 жас), жазушы Л.Н. Толстой (82 жас), суретші И.Е. Репин (86 жас) осындай ерекше адамдар болады. Калым-герантологатардың пікірі бойынша, адам 100 жылдан артык өмір сүре алады. Өмірде аса үзақ жасау мысалдары бар. Мысалы, азербайжан Ш.Муслимов 167 жыл өмір сүрген адамдардың барлыгына тән тіршілік ету жағдайының мынадай ортақ зады бар. Олар тамақты Іпагын мөлшерде жейді, арақ -шарап ішпейді, табиғи жардайда белсенді түрде дене еңбегімен айналысады. ¥зақ жасаған барлық адамдарда дене енбегі емірлерінің ақырына дейін табиғи қажеттіліг болвп қалыптасқан белгілі.

3) Қозғалыс маңызы.

Сонымен бүлшық еттерге үнемі күш түсуі, күш-қуат жұмсалатын жаттыгуларымен айналысу белсенді түрде ұзак емір сүруге, улгайып өбден қартайран кездің өзінде, денсаулықтың сақталуына себебін тигізеді. Адам ұлрайған кезінде де профилактикалық дене піынықтырумен айналысуы тиіс, бұл кезде тиісті маманның және дөрігердің бақьглауында болуы қажет. Мұндай ұлрайыл қартайган кезде денеге түсетін күш зат алмасуға жайлы әсерін тигізетіндей, адамның өзінің күш-қуатына сөйкес жөне қартайып бара жатқан организмге қауіпсіз болуы шарт.

Жалпы алганда, ұлғайған адам үпіін ұзаққа созылмай тез аяқталатын, аса үлкен күпі-қуатты қажет ететін және қарт адамның төзімділігі жетерліктей жаттығулар өсеріне тиімді эсер етеді. Мұндай жаттығуға жататындаргережесі оңайлатылған спорт ойындары, баппен баяу жүгіру "труской" деп аталатын