Тақырып : Қозгалыс тапшылығы.

Дәрістің жоспары:

1) Қозгалыс тапшылығы (гипокинезия),

2) Гипокинезия салдарының әсері.

1) Қозғалыс аштыгы (гипокинезия).

Қозгалыс тек спорттық шеберлік ғана емес. Қозгалыс дегеніміз - ол денсаулық, өмір сүру, сергек тіршілік ету. Қазіргі заманда "қозгалыс ашгығы"- гипокинезия салдарынан кептеген адамдардың кейбір мүшелері дертке шалдыгып, зардап шегеді. Гиппокинезия кезінде әдетте дене салмагында жайсыз өзгеріс болады, дене толып ауырлап кегеді.

Бұлшық ет атрофияга (сеніп калу) ұшырайды да оның күші азаяды. Бұлшық етгей май жиналады. Ондағы отын -аденозинтрифосфор қышқылының мөлшері азаяды. Сүйек құрамындагы кальций шыгынга үшырайды, сонын салдарынан сүйектің мықтылыгы темендейді. Организмнің қолайсыз

факторлар (салқындау, инфекция, қатты қызу) өсеріне төзімділігі көп төмендеп кетеді. Жалпы алғанды, гипокинезия организм үшін опатын басталуы деп айту артық емес. Тіршілік дегеннің өзі үздіксіз қозгалыс, қимыл, өркетке екенін жануарлардан-ақ аенгаруға болады. Мысалы, жабайы жануарлардың көптеген түрлері қолда, еркін қозғала алмайтын жагдайда ұрпақ бермейді, ал кейбіреулері тіршілік өте алмайды, өліп қалады.

Қозгалыс өрекеті адамды ғасыр ауруына - семіруге ұшыратады. Адам организмінде заи алмасу кұбылысы өзгереді, денедегі майдың тотыгуы төмендейді, сөйтіп май организмде шоғырланып жинала береді. Осындай жагдайга ұшырғаннан кейін гіпгі тартына тамақ ішкеннің өзінде толысып, май көбейе береді. Сезімдіктің салдарынан организмде толып жатқан жайсыз құбылыстарга жөне ауруға ұшырайды. Қанның құрамында холистирин кебейіп кетеді де, ол қантамырларын ұіпықтырады. Адамда атероеклероз ауруы қалыптасады. Ол аурудың салдарынан адам инфаркт, инсульт сияқты қатерлі дертке шалдығады. біздің елде жөне шет мемлекттерде дәрігерлер мен физиологтар семіруге қарсы күрес шараларына ерекше зор көңіл бөледі. Онымен күресжолдары мен өдістерін іздестіруде. Гипокинезия құбылысының өте зиянды салдарын ұзақ уақыг бойы салмақсыздық жағдайда болған космонавтардың организмін зерттеу де керсетті. Космос жағдайындағы салмақ күшінің болмауы кезінде сүйектерді байланыстырып жалғастырушы аппаратқа, бұлшық ет жүйесіне және тұтас организмге түсетін күш жүздеген все кемиді. Осының өсерінен сүйектің минералдық кұрамы өзгереді, мыктылық қасиетінен айырылып, морт бола бастайды. Бұлшық еттерде азгындап, әлсірейді, бүлшық еттің салмақ массасы кемиді. Сол сияқты жүрек - қантамыр жүйесінде де жайсыз өзгерістер болады. Сондықтан косманавтардың негізгі дәрісі физикалық жаттыгулар, қимыл әрекеттер болып табылады. Космоста ұшу кезінде космонавтардың атқаратын жұмысы аз болмаған күннің өзінде арнаулы тренажерлерде жаттығулар жасауға көп уақытын бөледі.

2) Гипокинезия салдарының әсері.

Гипокинезия салдарының космонавтарға тигізетін әсеріндей болмаганмен, аз дөрежеде біртіндеп әрқайсымызга зиян тиеді. Қозғалыс: өрекетінің азаю салдарынан организм қатерге ұшырайды, Семіру организмдегі тотыгу - тотықсыздану процесін әлсіретеді, қозгалыА<,а икемділік қабілетті кемітеді, күш жұмсап атқарылатын еңбек қабілетін кемітеді, сөйтіп

адамның қозғалыс белсенділігін шектейді. Май басқан толық адамдар ең қарапайым жұмыстарды атқаруга көп күш жұмсайды. Мысалы, ондай адамдар жылдам жүгіру немесе жүгіру кезінде үлкен күш жұмсап, қиналып қалады. Қозғалыс белсенділігі тіпті ертеде, адамның дамып жетілу эволюциясы кезінде-ақ қалыптасқан және генетикалық жолмен үрпақган ұрпаққа беріліп бекіген. Қозғалыс белсенділігі-табиғи құбылыс жөне тіршіліктід аса маңызды шарты болып табылады. Қозғалыс белсенділігі төмендеп шектелуі зиянды қәсиетті дамытушы фактор ретінде өсер етіп, денсаулықты нашарлагады, жүмыс өнімділігін төмендетеді, тіпті өмірдің өзін қысқартады.

Семіріп, гипокинезия әсерінеүшырамаудың ен жақсы жолы күш жүмсайтын қол еңбегімен, физикалық жыттыгуларымен айналысу. Ондай физикалық жұмсау ГТО комплексінде бар. Қалай тезірек арықтауга болады? Бұл саладагы гылыми - зерттеу жұмысгары мынаны көрсетті: дене салмагын жөне денедегі майды екі түрлі әрекет жасап азайтуға болады. Ол екі өрекегті глобальды (жан-жақты) және локальды (шектелуі) деп атауға болады. Глобальды әрекеткезінде бұлшық ет тканьдарында тотыгу-тотықсыздану реакциялары жақсарады, энергия шығыны артады. Бұл жагдай майды "күйдіруге" себеп болады, сөйтіп бұлшық еттегі және тері астындағы клеткалардағы майдың азаюына көмектеседі. Жан-жакты әркет жасап, глобальды күш жүмсайтын жаттыгуга ұзақ уақыт ақырын желіп жүгіру (трусқой жүгірісі), велосиледпен ЖҮРУ> үй жардайына көп көп қайталап гимнастикалық жагтыгулар жасау жатады эсер етеді. Суда жүзу арықтаудың әсіресе гиімді өдістерінің біріріне жатады.