Сапаға шығындар және олардың классификациясы.

Сапаның экономикалық категориясы

Сапаның экономикалық категорияларына қатысты (а) сапалы өнімнің сатылуынан өндірушінің пайдасы және (б) тұтынушы күткен сапаны қамтамасыз етуге кеткен тұтынушы шығындары.

Қазіргі уақытта жобалау және өнімді дайындау бағасынан бөлек бұл шығындарға қосады тұтынушыларды сервисті қамтамасыз ету оған өнімді жеткізу және кепілдік қызмет мерзімінде осы сапаны қамтамасыз ету шығындары.

Бұл шығындар жеткізушінің жалпы шығынын құрайды, бағасы С өнімнің оның жеткізушісі үшін. Әр бір бұйымның сатылым бағас Р арасындағы айырмашылық және оның бағасы С тең кіріске М. М= Р – С

Сапаға шығындар және олардың классификациясы.

Сапаға шығындар - өніммен тұтынушыларды қанағаттандыруды қамтамасыз ету үшін, тиісті шегетін шығындар. Сапаға шығындардың бірнеше классификациялануы бар . Ең белгілісі - Джуран - Фейгенбаум тәсілдемесі. Осы тәсіліммен сәйкес шығындар төрт категорияға бөлінеді:

- ескертетін шаралар шығыны - ақаулардың өзіндік пайда болу мүмкіндіктерін болдырмау шығындары, ақау немесе шығынның пайда болу мүмкіндіктерін төмендету немесе толық болдырмауға бағытталған шығындар;

- бақылауға шығындар - сапаның жеткен деңгейін растауға және анықтауға шығындар;

- ішкі шығындар (ішкі ақауларға шығындар) – мекеме ішінде келтірілген шығындар ( өнім тұтынушыға сатылмай тұрып ), белгіленген сапа деңгейіне жетпеген;

- сыртқы шығындар (сыртқы ақауларға шығындар) – мекемеден сыртта келтірілген шығындар ( өнім тұтынушыға сатылғанан кейін), белгіленген сапа деңгейіне жетпеген;

Осы шығындардың жиынтығы сапаға кеткен жалпы шығындарды береді. Ф.Кросби сапаға шығын классификациясына ұқсас басқасын ұсынды, сапаға шығындарды екі категорияға бөлуді ұсынды:

- сәйкестікке шығындар - бірінші реттен барлығын бұрыс істеу үшін, шегуі тиіс шығындар;

-

Сурет – 1 Сапаға құрайтын шығындар

ISO 9004 талаптарына сәйкес сапаға шығындар өндірістік және өндірістік емес болып бөлінеді.

Сапаға өндірістік шығындар - мекеме шығындары жету мақсатымен және қамтамсыз ету талап етілген сапа деңгейін. Олар қосады:

- ескертетін шаралар және бағалау (сәйкестікке шығындар) шығындары,

- ақауларды жоюға арналған шығындар (сәйкессіздікке шығындар). Өндірушінің шығындары ескерту шаралары және бағалау өз кезегінде бөлінеді:

- ақау және сәйкессіздіктің пайда болуын ескертетін әрекет шығындары. Мұнда кіргізуге болады әзірлеу, еңгізу және сапа жүйесін қолдау шығындарды, себебі сапа жүйесінің жұмыс істеуі тұтынушының оның талаптарына сайкес келмейтін өнімді алуының қатерін төмендетеді.

- ақау және сәйкессіздікті анықтау шығындары, өнімді өндіру және жобалау процессінде шығатын, тұтынушыға тарату кезеңіне дейін жою мақсатымен (инспекциялық шығындар). Мұнда қатысты: жобалауды тексеруді жүргізу, кіруші материалдардың және жиынтықты бұйымдардың бақылауы, тексеру өлшеуінің және сынаушы жабдықтар, дайын өнімнің қабылдап беру сынауының шығындары, тексеру жүйесін енгізу шығындары.