ИОНДАУШЫ СӘУЛЕ ШЫҒАРУЛАР. РАДИАЦИЯ.

Радиация – з-рды иондаушы қаб-ке ие, табиғатта кездесетін және жасанды жолмен алынатын түрлі микробөлш-р мен физ-қ өрістер немесе с.ш.

Түрлері: a, b, нейтрондық, g, рентген.

a с.ш. –«+» з-дталған ауыр бөлш-р. (Не⁺ ядролары). Көздері: радиоактивті эл-ттердің ыд-уы кезінде және ядролық р-ялар нәт-нде п.б.

Қаупі ең аз с.ш. түрі б.т., ену қаб-ті төмен, қағаздан, сырт киімнен немесе 9-10 см ауа қабаты арқылы да өте алмайды. Ағзаға тік-й түскенде ғана ә.е. (мутагендік, канцерогендік эффектілер).

b с.ш. -b-ыд-у кезінде п.б.-н з-дталған бөлш-р. b⁺ - позитрон; b^- - электрон.

Ену қаб-ті: a<b<нейтрондық<g

Әсер етуі: сәулелі күйіктер, сәулелі ауру*

Орг. Шыны, Al шыны – қорғаныс экрандарының мат-лына жатады.

Нейтрондар (n⁰) –атом реакторлары маңында п.б.-н электробейтарап бөлш-р, Н. с.ш. - нейтрондар ағынынан тұратын ядролық с.ш.

Әсер етуі: тірі ұлпаны иондайды, сәулелі ауруды өршітеді

Парафиндер, Ве, С (графит), В қосылыстары бетон – қорғаныс экрандарының мат-лына жатады.

g с.ш. –қысқа толқынды ЭМ с.ш., табиғаты жағынан көрінетін жарық сияқты, бірақ ену қаб-ті өте жоғары.

Әсер етуі: созылмалы және жіті сәулелі ауруға ұшыратады, онколог-қ ауруларға тап қылады.(мутагендік, тератогендік эфф-р де болады)

g-кванттарынан құрамында ауыр ядролы элементтер кездесетін з-р (Pb, W, U) қорғай алады.

Рентгендік с.ш. –көрінбейтін ЭМТ. Ену қаб-ті жоғары.

Әсер етуі: сәулелі күйіктер, сәулелі ауру, мутагендік, канцерогендік эффектілер

Pb, Fe (болат) W құймалары жақсы қорғайды.