Аржыландырудың көздері.

Коммерциялық емес үйымдар қызметін қаржыландыру көздері әр түрлі болып келеді. Оларды бүл қүрылымдардың іс-өрекет етуіне мемлекетгің қатысу дөрежесіне қарай топтастыруға болады. Мемлекет тиісгі функцияларьш тсхлық атқарған жерде үйымдарды ұстауға жұмсалатын шшыстар мемлекеттік бюджеттің қаражаттары есебінен жүзеге асырылады. Бүған мемлекетгік басқару, құқықгық тәртілті қорғау, қорғаныс, ішінара білім беру жөне денсаулық сақтау жатады. Іргелі ғылыми зерттеулерге жүмсалатын шығындар-дың басым бапігі осы қаражаттар есебінен қаржыландырылады. Бюджет ресурстары сондай-ақ мәдениет пен шығармашылық мекемелерін: кітапханаларды, мұражайлар мен көрмелерді, сарай-ларды, театрларды, филармонияларды, музыкалық үжымдарды, ансамбдцерді, мемлекетгік теле- және радиостудияларды, киностудияларды және т.т. қолдап отыруга пайдаланылады.

Коммерцкялық емес үйымдарды қаржыландырудың маңызы жағынан екінщі көзі көрсетілетін қызметгерден, орындалатын жүмыстардан алатьш табыстары (түсім-ақша) түріндегі меншікті каражаттары, сондай-ақ ведомствоға қарасты көсіпорындарда өнім өндіруден альгнған жалпы табыс (пайда) үйымның меншігіндегі басқа мүлікті пайдаланудан түскен табыстар болып табылады.

Меншікті көздердің қатарына сонымен бірге ғимаратгарды, қүрал-жабдықты және үйымның басқа мүлкін жалға беруден алы-натын қаражаттар, мүлік пен ғимараттарды кепіддікке берудең алынатьш қаражаттар жатады.

Қаржыландырудьщ үшінші көзі - банктердің несиетері. Бүл көзді ақылы кызмет көрсететін үйымдардың пайдалануы мүмкін, өйткені қарыз қаражаттарын қайтарудың қажетгігі ұйымның несиегі пайдалану уақытьшан асьш түсетін мерзімі бойынша жақсы жолға қойылған, бірқалыпты жүмыс істеуін керек етеді. Қаржы-ландырудың бүл әдісі, несие қаражаттарыньщ қамтамасыз етілуі мен өтімділігін кепілдендіретін әдіс ретінде, қарамаганда ведом-ствоға қарасты кәсіпорындары бар үйымдар үшін аса қолайлы бо-лып келеді.

Қоғамдық бірлестіктер мен үйымдарды (саяси партиялар, кәсішік, шығармашылық одақтар, азаматгардың діни бірлестіктері, қоғамдық үйымдар, ассоциациялар және басқаларьш) қаржылан-дырудың айрықшалықты әдісі олардьщ қатысушыларының мүшелік жарналары болып табылады. Олардьщ қаржылық өзара байланыстары қоғамдық бірлестіктердің өздерінің қызметін үйымдастыруға байланысты өзгешелігімен жөне сипатымен бөлектенеді. Қоғамдық бірлестіктерді үйымдастырудың еріктілігі олардың қаржы ре-сурстарының негізгі көзі кіру және мүшелік жарналары болып келетіндігіне соқтырады: оларға бюджет қаржысын (салық төлеу-шілердід табысынан қалыптасатьш) пайдалануға рүқсат еттлмейді. Қызметгің қоғамдық сштаты бірлесгіктер меншііш олардьщ мүшеле-рінің жеке-дара табыстар табуға пайдалану мүмкіндігінен айырады. Қалыптасатын каржы ресурстары бірлестікгердің жарғысына байланысты шығындарды жабуға жүмсалады.

Материалдық өндіріс сферасының кәсіпорындары мен ұйымдары тарапынан болатын қайырымдылық мақсаттарына аударылатын аударымдар, шетелдік мемлекеттердің, ұйымдардың, компаниялардың, халықаралық үйымдардың ізгілікті көмегі әлеуметтік бағыттылык, мәдени және шығармашылық ұйымдары мен мекемелерін, қоғамдық үйымдарды, қорларды қаржыландырудьщ көзі ретінде қызмет атқарады. Осындай қаржыландырудың алуан түрлілігі ретівде белгілі бір үйымның немесе қызмет түрінің түрактылык белгісімен ерекшеліктенетін демеушілік каржыландыруы бола алады.

Ғылыми зертгеулерді қаржылавдырған кезде гранттар - жеке адам, компания, фирма, халыкаралық үйым, мемлекет тарапынан белгілі бір бағыттағы ғылыми талдамаларды (зертгемелерді), жоба-ны, ғалымдардъщ бір тобьш немесе жеке ғалымды зертгеуді аяқтап, оньш нэтижелерін ендіруге немесе басқаша қолдануға дейін жеткізу мақсатымен етеусіз қолдау әдісі қолдалынады.

Коммерциялық емес қызмет үйымдары мен мекемелерін үстау және дамытуға арналған қаражатгарды толықтырудың белгілі бір көзі олардың қарамағындағы ресурстардың бір бөлігін коммерциялық және жинақ банктерінің депозиттеріне, сондай-ақ қаржы рыногінде бағалы қағаздарға орналастырудан алынатын табыстар болып табылады.

Қаржыландырудың аталған көздері коммерциялық емес қыз-мет ұйымдары мен мекемелерінің ақша қаражатгарын әр түрлі үйлесімдерде және аталған көздердің толық жинақталымында қалыптастыруы мүмкін. Мысалы, білім беру жүйесінце аталған көздердің жинақгалымы толығырақ, мемлекетгік басқаруда - екі-үш көздермен шектеледі. Бірақ кез келген нүсқада - қаржыландырудың қосымша көздерінің көп немесе аз болуы - мемлекетгік бюджеттен оның кірістері мен шығыстарының тізімдемесінде қарастырыған қаржыландырудьщ келемдері азайтылмайды. Ықпал жасаудың мүндай түтқасы ұйымдар мен мекемелердің қоғамдық-пайдалы қызметін дамытудағы, олардың жүмысының тиімділігін артгырудағы ұжымның бастамасы мен шығармашылық ізденісін ынталандыруға шақырады.