Деу режимдері мен уақыт нормаларын есептеу

Операцияларды таңдауды қажет екендігінің негізгі көрсеткіштерінің біріне уақыт нормасы (даналық уақыт) t_g жатады. Сондықтан да операцияларды жобалау кезінде өнімділік нұсқаларын салыстыру үшін көбінесе даналық уақытты ғана салыстырумен шектелуге болады. Операцияны орындау уақыты кесу режимдеріне, жабдықтарға, оны құру сұлбаларына байланысты болады [19,24].

Кесу тереңдігі. Цилиндрлік беттерді өңдеу (жону, кеңейту, үңгілеу, бұрғылау, ажарлау және т.б.) кезіндегі кесу тереңдігі:

; (2.1)

мұндағы, Д – дайындаманың өңдеуге дейінгі диаметрі; – аспаптың берілген жұмыстық жүрісіндегі дайындаманың өңдеуден соңғы диаметрі.

Бұрғылау кезінде

; (2.2)

мұндағы, Д – тесік диаметрі.

Беттерді фрезерлеу, ажарлау, қырнау кезінде

; (2.3)

мұндағы, Н – өңделетін дайындаманың өңдеуге дейінгі размері;

h – кескіш аспаптың бір өтпесінен кейінгі өңделетін беттің размері.

Қаралтым өңдеу кезінде «станок-жабдық-аспап-дайындама» жүйесінің қаттылығы мен беріктігін, станок жетегінің қуатын, ал таза өңдеу кезінде беттің кедір-бұдырлығы мен дәлдік талаптарын есепке ала отырып, мүмкіндігінше ең жоғары берілісті таңдайды.

Беру. Минуттық беріліс.

; (2.4)

мұндағы, S – бір айналымға беріліс, мм/айн; n – кескіш аспаптың немесе өңделетін дайындаманың бір минуттағы айналу саны.

Көп жүзді аспаппен жұмыс істер кездегі тіске беріліс, мм/тіс.

; (2.5)

мұндағы, z – кескіш аспаптағы тістер саны.

Кесу жылдамдығы. Кесу жылдамдығының мәнін (v_k, м/мин) берілген өңдеу периодының жағдайларын ескере отырып, нормативтік кестелер бойынша бекітеді:

_; (2.6)

мұндағы, v – кестелік кесу жылдамдығы; – сәйкесінше өңделетін материал сапасын, дайындама бетінің жағдайын, аспап материалының сапасын ескеретін коэффициенттер.

Айналу жиілігі немесе қосарлы жүрістер саны. Токарлық, бұрғылау, айналдыра ажарлау өңдеулері үшін айналу жиілігі, мин^-1:

; (2.7)

мұндағы, Д – кескіш аспаптың немесе өңделетін дайындаманың диаметрі.

Станоктың паспорттық деректері бойынша есептік айналу жиілігіне n_e жақын айналу жиілігін n анықтайды.

Нақты кесу жылдамдығы, м/мин:

; (2.8)

Сыртқы айналдыра ажарлау кезіндегі режимдер. Ажарлау дөңгелегінің жылдамдығын , м/с, мына формуламен анықтауға болады:

; (2.9)

мұндағы, – дөңгелек диаметрі, мм; – дөңгелектің айналу жиілігі, мин^-1.

Керамикалық байланыстағы ажарлау дөңгелегі әдетте 35 м/с жылдамдықпен жұмыс істейді. 50 м/с жылдамдықпен жұмыс істей алатын жылдам ажарлау дөңгелектері де өндірісте шығарылады [10].

Айналдыра ажарлау станоктарында дайындаманың беріліс қозғалысы күрделі болып келеді де, ол айналымға берілістен, жүріс пен тереңдікке арналған берілістерден тұрады.

Столдың бойлық берілісі дайындаманың бір айналымына жұмсалатын ажарлау дөңгелегінің биіктік (ендік) үлесімен өлшенеді – ; дайындаманың бір айналымына кеткен мм – және 1 минутқа кеткен мм – .

Бұл шамалардың арасында мынадай байланыстар бар:

; ; (2.10)

мұндағы, B_g – ажарлау дөңгелегінің биіктігі, мм;

L_жж – бойлық беріліс бағытындағы жұмыстық жүрістің ұзындығы, мм:

n_қж – столдың 1 минуттағы қосарлы жүріс саны.

Ажарлау кезінде бір жұмыстық жүрістегі жұмыстық жүріс ұзындығы

; (2.11)

мұндағы, – бойлық беріліс бағытындағы ажарлау бетінің ұзындығы;

К – дөңгелек биіктігі үлесіндегі дөңгелектің ажарлау бетінен тыс артық жүрісі.

Столдың қосарлы жүрістер саны.

; (2.12)

Кіріп кесетін ажарлау кезінде дайындаманың ажарлау тереңдігінің берілісін t₀ мм/айн, өлшейді; бойлық беріліспен ажарлауда столдың бірлік жүрісі t_ж және қосарлы жүрісі t_қж кезіндегі беріліс мм жүріспен өлшенеді, ал 1 мин арасындағы беріліс t_м мм/мин өлшенеді. Бұл шамалардың арасында мынадай байланыстар бар:

– кіріп кесетін ажарлау кезінде ;

– бойлық беріліспен ажарлау кезінде немесе ;

мұндағы, n_ж және n_қж – сәйкесінше 1 минуттағы бірлік және қосарлы жүрістер саны.

Аспап төзімділігі. Әртүрлі өңдеу түрлеріне арналған анықтамалықтарда келтірілетін аспап төзімділігінің Т_т мәні біраспапты өңдеу жағдайларына сәйкестендірілген. Көпаспапты өңдеудегі аспап төзімділігі:

; (2.13)

мұндағы, Т – лимиттелген аспап төзімділігі; К_Т – көпаспапты өңдеу кезінде төзімділік периодын өзгерту коэффициенті.

Уақыт нормасы (даналық уақыт). Өңдеудің кез келген нұсқасын жобалауда уақыт нормасын азайтуға мақсат қою керек, бұған негізгі уақытты t_н және көмекші уақытты Т_к азайту арқылы қол жеткізуге болады. Даналық уақыт төмендегі теңдеулермен анықталады:

); (2.14)

мұндағы, – негізгі технологиялық уақыт (есептеулермен анықталады);

– көмекші уақыт (нормативтер бойынша қабылданады);

_{, ,} – сәйкесінше техникалық, ұйымдастырушылық және үзілістерді реттеу уақыттары (оперативті уақыттан пайызбен алынады: ):

– сәйкесінше техникалық, ұйымдастырушылық және жұмыстағы үзілістерді реттеу уақыттарын анықтау коэффициенттері ( , ).

Негізгі уақыт

; (2.15)

мұндағы, L – асапаптың жылжуының есептік ұзындығы; і – берілген өтпедегі жұмыстық жүрістер саны.

Есептік ұзындық

(2.16)

мұндағы, – сәйкесінше өңделетін беттің, кесетін беттің, аспап кіруінің және байқау жоңқасын алудың (бірліктік өндіріс үшін) ұзындықтары.

Көпаспапты өңдеуді жобалау кезінде белгілі бір операцияны орындау үйлесімді болу үшін аспаптардың қажетті саны болуы мүмкін.

Операцияны орындауға қажетті негізгі уақыт оны құру сұлбасына байланысты болады, ал бұл сұлбаны таңдау едәуір көлемде деталь размері мен оны шығару санына тығыз байланысты. Бір дайындаманы өңдеу және технологиялық өтпелерді рет-ретімен орындау кезіндегі негізгі уақытқа барлық өтпелерді орындау уақыттарының жиынтығы кіреді:

; (2.17)

Өңдеуді параллель сұлбамен жүргізген кезде операцияның негізгі уақыты бетті өңдеу бойынша бір лимиттелген (ең ұзақ) өтпемен анықталады:

; (2.18)

Дайындама беттерін өңдеуді бір мезгілде бірнеше операцияларда жүргізуге мүмкіндік беретін параллель-тізбекті сұлба кезіндегі операцияның негізгі уақытына біртіндеп рет-ретімен орындалатын позициялардағы лимиттелген өтпелер жиынтығы кіреді:

; (2.19)

Сериялы өндірісте детальдар партиясын дайындаудың еңбек сыйымдылығы:

; (2.20)

мұндағы, – сызбамен танысуға, жабдықтарды дайындауға, қоймадан алып, жұмыс соңында қайта тапсыруға қажетті дайындау-аяқтау уақыты; – партиядағы детальдар саны.

Даналық-калькуляциялық уақыт нормасы:

; (2.21)

Технологиялық үдерісті жетілдіру үшін операцияға жұмсалатын уақыт нормасын қысқарту , %:

; (2.22)

мұндағы, – салыстырылып отырған операциялардың уақыт нормалары.

Еңбек өнімділігінің өсуі, %:

; (2.23)

Дайындамаларды партиямен өңдеу кезінде операцияға жұмсалатын уақыт нормасын қысқарту, %;

; (2.24)

мұндағы, – салыстырмалы нұсқалардағы детальдар партияларының еңбексыйымдылығы.

Кесу режимдері нормативтік құжаттарды қолдану арқылы анықтамалар бойынша тағайындалады. Өңдеудің әр түріндегі уақытты анықтауға қажетті есептік формулалар 2.1-кестеде келтірілген [19].

2.1-кесте

Өңдеудің әртүрінің уақытын (мин) анықтауға арналған есептік формулалар

Өңдеу түрі	Формулалар
өтпеге жону өтпеге кеулеп жону	; (2.25) мұндағы: өңдеу бетінің ұзындығы, мм; - кескіштің кіру ұзындығы, мм; кескіштің асып кету ұзындығы, мм; t – кесу тереңдігі; S – беру, мм/айн; n – айналдырықтың айналу жиілігі, мин ; i – өтпе саны; пландағы басты бұрыш
Күрделі қиманың шетжағын кесу және тіліктеу	; (2.26) мұндағы: мм
Өтпеге тесу	; (2.27) мұндағы: кесіп кіру ұзындығы, мм; тесік ұзындығы, мм; бұрғының асып кету ұзындығы, мм
Цилиндрлік тісті дөңгелектерді дискілі тіскескіш қашауышпен кесу	; (2.28) мұндағы: өтпелер саны
Цилиндрлік тісті дөңгелектерді модульді бұрамдықты фрезамен кесу	(2.29) мм; q – фрезаның кіру саны
Бойлық беру әдісімен центрлерде сыртқы дөңгелек ажарлау	, (2.30) мұндағы: L – столдың бойлық жүрісінің ұзындығы, мм; h –ажарлау әдібі, мм; t – ажарлау тереңдігі, мм; k – түзету коэффициенті
Осьтік цилиндрлік фрезалармен жону	; (2.31) мм; мм
Шетжақтық фрезалармен жону	; (2.32) мм; мм; мм
Кескішпен бұранда жасау	; (2.33) ;