Түрлендіру механизмдерін құрастыру

Қосиінді - бұлғақты және кулисті механизмдерін құрастыру

Қосиінді - бұлғақты механизм кең таралғандарды барлығымен болып табылады. Ол айналма қозғалыстың түрлендіру үшiн қайтарымды-iлгерлемелi керiсiнше арналған. Бiрiншi түрдiң механизмдері қосиінді-бұлғақты едәуiр сиректеу қолданады, негізінде компрессорларда және поршеньді сорғыштарда қолданады. Екiншi түрдiң механизмдері қосиінді-бұлғақты кең қолданудан астам-iшкi жану қозғалқыштары, бумен машиналарында машиналар қолнанылады. Негiзгi бөлшектерге, қамтамасыз ететін жұмысты қосиінді-бұлғақты механизмнің (92, а сурет), иінді білік (қосиін) 3, түйінді мойынақ 2, бұлғақ 7, поршенді бармақ (крейскопф) 4 (сырғақ ) пiспек саусағ 4, сермер 7, поршень 5 және цилиндр 6 жатады .

Қосиін-бұлғақты механизм үшiн ұтымды жұмыс жағдайлары, оны қамтамасыз ету келесi техникалық талаптарға қанағаттандыруы керек:

• цилиндрдың айнасы өңдеуден кейiн Ra 1, 2...0, 32 мкм аспайтын жоғарғы дәлдiк, дұрыс геометриялық форманы және беттiң кедiр-бұдырлығын алу керек;

• цилиндр және иiндi белдiктiң өстерi өзара - перпендикуляр болу керек;

• түйiндестердегi саңылаулар жиналатын механизмге техникалық шарт ескерiлген шектерде болу керек;

• бұлғақтар және азу мойынтректердің қосымша беттерiндегi саңылаулар, иiндi белдiктiң азу және бұлғақты мойынақ дұрыс геометриялық пішінді алу керек және механизмге техникалық шарт көрcетiлген шектердегi беттiң кедiр-бұдырлығын айғыздайды;

• көп цилиндрлi механизмдерде аспайтын поршеньдер айырмашылық бiрiгiп ±0,5 %; рұқсат етiледi

• поршень сақиналары цилиндрдың бетiне саңылауларсыз тiрелуi керек, олардың тығыздығы - жиналатын механизм қойылған техникалық нормаларға сәйкес келу керек.

1 - бұлғақ; 2- түйінді мойынақ; 3 - иiндi білік; 4 - поршеньді саусақ; 5 - поршень; 6 - цилиндр; 7 - сермер; 8-майлаушы арна; 9 - төлке; 10-жоғарғы бұлғақ бастиегi; 11 - бұрандамалар; 12-майлаушы саңылау; 13 - төсем; 14 - сомын; 15 - қақпақ; 16, 17 - ішпектер

92 сурет. Жалпы көрініс қосиінді- бұлғақты механизмнің (а ) және (ә ) бұлғақтың құрылысы

Бұлғақты тобын құрастыру

Бұлғақты тобы поршеньмен (қосиін, қосиінді дискi) иiндi біліктің қосуын қамтамасыз етедi. Бұлғақты тобының құрастыруын (94, ә сурет) 9 жоғарғы бұлғақ бастиегiне төлкенiң нығыздап кiргiзуiнен 10 бастайды. Нығыздап кiргiзудiң жанында 8 майлаушы арнау үшiн қамтамасыз етуге керек төлкедегi орындаған поршень саусағына сылауды беру үшiн қолайлы бұлғақтың керiсiнше майлаушы саңылауы 12 болады.

Тап қалған өлшемге дейiн жоғарғы бұлғақ бастиегiне және оның өңдеуiнiң төлкенiң нығыздап кiргiзулерi аяқтау бойынша бұлғақ бастиегiнiң оны құрастыруларға кiрiседi. Құрастыруды 16 және 17 көрcетiлген тiзбектегi салымдарының қоюынан төменде бастау керек: Беттi екi жартыларда бiр қалыпты орналасуы керек өкше) бояуға бақылаудың өткiзуiнiң төменгi бұлғақ бастиегiнiң 16 және 77 сырғанау мойынтiрегiнiң салымдарының тiркеуiшiнiң жазықтықтарының параллелдiгiн тексеру. Тiркеуiштiң жазықтығының параллелдiгiненгi ауытқулары жағдайда шұбарланғану. Салымдар құрастыруға немесе (бұл шама жағдайлардың көпшiлiгiнде 0,05...0,15мм дi құрайды) құрастырушы сызбаларда технологиялық карта көрcетiлген аса мүмкiн мәндердiң бұлғақтың корпусынан шығынқрау болмау керек.

• салымдардың жартылары 16 және 17 төменгi бұлғақ бастиегi және оның қақпағында 15 орнату,

• бұрандамалар арқылы 11 және сомындардың төменгi бұлғақ бастиегi және қақпағын 14 қосу, 13, ортақ қалыңдығының немесе мыс төсемдерiнiң комплектi бұлғақтың корпусы және қақпағының аралығында төменгi бұлғақ бастиегiнiң мойынтрегінің салымы және (қосиін, қосиінді дискi) иiндi белдiгiнiң мойынының аралығында радиал саңылауының қамтамасыз етулерi үшiн құрастыруға техникалық шарттарда көрсетiп және шектердегi 4 тен 5мм аралығындағы әдетте толқитын болу керек. Әрбiр төсем үлкен дәлдiкпен радиал саңылауын реттеуге мүмкiндiк берген 0,05 мм ге дейiн қалыңдығын алады.

• өздiгiнен бұрап алуды сақтап қалу үшiн сомын 14 шплинттеу.

Құрастыруды бақылау

Геометриялық форманы және бұлғақтың саңылауларын өлшемдер сонымен бiрге көмегiмен саңылауды сопақтық және конустық, өйткенi анықтауға болған микроөлшегiш нутромермен тексередi, дөңгелектiк және цилиндрлiктен оның ауытқуы.

Бұлғақтың сызықтығы арнайы құрал-саймандар көмегiмен тексередi. Тақтамен және бұлғақтың аралығында саңылау сүңгiлермен өлшейдi.

Сонымен бiрге бұлғақтың және иiлгендiгi арнайы құрал-сайманда штифттардың арасындағы саңылауы сүңгiсi арқылы өлшемді және керек болатын бақылау тақтасымен анықтайды 0,05 мм аспауы керек. Құрастырулардан кейiн механизмдерлі ол қолдан немесе тетiк арқылы қайтара тексередi. Айналу ұмсақты болуы керек, ұстап қалуларсыз.

Кулиса механизм бiр түрiмен қосиін-бұлғақты болатын (93, а сурет) қолданады және қашау станок сүргiлейтiн. Кулиса тетiгiнiң негiзгiсi бөлшегi 2 тербелгiш қозғалысты ол туралы iстейтiн өстерге 13 орнатылатын кулиса болып табылады. Кулисалар артынын радиал саңылауында 3 және 4 бұрандасымен тап қалған жағдай орнатылатын қосиін саусағын жылысқан 5 қосиін дисгi орналастырған. Бұранданың айналуы доңғалақтармен белдiкшеден конустық тiстi берiлiс арқылы 14 және 15 iске асады.

Қосиін дискi тұғырдың қабырғасында 10 арты арқылы орнатады. Қосиін дискiнің айналуы білдектің ерiксiз келтiруiнен 11 доңғалағымен тiстi берiлiске арқылы iске асады.

а- құрастыру сызба; 1 - тас; 2 - кулиса; 3 –қосиінді саусақ; 4 - бұранда; 5- қосиінді дискi; 6 - білікше; 7 - астар; 8 – эксцентрик мехизмді беру; 9-тоқтатқыш сомын; 10- тұғыр; 11, 14, 15 - тiстi доңғалақтар; 12 - төлке; 13 - өсь; ә - реттеудi сұлба; R - кулиса саусағы-ның жылжу радиусы

93 сурет. Кулиса механизмi

1 тас, саусаққа 3 орнатылған, кулисаның ұзына бойына саңылауына ол тербелгiш қозғалыс жасата ала кiредi. Кулисаның жоғарғы бөлiк орналасқан шанышқы тұйықтаған станоктiң номын еңбектеймiн және жорғалағыш кулиса тербелiстерiнде қайтарымды жылысқыза алады - көлденең жазықтықта iлгерлемелi.

Кулиса механизмнің қасиеттiң бiрi әсiресе маңызды керi жүрiс болып табылған метал кесетiн станоктердегi кулиса механизмін қолдану тура жүрiстен жылдамдықпен салыстырғанда керi жүрiстiң үлкен жылдамдығы болып табылады.

Кулиса механизмінің құрастыруын мұндай тiзбекте iске асыру керек:

• қосиінді дискіге 5, астарды орнату 7, (93, а сурет).

• 7 қосымша беттi саңылауға 6 белдiкшенi қою;

• белдiкшенiң аяғында 6 шпонканы және 15 тiстi доңғалақты орнату;

• 4 бұранда 3 қосиінді саусағын саңылауға бұрау;

• бұранданың аяғында (қайда онда оюды болмайды) 4 шпонканы және 14 тiстi доңғалақ 75 тiстi доңғалағымен оның iлiктiруiне енгiзе орнату

• реттеу сақиналары немесе епелектер көмегiмен 14 және 15 тiстi доңғалақтардың жағдайын реттесiн және бояуға iлiктiрудi сапаны тексеру;

• 4 бұранда 3 саусақ кривошип дисгiнiң саңылауына толық кiргендей етiп 14, тiстi доңғалақтың саңылауына енгiзу;

• 4 сомынмен бұранданы бекiту;

• жиюлы 5 қосиінді дискi орнақтың саңылауында артымен 10 орнату

• 13 кулисаның өсiне төлкенi 12 киiнсiн, кулисаны 2

• кулисаның өстерiне 11 тiстi доңғалақ 13 орнату

• 1 тас кулисаның саңылауына енгiзу;

• кулисаның жоғарғы бөлiгiнiң шанышқысы кривошип дисгiмен жиюлы кулисаға кулисаның өсi станинаның саңылауына кiру үшiн сайып келгенде қоссын - жорғалағыштың саңылауына;

• 3 саусақ 1 тастың саңылауына енгiзiлсiн және бұрандамен бекiту;

• 5 қосиінді дискiнiң артына 8 беру тетiгiнiң эксцентригi орнатылсын және 9, 6 белдiкшеге тоқтатқыш сомынды бұрап кигiзу. Кулиса тетiгi құрастырулардан кейiн (93 сурет) жорғалағыштың жүрiсiнiң ұзындығын өзгертер едi реттейдi өзгертер едi.

Қосиін саусағын R радиусының өзгерiсi реттеудi жолымен төмендегiше жүзеге асырады:

• 6 белдiкшенiң квадрат аяғына саптарды киедi;

• 14 және 15, 4 бұрандаға конустық доңғалақтармен қозғалыс тiстi берiлiс арқылы сапты айналдыра алып бередi

• 4 айналмалы бұранда 5 кулиса дисгiнiң 3 бойлай радиус саңылауын кривошип саусағын орын ауыстыруды эксцентриситет өзгерте қамтамасыз етедi; жорғалағыштың ұзына бойына жүрiсiнiң ұзындығы эксцентриситеттiң үлкеюiнде үлкеедi.

Жүк көтеру құрылымдардың метал кесетiн станок кең қолданылатын қырылдақ тетiктерi және автоматты сызықтарда, бойдаққа өңдеудi процесстегi кесетiн аспаптың периодты беруi, жұмыс жүрiсiнен станоктiң ауыстырып қосуларын қамтамасыз етедi және керi, оның көтеруi немесе түсiрудi процесстегi жүктi ұстап қалу.

Кесе келденең-жонғыш станоктiң үстелiнiң периодты беруiн қырылдақ тетiгiнiң құрылымы 94 сурет көрсетiлген. 6 тетiктiң қосиін дискi жетекшi белдiкте тең станоктiң кулисасын қозғалыста жетектеп жүнетiн қосиін дискi айналу жиiлiгiне айналу жиiлiк 8 орнатады. Арқасында бұл бос жүрiс уақытында iске асатын кулисалар екi есе шығын жүрiске үстелдiң беруi бiр рет қамтамасыз етiледi.

Қосиін дискiнiң Т-тәрізді сияқты саңылауында сомын арқылы бекiнетiн 7 саусақ орнатылған. Саусақ саңылау (сонымен бiрге қосиінді радиус өзгередi) қолдан бойлай жылыса алады. 5 сотан 7 саусағымен жазмыштан озмыш жоқ топсалы тұйықтаған, екiншi аяқпен 2 храп тетiгiнiң тетiгiмен байланған.

Саңылаумен 2, бiлiкке орнатылған 4 тетiк, тербелгiш қозғалысты бұл бiлiк туралы жасай алады. Бұл бiлiкке 4, 1 храп доңғалағы шпонка арқылы анықталған. Тетiк корпуста 2 серiппенiң әсерiмен храп доңғалағына қысатын және бытқылдардың солардың бiрiне кiретiн 3 итшек орналастырған.

1- қырылдақ доңғалағы; 2 - иінтірек; 3 - итшекті; 4, 8 - бiлiктер; 5 – бұлғақ; 6- қосиін дискі; 7 - саусақ; 9 – қалқанша

94 сурет. Қырылдақты механизмдер итшекті домалаумен (а), тұрақты қосиінді радиуспен (ә) және (б, в) алмалы-салмалы итшекпен

Демек, такомалардың тетiгiндегi периодты берулердi байланысты тетiктiң бiр тербелiс басып қалатын қырылдақ доңғалақтарының тістерін итшегi бар механизмнің тербелiсiнiң бұрышы және сан өзгеретiн қосиінді радиус өзгерте реттейдi.

Демек, тұрақты радиусы бар қырылдақ механизмнің конструкциясы, итшектің тербелiсiнiң тұрақты бұрышымен, 94, ә суретте көрсетiлген. Тістеріi сан бiр тербелгiш қозғалысқа итшек басып қалатын 9 қалқасымен реттеледi. Қайрыла, қалқанша тура тістердің бiр бөлiгi, және итшек сағат тербелiсте қайта жабады ол бойынша қылаң бередi. Серiппесi бар иттершектер орынына конструкцияның жеңiлдетулерi үшiн жиi (94 б, в сурет) алмалы-салмалы иттердi қолданады.

Қырылдақ механизмнің құрастыруын мұндай тiзбекте iске асыру керек:

• мойынтректерде бiлiктерді 4 және 8 орнату

• корпусқа иінтректі 2, серiппенi орнату

• иінтрекке итшекті 3, орнату

• бiлiкте шпонка арқылы 1 қыцрылдақ доңғалағын орнату

• бұрадамамен иінтректі 2 бұлғақпен 5 қосу

• бұлғақты жинап, жалғағыш муфтаны орнату;

• бұлғақ 5 саусағымен 7 қосу

• саусақтың басын шығарып 7 қоссиінді дикгiнiң саңылауына және сомын арқылы бекiту.

Сырғанауды жүрiс бұрандасы және домалаудың берiлулерiн құрастыру

Бұранда берiлулер айналма қозғалыстың өрнектеуi үшiн әр түрлi механизмдерді iлгерлемелi қолданады.

Бұрандалы берiлулердiң қадырларына жатады: орын ауыстыруларды жоғарғы дәлдiгi бар бiр қалыпты iлгерiлемелi қозғалыстың алуын мүмкiндiк; үлкен көтеру қабiлетi; тығыздық.

Кемшiлiк аласа ПӘК, берiлуде жұмыс iстегенде пайда болатын салдарынан түбегейлi үйкелiс күштерi болып табылады.

Бұранда берiлуде - сомын трапеция және тiк төртбұрышты қоюларда қолданады. Жүк таситын бұрандалар табанды қоюы болады.

Сырғанау үйкелiсiне (95, а сурет) тербелу үйкелiсiмен алмастырған бұранданың берiлуi жиi қолданады. Шариктi бұрандалы булар қадыр салыстырмалы биiк ПӘК жұмыс қолайлы жағдайларында , берiлуде жұмыс iстегенде пайда болатын салдарынан түбегейлi үйкелiс күштерi болып табылады.

Бұранда берiлуде - сомын трапеция және тiк төртбұрышты қоюларда қолданады. Жүк таситын бұрандалар табанды қоюы болады.

Сырғанау үйкелiсiне (95, а сурет) тербелу үйкелiсiмен алмастырған бұранданың берiлуi жиi қолданады. Шариктi бұрандалы булар қадыр салыстырмалы биiк ПӘК жұмыс қолайлы жағдайларында болып табылады, тең 0,9. Бұдан басқа, бұл берiлулер радиал және бiлiктi саңылаулар немесе едәуiр олар шеттетiп кiшiрейтуге мүмкiндiк бередi, домалаудың берiлулерiн қолдану салдарынан не тетiктiң атқарушы түйiндерiнiң орын ауыстыруын дәлдiктi жоғарылатуға мүмкiндiк бередi.

ә - домалаулар: 1 - бұранда; 2 - сомын; 3 - шарик; 4 - ішпек; ә - гидростатикалық: 1 - қысым реттегiштер; 2 - сүзгi; 3 - сорғыш; 4- ағызып жiберу клапаны

95 сурет. Бұрандалы берiлістер

Соңғы жылдары барлық кең қолданудан астамы бұрандалы булар жұмысты iс жүзiнде берiлудi ПӘК 0,99 ға дейiн алып жүруге мүмкiндiк берген үйкелiс қамтамасыз ететiн (95, ә сурет) гидростатикалық берiлулер болып табылады.

Бұрама берiлулерге сапалы жұмыстың қамтамасыз етулерi үшiн - сомын келесi техникалық талаптарды көрсетедi:

• станогiнiң берулерiн ерiксiз келтiруi үшiн 1 бұранданың өсi (96, а сурет) 4 бағдарлаушы параллель болуы керек;

• 1 бұранданың өсi 2 сомынның кез келген жағдайында айналуда ауыстырылуы керек және сомынның бiлiгiмен сәйкес келуi керек.

Бұрандалы механизмнің құрастыруының жүзеге асырулары үшiн келесi операцияларды орындауға керек:

• бұранданы тiректерде А және Б орнату (96, а сурет) ;

• сомынды 2 жинау

• жиюлы тетiктi реттеу;

• құрастырудың сапасын тексеру.

Бұрандалы механизмдердің құрастыруын, конструкциясы 96, ә сурет төменде келтiрiлген тiзбектерде өндiрiп алады.

1 Қаттысы муфта 7 көмегiмен бұранданың аяқтардың бiрлерi 9 ретiнде конустық штифттардың беру қорабының бiлiгiнiң артымен жалғастырады:

• муфтада бұранда және бiлiктiң артында оны бекiткiш үшiн штифттерiне саңылауларды бұрғылайды;

• саңылауды муфтада кондуктор ретiнде бұрын бұрғыланған бiлiктерге муфталарды тығады және бiлiкке және бұрандада оны бекiткiш үшiн штифттерiне саңылауларды қолдана бұрғылайды;

• муфтаға бұранда, және беру қорабының бiлiк ұшында сонымен бiрге саңылауларға жазады;

• саңылауларда штифттар 8 олар тығындамай қыстыртады.

2. Екiншi бiлiк ұшының мойына төлке бойынша 18 қуып әкеледi және табанды мойынтректің бiр бөлiгiн төмендегiше жинайды:

• тегiс бiлiк ұшына 16 радиал тiлiгiмен 17 табанды епелекке сфералық сақиналарды кигізедi;

• қақпаққа 12 штифттар 10 және 11 астында саңылау алдын ала бұрғылап тесiп тығындайды;

тiрек табанды 15 және 11 штифт оның сыртқы бетiндегi шлицаларына кiру үшiн сайып келгенде орнатады;

а- берiліс сұлбасы; ә- жүрiс бұрандасы (құрама бiрлiк ); б - жүрiс бұранда сомын (құрама бiрлiк ); в - берiлiсті құрастырудың бақылау сұлбасы; 1, 20, 22, 30 - бұрандалар; 2 - сомын; 3 - сырғанақ; 4 - бағыттаушы; 5 - мойынтрек; 6 - беру қорабының бiлiгiнiң арты; 7 - муфта; 8, 10, 11 - сұққыштар; 9-жүрiс бұрандасы; 12 - қақпақ; 13- реттеуіш бұранда; 14 - қосалқы сомын; 15-тiректі табанi; 16-табанды епелек; 17-сфералық сақина; 18, 19, 24 - төлкелер; 21 - сырғанақ; 23 - кілтек; 25-реттеуіш сомын; 26 - жүрiсті бұранданың сомынның корпусы; 27- бақылау құрал-сайманы; 28 - көпiршік; 29, 31 - индикаторлар; А,Б - тiректер

96 сурет. Жүрiс бұранда-сомын берiлісі

• қақпақты 12 мойынтректің корпусының бұрандасына 10 сұққыш табанды епелектiң оймакілтектеріне 16 кiргендей етiп дегенiне жете бұрап кигiзедi

• 14 қосалқы сомынмен 13 реттеу бұрандаларын орнатады. Мұндай тiзбектегi (96, б сурет) сомынның құрастыруларына бұранданың құрастыруларынан кейiн кiрiседi:

• қуып сырғанаудың саңылауына жүрiс бұрандасының 26 сомынның корпусы 21 шымшыды сомынның корпусы сырғанудың саңылауына тығыздап кiруi керек шымшыды, тербелгiшсiз;

• жүрiс бұрандасының корпуста 26 сомындары қола төлкесiн 19 тығындайды және оның бұрандаларымен 20 бекiтедi

• корпустармен 23 басқа жағынан орналасқан кілтектің көмегiмен жылжымалы бұранды төлкесiн 24 орнатады.

• жүрiс бұрандасының 26 сомының 24 корпусына төлкенi өстер оңай бойлай орнынан түсiруге болады тербелгiшу үшiн сайып келгенде iлестiредi; шұбарлауды 26 сомынның 23 корпусына кілтектің қалыптастыруларын бояуға қалыптастырудың сапасы тексере қажеттiлiк жағдайда жүзеге асырады;

• төлкелердi сыртқы бұрандада 24 сомынға 24 төлке көмегiмен бiлiктi бағытта жылысқан 25 орнатады.

Берiлудi бұрандаға сомын құрастыруларынан кейiн орнату керек, ол үшiн келесi операцияларды орындайды:

• 9 бұранда мойынтректерден алады және сомын оларға бұрап кигiзедi;

• сомыны бар бұранда орындарға орнатады, және оның бұрандаларымен 22 ендiре сырғанау-дың саңылауына 26 сомынның корпусы 21 шымшыды бекiтедi.

• мойынтректің корпуссын бұрандаларымен бекiтедi.

Бағыттаушы станинаның бұрандасының өстерi параллелдiгiн қамтамасыз ету үшiн, бұранданың ақырғы қоюын алдында мойынтрек (96-шы сурет, г) келесi кезекпен реттейдi:

• станинада подшипник қысқыштар арқылы марқаланады;

• бағдарлаушы станиналарда 27-шi құрал-саймандар орнатады

• 29 және 31 индикаторларды пайдалана көпiрде құрал-сайманда 27 бекiткен 28 • бұрандасының өстерi параллелдiктерiн анықтайды 30 өлшем бұранданың екi шетiнде нүктеге (96, в сурет) және өндiрiп алады;

• бұранданың бiлiктi жылжуы 13 индикатордың бұрандасы орынына бұранды саңылауда орната анықтайды; индикатордың бiлiктi жылжуының тексерулерiнен кейiн шешедi, реттеу бұрандасы таяныш мойынтiректегi саңылауды қамтамасыз ету үшiн 1/2 айналымдарда толтыра бұрап қойып жiбередi;

• бос жүрiс 24 бұранды төлкенiң бiлiктi орын ауыстыруларымен сомынға айналдыра 25 төлкенiң сыртқы бұранда қойылған реттейдi. Домалаудың бұрандасы берiлу үлкен бiлiктi қаттылықты және бiр қалыпты қозғалыстан астам бастаушы буынды қамтамасыз етедi. (96 сурет) 1 бұранда және 2 берiлудi сомын арнайы профильнiң бұрандасын алады. Олардың арасындағы шариктер 3 сомын қозғалыстарын бұранданың қозғалысында домалата алып бередi сыйғызып салады. Сомынның екi көршi бытқылдары бiр орам шектерiндегi шариктердің таралуының қамтамасыз ету үшiн қосымша беттi түрде 4 орындаған арнайы арнамен жалғастырады. Мұндай берiлістерде саңылаулар сомын басқа бұрылыспен жартылай реттейдi. Домалаудың бұрандалы буларын құрастыру үшiн (97сурет) келесi операциялар орындау керек:

1, 8 - қақпақтар; 2, 6 - бұрандалар; 3, 4 - жартысомындар; 5 - сегмент; 7-тiстi сектор

97 сурет. Домалаудың бұрама-сомын берiліс конструкциясы

• бұрандада жартысомынды 4 орнату;

• бұрандамен және жарты сомынның аралығында 4 шариктерді, қосымша беттi қою үшiн ескерiлген сомын терезе арқылы енгiзе орналастыру;

• қайта жүгiрiстiң каналымен қосымша беттi қою;

• жарты гайканы 4 бұранданы бойлай оны корпусқа енгізу;

• тығыздауы бар қақпақты орнату;

• 1 бұрандалармен және 4 қақпаққа, жарты сомынды 6. бекiту

• бұрандада жарты сомынды 3, орнату

• түйiршiктер 3-шi жарты гайкасымен және бұранданың аралығында бұрандамен және 4-шi жарты гайкадай орналастыру

• қайта жүгiрiстiң каналымен 3 қосымша бет жарты гайкаға қою;

• жартысомын корпуста бұранда 3 шариктермен бойлай орын алмастыра енгiзу;

• 5 тiстi сегментті орнату

• тығыздаулармен 8 қақпақты бұрандаларымен 2 бекiту;

• берiлісте саңылауды реттеу керек, жарты сомынды 3 сегментiмен 5 бұра реттеу.

Тура сызықты қозғалысты жетекті механиздерді құрастыру

Бағыттаудың түрлері. Бағыттаушы жылжымайтын және жылжымалы түйiндердiң айналма қозғалысының қамтамасыз ету үшiн қызмет көрсетедi.

Жылжымайтын сипатқа байланысты үйкелiстер жылжымалы түйiннiң орын ауыстыруында бағыттаушы сырғанаулар, домалаулар және гидростатикалық.болады.

Бағыттаушы сырғанаулар (98, а сурет) аса түрлi конструкциясы болады. Кiлегейлен дөңес сырғанау беттерiне сылау жығылмай тұрады, сондықтан мұндай негiзiнде аз жылдамдықтарда қолдануға бағдарлаушы. Олар дегенмен жасауда оңай және бұдан басқа, жоңқа олардың үлкен тозуын мүмкiндiк ескертетiн бетте iркiлмеедi.

1 - сорғыш; 2- дроссель; 3 - арна

98 сурет. Бағыттаушы сырғанау (а), домалау (ә), және (б) – бағыттайтын гидростатикалық тұйықталмаған сұлба

Жазық бағыттаушы салыстырғанда басқа жасауда өте оңай, бiрақ кiлегейлен сылауларды ұстап қалады және олардың қолдануын едәуiр шек қоятынын оңай балшықталады. Iлгерiлемелi қозғалысының түйiндерiнiң конструкциясының жеңiлдету-лерi мақсатымен құрамалы (тiркесi жазық және үшбұрыштық бағыттаушы) бағыттаушы қолданады.

Жасауда және пайдалануда оңай болатын дөңгелек бағыттаущы басқа мағынада қолданады. Бағыттаушы (98,ә сурет) домалаулар метал кесетiн (жоғарылатылған дәлдiк әсiресе) станоктер соңғы жыл барлық кең қолданудан астам. Домалау сырғанауды бойынша (деп аталатын денелердiң домалаулары) роликтерiнiң шариктердің үйкелiс күшi едәуiр аз күш тербелу үйкелiсi пайда болуға бағдарлаушы тұйықталған.

Бағыттаушы домалаулардың қолдануы бағыттаушы сырғанаулармен тозумен салыстырғанда едәуiр аз, олардың тозуы үйкелес еселiгi шамамен 20 есе, осыған байланысты азайтуға мүмкiндiк бередi. Бұдан басқа, бағдарлаушы домалаулар байсалды қозғалыстан астам қамтамасыз етедi, жабысуды эффект, тән бағыттаушы сырғанауларды өйткенi олардың қолдануында болмайды.

Бағыттаушы гидростатикалық (98, б сурет) жылжымалы түйiндердiң орын ауыстыруын дәлдiк өте биiк қажеттi жағдайлар сол қолданады. Өте жиi бұл бағдарлаушы өте дәл станоктерде және станоктер аулауды атқарушы арналарды орын ауыстыруды жоғарғы дәлдiк керек болатыны программалық басқарумен қолданады. Бiрнеше микрометрлердегi қалыңдығымен қабаттай ПӘК тi бiрлiкке iс жүзiнде тең бағдарлаушы үйкелiстерсiз дерлiк осыған байланысты гидростатикалық жұмыс iстейдi олардың арасындағы түйiндестiрiлетiн бөлшектер бар болудың арқасында.

Жылжымалы және жылжымайтын түйiндердiң арасындағы 1 саңылауға сорғыштан қысыммен май 2 дроссел және 3 жылжымайтын түйiн iстелiнген арна арқылы беру есебiнен жасалатын май жастықта гидростатикалық бағдарлаушы қозғалатын түйiндердiң қолдануында сияқты жылысады. Қолдану гидростатикалық бағдарлаушы олардың биiк құнымен едәуiр шектелген.

Нормалы жұмысы iлгерлемелi қозғалатын аздап бағдарлаушыға орындаудың жанында келесi техникалық талаптары болуы мүмкiн:

• бағдарлаушысы түзу сызықты болуы керек;

• беттерге бағдарлаушы кетiктер байқалуы керек;

• бағыттаушы техникалық шарт көрcетiлген нақтылы өлшемнiң сүңгiсi түйiндестiрiлетiн беттермен арасынан өтпейтiндей етiп бiр-бiрiне айдап әкелуi керек;

• майлаушы ойыстары бағдарлаушыға нақтылы (көрcетiлген техникалық шарттардағы) орындарда орналастыруы және тиiстi күйде болуы керек;

• бағыттаушы сызықтықтардан ауытқуы 0,01...0,05мм құрауы керек.ұзындықтар 1000 мм бағыттаушы;

• бағдарлаушы параллелдiктерден ауытқуы механизмдердің тағайындауына байланысты 0, 01.. құрауы керек. ұзындықтар 1000 ммiндегi 0, 05 ммi бағдарлаушы;

• бағдарлаушы перпендикулярлықтардан беттерiнiң ауытқуы 0,01.. 0, 02 ммi құрауы керек. ұзындықтар 1000 ммiндегi бағдарлаушы;

• беттер бағдарлаушы олардың ақырғы өңдеуiнен кейiн кедiр-бұдырлықтың келесi параметрлерi алуы керек: бағдарлаушы жалпы тағайындаулар үшiн Ra 1,25... 0,63 мкм; Ra 0, 04 мкм нiң бағдарлаушы өте дәл жабдықтары үшiн.

Өңдеуді бағыттайтын. Өңдеудi iс жүзiнде өте жиi бағыттаушы қырыну арқылы жүзеге асырады, кең кескiштi жону, домалақ фрезалардың нәзiк қыруы, қайрау және ысқылау. Слесарлық-құрастырушы негiздерде жұмыс iстеулерiнде қырынуларды қолданады, оны өйткенi тәуелсiз бағдарлаушы олардың ұзындықтарының беттерi және форманың жоғарғы дәлдiгiн қамтамасыз етедi. Өңдеудi алдында тiркеме бар түйiндерiнiң құрастыруының жанында бағдарлаушы станинаға олардың бекiткiшi iске асыруға керек. Олар станинаға бiржолата тексеруден кейiн алдын ала бағдарлаушы сыналарлар арқылы орнатылып және деңгей бойынша башмактарды бекiтедi. Бағдарлаушы станиналарға тiркеме қағаздарының бекiткiшi бұрандамалармен және жасырын бастары бар бұрандалармен өндiрiп алады.

Бағыттайтын және саңылауларды реттеу қалыптастыру. Бағыттаушы және кездесетiн олармен қалыптастыру жиiрек - сыйымды операция, сондықтан көлбеуi бар тiк төртбұрышты немесе қиықбұрышты қиманың жұқа тақтайшаларының түрiнде 1:100 ден 1:40 дейін аралығындағы даярлалатын (99, а сурет) компенсаторлар туралы iлгерлемелi жылысқан үйкелетiн беттердiң арасындағы бұл операцияның жеңiлдетуi және реттеуi үшiн әр түрлi реттеу құрылымдарын қолданады. 1 және 3 сыналар тақтайшалар реттеулер процессте ұзына бойына бағыттарда орын алмастырады және (тап қалған саңылауды қамтамасыз ету үшiн) қойылған орында (99, ә сурет) бұрандалар арқылы 2 бекiтедi. 1 және 3 сыналарды реттеу тақтайшалар бағдарлаушы жүктелмеген тараптарымен орнатады.

Еркiн жылысуға бағдарлаушы түйiндестiрiлетiн түйiндер реттеулерден кейiн үшiн керек, бiрақ онда; уақыт оның үзуiн бағдарлаушы түйiндердiң аударылуы толық мүмкiндiк бермеуi керек. Бұл шарттар компенсаторлардың қолдануларымен қамтамасыз етiледi.

а - конструкция; ә - орнату және реттеу сұлбалары;

1 - тақтайшалар; 2 - бұрандалар; 3 - сыналар

99 сурет. Компенсаторлар

Төмен жылысу тиiстi ауырлық күштiң әсерiнен төмен жылысу тиiстi бағдарлаушы тiк түйiндестiретiн түйiндер, бiрақ сонымен бiрге қосудағы нақтылы жағдайды сақтау.