Машинаның рентабельділігі

Машинаның рентабельділігі q – деп машинаның бір мерзімдегі пайдалы қайтарымдылығының О_т осы уақыттағы шығындар сомасының қатынасына тең.

(5.3)

Мұндағы Р - қарастырылған уақыттағы шығындар сомасы.

Шығындар сомасы мынадай қосындылардың құнынан (бағасы) жиналады, олар

Э_н – шығындалған электр энергияның шығыны

М_т – материалдар және оларды дайындауға кеткен шығындар

И_н – аспап-құралдарды пайдалануға кеткен шығындар

Т_{р –} жұмысшылардың еңбек ақысы

О_б – техникалық (оператордың)қызмет көрсетуге кеткен шығындар

О_б - машинаға қызмет ету шығыны, оператордың еңбек ақысының iшiне кiредi;

Р_м – жөндеуге кеткен шығындар

Н_к – цехтың және зауыттың қосымша шығындары

А_ш – амартизациялық шығындардың құны, онда:

Р = Э_н + М_т + И_н + Т_р + О_б + Р_м + Н_к + А_ш (5.4)

Машинаның рентабельділігінің q шамасы бірден үлкен болуы тиіс, кері жағдайда машина жұмысы шығынға ұшыратады пайдасыз болады және оны пайдаланудың мағынасы (мәні) болмайды.

Экономикалық пайдалы әсері Q.

Машина жұмысының жылдық экономикалық пайдалы әсері (жылдық кіріс)

(5.5)

Мұндағы: О_т – жылдық табысы , теңге/жыл;

Р – пайдаланудың жалпы шығындары, теңге/жыл;

Машинаның қызымет ету мерзіміндегі жалпы экономикалық пайдалы әсері ∑Q (жалпы кіріс) сол мерзімдегі табыс соммасының ∑Q_т шығындар соммасынан ∑Р айырмашылығына тең (теңге).

Машинаның бүкіл қызмет ету мерзіміндегі жалпы экономикалық пайдалы әсер ∑Q (жалпы кіріс)

∑Q = ∑Q_т - ∑Р, теңге немесе (7.4) теңдеуінен

∑Q = ∑О_т - ( ∑Э_н + ∑М_т +∑ И_н + ∑Т_р + ∑О_б + ∑Р_м + ∑Н_к + ∑А_м (5.6)

Машинаның табыс берілімі мен пайдаланылуының шығындары, амартизациялық шығындарды ∑А_ш және жөндеуге кеткен шығындарды ∑Р_м есептемегенде, пайдаланылу мерзіміндегі машинаның нақты жұмысының ұзақтығына h пропорционалды болады. Пайдаланылу мерзіміндегі амартизациялық шығыны ∑А_ш машинаның құнына С тең. Жөндеуіне кеткен шығындар машинаны нақты пайдаланған уақтқа h тікелей байланысты болмайды; олардың мөлшері мен мезгілділігі пайдаланылу жағдайымен, машиналардың сенімділігімен және жұмысқа пайдалану жағдайларымен анықталады.

Енді жөндеуге кеткен шығындарды ∑Р және амартизациялық шығыны машинаның құнына тең ∑А_м = С факторларын ескере отырып мынаны аламыз

∑Q = h [ О_т - (Э_н + М_т + И_н + Т_р + О_б + Н_к )] - ∑P_м – С (5.7)

Егерде машина механикалық ресурсын толық пайдалануға дейін жұмыс істесе ( h = Д ). Сонда

∑Q = Д [ О_т - (Э_н + М_т + И_н + Т_р + О_б + Н_к )] - ∑P_м – С (5.8)

Пайдалы қайтарылымды (табысы) көбеиту біріншіден өнімді көбейтуден немесе өнімнің сапасын арттырып оның құнын көбейтуге байланысты болады. Біріншісінде материалдардың және құрал саймандардың шығыны пайдалы қайтарымдылыққа пропорционалды:

М_т + И_н = а О_т

Мұнда а - өнім құнындағы материалдар мен құрал саймандар құнының үлесі, ол өнім профиліне байланысты 0,1 0,5 аралығында болады. Орташа мәнін a = 0,25 деп қабылдауға болады.

Онда (5.8) теңдеуі мына төмендегі түрді құрайды:

∑Q = Д [ О_т (1 - а) - (Э_н + Т_р + О_б + Н_к )] - ∑P_м – С (5.9)

Қосымша шығындарды Н_к еңбек шығынының үлесі арқылы қабылдайды. Н_к = в Т_р, мұндағы в – пропорционалдық факторы, ол өнімнің түріне және ұйымдық құрылымына байланысты 0,5 - 3 аралығында болады. орта есеппен 1,75 деп қабылдауға болады

Онда Машинаның бүкіл қызмет ету мерзіміндегі жалпы экономикалық пайдалы әсері үшін (7.9) – теңдеуін мына түрде жазуға болады.

∑Q = Д [ О_т (1 - а) + Э_н + (1+в) Т_р)] - ∑P_м – С (5.10)