Компьютердің құрамына кіретін негізгі құрылғылар

Компьютер – бұл бір ғана аспап емес, сыртқы және ішкі, негізгі және қосымша түрлі құрылғылардың жиынтығы (1-сурет).

IBM PC негізгі құрылғыларына жүйелік қорап, монитор, пернетақта, тінтуір жатады. Қосымша немесе шеткері құрылғыларды бірнеше топқа бөліп қарастыруға болады:

- ақпаратты енгізу құрылғылары (мәтіналғы (сканер), дигитайзер, сандық фотокамера, сызбалық планшет);

- ақпаратты шығару құрылғылары (басып шығарғыш (принтер), плоттер);

- енгізу және шығару қызметтерін бірге атқаратын құрылғылар (модем, дыбыстық бейімдеуіш, желілік бейімдеуіш).

Жүйелік қорап компьютердің негізгі тораптарын қамтиды:

- жүйелік (аналық) тақша*;

- процессор*;

- оперативті жады*;

- тұрғылықты диск*;

- алмалы дискілермен жұмыс істеуге арналған диск жетегі;

- CD және DVD диск жетектері;

- бейнесызбалық бейімдеуіш;

- дыбыстауыш (дыбыстық бейімдеуіш);

- желілік тақша;

- енгізу-шығару порттары (ажыратқыштар)*;

- қоректендіру блогы*.

Компьютерде жұмыс істеу кезінде барлық мәлімет аналық немесе жүйелік тақша арқылы өңделеді.

Процессор немесе микропроцессор компьютердегі орталық мәліметтер өңдеу құрылғысы болып табылады.

Процессор микросхема ретінде ұсынылған және оперативті жадымен қатар аналық тақшада орналасады. Процессорлар бағдарламалар жұмысына қажетті есептеулерді орындайды. Процессор неғұрлым шапшаң болса, компьютердің жұмыс істеу жылдамдығы соғұрлым жоғары болады.

Процессорды компьютердің жүрегі десекте болады. Компьютеріңіздің есептеу жылдамадығы осы процессорға байланысты. Өндірісте процессорды Intel және AMD фирмалары шығарады. Intel-дің екі ядролық процессоры Core 2 Duo, ал AMD-нікі DualCore деп аталады. Процессордың жиілігін жоғарлатудан жарыс бітті. Процессордың жиілігі жоғарлаған сайын оның жылу бөлуі де жоғарылайды. Бұл әрине тиімсіз болды. Бұны бір корпусқа екі процессор орнату арқылы жеңді. Процессорлар такталық жиілігі, кэш жадысының көлемімен, платаға орналасатын ұяшықтарының түрімен әр түрге бөлінеді.

Машиналардың маркалары мысалға (BMW 525i, Mercedec600) сяқты процессорлардың да номерлері бар. Celeron D 330 немесе Pentium 4 640. Процессор (микропроцессор)-компьютердің ең үлкен микросхемасы. Процессор ондаған миллион транзисторлардан тұрады. Процессордың негізгі ішкі схемасы-арифметика логикалық құрылғы, ішкі жады және кэш жады, барлық операциялармен жұмыс жасау схемасы, сыртқы шинаны басқаратын шина (сыртқы әлеммен байланысу схемасы).

Процессордың разрядтылығы. Сыртқы шина арқылы процессорға ақпарат түседі-мәліметтер және командалар. Бұлар арифметика логикалық құрылғыда өңделеді. Процессордың схемаларының разрядтылығы қаншалықты көп болса соншалықты ақпаратты тез өңдейді.

Процессордың жиілігі (frequency). Разрядтылықтан басқа процессорда маңызды қызмет атқаратын ол тактылық жиілігі. Ол мегагерцпен есептеледі. Бір мегагерц ол секундына миллион такт болады. 100 МГц - секундына жүз миллион такт болып есептеледі. Бір тактыда процессор қандайда бір фрагментті есептейді. Сондықтан тактылық жиілік қаншалықты жоғары болса, процессор түскен мәліметтерді соншалықты тез өңдеп беретін болады.

Процессордың жылдамдығы мегагерцпен (МГц) немесе гигагерцпен (ГГц) өлшенетін оның ырғақтық жиілігімен анықталады. Процессордың үстіне радиатор, радиаторға процессорды салқындатуға арналған желдеткіш (кулер) орнатылады.

Лекция 3-4

Тақырыбы: Ақпарат тасымалдағыштар

Адамдар қатты дискілерді өз компьютерлеріне 70-ші жылдардың аяғынан бастап орната бастаған. Сол кезден бері өңдеушілер осы темір қорабшалар ішінде орналасқан кішкене дискілерге ақпарат жазудың жаңа түрлерін ойлап табуда. Бүгінгі күні компьютерлік дүкендерде біз кейінірек атап өтетін дискілердің екі негізгі типтері сатылады. Әрбір жаңа өңдеу өзімен бірге цифрлар жиыны мен түсініксіз аббревиатуралар түрінде белгілер бөлігін дүниеге алып келуде. Төменде егер сіз ескі дисководты жаңасына ауыстырғыңыз келгенде немесе жаңа дисковод қосқыңыз келген жағдайда қысқа цифрлар мен әріптер жиыны, сөздер расшифровкасы келтірілген.

IDE/ATA (Intelligent Drive Electronics –– дсиководтың интеллектуалды электроникасы). Қатты дискінің осы арзан әрі жылдам стандарты ескі привод типтерін тез шетке ысырып тастады. Қатты дискілердің көбісінде ATA аббревиатурасынан білуге болатын IDE технологиясының кейбір концепциялары бүгінгі күні де қолданылуда.

^UDMA

Иілгіш дискілердің жәймендеп уақыты кетіп бара жатыр. Жылдар бойы оларға балама болмағаннан кейін олар кең тараған болатын. Егер де сізге қандай да бір ақпаратты сақтау, бағдарламаны орнату немесе берілгендерді бір компьютерден екіншісіне ауыстыру қажет болса жай ғана дискетаны дисководқа салу керек еді. Бүгінгі күні файлдардың орнын ауыстыру үшін компакт-дискілер, локальді желілір және интернет қолданылады.

Windows XP пайдаланушылары иілгіш дискілер дисководын қажет етпейді, себебі олар компьютерді тікелей Windows XP нұсқаушы дискісінен іске қоса алады. Иілгіш дискілер дисководын ауыстыру үшін келесі әрекеттерді орындау қажет.

1.Компьютерді сөндіріп, желіден ажыратыңыз да корпусын ашыңыз.

2.Ескі дисководтың кабелін ажыратыңыз.

3.Дисководты корпуста ұстап тұрған монтаждық винттерді алып тастаңыз.

4.Ескі дисководты алып тастап, оның орнына жаңа дисководты орнатыңыз.

5.Жаңа дисководқа екі кабельді жалғап, оны монтаждық винттармен бекітіңіз.

6.Дисководты тексеріңіз.

Компьютерді желіге жалғап, оны қосыңыз да дисководқа дискіні салып көріңіз. Барлығы жақсы болса, компьютерді сөндіріп корпусын жинаңыз. Осымен бәрі дайын.

Егер сіз ескі қатты дискіні жаңасымен ауыстырудың орнына тағы бір қатты диск қосқыңыз келсе ол жаңа диск сіздің компьютеріңізде қандай мәртебелі болатынын шешуіңіз керек.

Көбінесе адамдарды қосалқы диск алуға апаратын себеп, берілгендерді сақтау үшін қосалқы бос орынның жетіспеушілігі. Бұл дегеніміз ескі дискінің жаңа дискімен байланысуының екі амалаы бар деген сөз.

Бұл үшін жаңа дискіні жай ғана бағыныңқы статусымен орнатыңыз. Сіздің ескі қатты дискіңіз алдындағыдай болып қала береді. Әдетте Windows жаңа қатты дискіні D дискісі деп белгілейді де содан соң сіз оған өзіңіздің берілгендеріңізді орналастыра аласыз.

Жаңа қатты дискіге негізгі мәртебесін беріп, оған Windows XP операциялық жүйесін орнатыңыз. Алдында операциялық жүйе орнатылып тұрған ескі қатты дискіге бағыныңқы мәртебесін беріп, бұдан әрі қарай оны тек қана берілгендерді сақтау үшін ғана пайдаланыңыз.

Екінші нұсқа өзінің іске асырылуына көп жұмыс қажет ететіндігімен, ол біріншісінен гөрі басымдылырақ, өйткені ол жаңа қатты дискінің артықшылықтарын пайдалануға мүмкіндік береді(үлкен көлем және тез жұмыс істеу қабілеттілігі). Бұдан басқа сіз бұл варианттың орындалу барысында өзіңіздің Windows-іңізді Windows XP версиясына дейін жаңартып ала аласыз, және де Windows XP-ге ендірілген файлдар мен қалпына келтіру параметрлерін тасымалдау құралы арқылы барлық берілгендерді ескі қатты дискіден жаңа қатты дискіге көшіріп ала аласыз.

Қатты дискіге негізгі немесе бағыныңқы статусын беру үшін дисководтың сыртындағы жапсырмаға қарасаңыз жеткілікті. Бұнда ұстатқышты әртүрлі орынға қойғанда ол қандай да бір мәртебеге ие болатынын көрсететін әр дисководта болатын түйіспелер тобының схеметикалық суреті көрсетілген.

CD және DVD дискілерінің терминологиясы банкілік құрылымның финанстік қызметін суреттеуден гөрі күрделірек болуы мүмкін. Төменде қарастырған терминдермен танысып, сіздер дисководтардың соңғы онжылдықта қалай өзгеріп отырғанын көресіз және әр дәуірге сәйкес аббревиатуралармен танысасыз.

CD-ROM дисководтары жақын арада пайдаланудан қалады. Барлық DVD дисководтары DVD дискілерді қалай оқыса дәл солай компакт дискілерді де оқи алады. Ал барлық жазатын DVD дисководтар берілгендерді жай компакт дискілерге де жаза алады.

CD-ROM. Бұл дисководтарды ескі компьютерлердің көбісінен табуға болады және олар бір ғана мақсатпен пайдаланылады –– ол компакт дискіден ақпаратты оқу. Олардың көмегімен бос компакт дискіге ақпарат жазуға болмайды. 1998 жылға дейін шыққан CD-ROM дисководтарының көбісі дыбыстық компакт дискілерден сандық берілгендерді оқи алмайды, сондықтан бұл МР3 файлдарының жоғары сапалы дыбысталуының іске асыруға мүмкіндік бере алмайды. Кейде дүкендерде өзінде сақталған ақпаратты көшіруден қорғалған музыкалық компакт дискілер де кездеседі. Бұндай компакт дискілер компьютерлерде мүлдем оқылмайды. Сондықтан музыкалық компакт дискілерді сатып алғанда олардың қандай шартпен сатылатындығын біліп алып, анау мынау жағдай болып жатса оларды қайтаруға болатын болмайтындығын анықтап алу қажет. Бағдарламалық жабдықтау жазылған компакт дискілер кез келген дисководпен оқылады.

Қазіргі кездегі компакт дискілер дисководтарының көбісі ақпаратты компакт дискіден қалай оқыса, дәл солай бос компакт дискілерге ақпаратты жаза алады. Кейде оларды жазатын дисководтар деп атайды және және олардың әр қайсысының артықшылығы ақпаратты оқу және жазу жылдамдығымен анықталады. CD-RW дисководтарының көбісінің алдыңғы панелінде қызыл жанатын Writing (жазу) жазбасы болады, ол дисковод бос компакт дискіге ақпарат жазған сайын жанып тұрады.

Алдыңғы түрлерінен гөрі Windows XP бос компакт дискіге ақпаратты өзі ақ жаза алады. Енді CD-RW дисководтарының көмегімен берілгендерді жазумен байланысты күрделі жұмысты орындау үшін басқа өндірушілердің бағдарламалық жабдықтауларын пайдаланудың қажеті жоқ.

CD-R (CD-Recordable) дискілері

Бұл қымбат емес компакт диск кез келген дисководпен оқылады және CD-RW дисководы көмегімен берілгендерді бір рет жазуға болады. Ол сандық фотосурет, архивтік көшірме және музыкалық тректер сияқты ұзақ сақталатын файлдарды жазуға өте ыңғайлы болып табылады.

CD-RW (CD-Rewritable) дискілері

Бұл дискілердің бағасы CD-R дискілерінің бағасынан шамалы қымбатырақ. CD-RW дисководтарының көмегімен бұл дискілерге бірнеше рет ақпарат жазуға болады. Оларды күнделікті резервтік көшірмелер секілді жиі өзгеріп отыратын берілгендерді жазу үшін пайдаланған дұрыс. CD-RW дискі кез келген дисководпен оқылғанымен оны ең сапалы етіп бұны осы дискіге ақпарат жазған дисковод орындайды.

CD-RW дисководтары ақпаратты тек соған ғана (CD-RW дисководтары) арналған дискілерге жаза алады. Сіз қандай да бір презентация өткенде сыйлыққа алған дискіге қандай да бір жаңа ақпараттар жаза алмайсыз. CD-RW/DVD дисководтары ақпараттарды жай компакт дискіден қалай оқыса дәл солай DVD дискілерден де оқып, жай компакт дискіге ақпараттар жаза алады.

Kodak photo компакт дискісі. Кейбір сервистік орталықтар сіздің сандық суреттеріңізді тек шығарып беріп қоймай оларды Kodak photo форматы бар компакт лискілерге жазып беруі мүмкін.(Бірақ бұл жағдайда кейбір DVD дисководтарын пайдаланғанда қиындықтар туындауы мүмкін.)

DVD дискілерінің терминологиясы

DVD дисководы digital video disk(сандық видеодиск) немесе digital versatile disk(универсалды сандық диск) болып аударылады. Бұл дисковод сіз сатып алған немесе прокаттан алған DVD дискілерін оқи алады. Және де ол ақпаратты жай компакт дискілерден де оқи алады.(Кейде оларды CD/DVD дисководтары деп те атайды.) Жазатын DVD дисководтары DVD дискілеріне ақпарат жазғанда әр түрлі форматта жазады және де ол форматтар әрқашан бір бірімен сәйкес келе бермейді.

DVD-R, DVD-RW. Pioneer және Sony компанияларымен өндірілген DVD дискілеріне ақпарат жазуға арналған бұл бірінші стандарттар DVD дисководтарымен плеерлерінің көбісімен үйлесімді.

Жай компакт дискілердің терминологиясындағыдай бұнда да DVD атауындағы «R» әрпі бұл дискіге ақпаратты бір рет қана жазуға болатындығын көрсетеді. Ал «RW» әріптері бұл бос DVD дискіге бірнеше рет жаңадан ақпарат жазуға болатындығын көрсетеді.

DVD-R, DVD-RW. Microsoft компаниясымен және басқа да бірқатар ірі аппараттық жабдықтау өндірушілерімен үйлесімді, және де бұл жаңа буынды стандарттар бүгінгі күні бар дисководтар мен плеерлердің барлығымен үйлесімді.

DVD-RAM. Бұл Matsushita компаниясымен өндірілген формат компьютерлік берілгендерді сақтауға ыңғайлы. Бұл форматтың дискілері кішкене кассеталарда орналасқан, ал дисководтары басқа формат дисководтары секілді видео файлдарды және жай компакт дискілерді де оқи алады.

DVD-R (G)General. Бұл дисководтар негізінен үйде пайдалануға арналған және де бұл дисководтың лазерлері басқа типті дисководтардың лазерлерінен гөрі арзандау.

DVD-R (A)Authoring. Бұл дисководтар профессионалды пайдалануға арналған және бұл дисководтардағы лазер қымбатырақ және сапалы болады.

DVD-R, DVD+R, DVD-RW, DVD+RW, DVD-RAM, DVD-R (A) дискілерін сатып алғанда оның форматы сіздің дисководтың форматымен сәйкес келетінін біліп алыңыз. Сіздің дисководыңыз басқа форматты дискіге ақпаратты жаза алмауы әбден мүмкін.

VCAP (Video-Capable Audio Players –– Видеоны оқи алатын аудиоплеерлер). Ұзақ ойланулардан кейін музыкалық өндіріс өкілдері жоғары сапалы музыканы DVD дискілеріне жазып шығаруға әйтеуір барды. Өкінішке орай DVD аудиодискілерін барлық видеоға арналған DVD дисководтары оқи алмайды. Әдетте VCAP аббревиатурасымен белгіленетін DVD плеерлердің жаңа буыны DVD-Audio дискілерін қалай оқыса дәл солай DVD-Video дискілерін де оқиды.

40х12х48х8. Компакт дискілер қорабының сыртында «х» әріпімен бөлінген үш немесе төрт сандар жиынын көруге болады. Әрбір сан дисководтың қандай да бір жұмысты орындайтын жылдамдығын білдіреді. Бірінші сан берілгендерді жазатын жылдамдықты білдіреді, екіншісі –– берілгендерді қайта жазатын жылдамдықты білдіреді(берілгендерді бірнеше рет жазуға арналған дискілер үшін), үшіншісі –– дискілерден ақпаратты оқу жылдамдығы. Төртінші сан CD-RW/DVD дисководтарының сыртында болуы мүмкін. Ол DVD дискілерден берілгендерді оқу жылдамдығы.

Cache (Кэш буффер көлемі) Тезәсерлілікті көбейту мақсатымен дисководтарда дискіден оқыған соңғы ақпаратты есте сақтап қалатын жады чипы орнатылады. Егер бұл ақпарат қайталанып сұралса, дисковод оны дискіден оқуға кететін уақытты үнемдеп, оны кэш-жады чипынан тез арада алуға мүмкіндік береді. Кэш-жады көлемі неғұрлым үлкен болса, дисковод соғұрлым тез жұмыс істейді.

700 MB/80 minutes (700 Мбайт/80 минут). Қазіргі кездегі компакт дискілердің көбісі 700 мегабайтқа дейін ақпарат және 80 минутқа дейін сандық аудионы сақтай алады. Және де қазіргі кездегі дисководтардың көбісі бұл дискілермен жұмыс істей алады. Егер сіздің дисководыңыз бұл дискілерді оқымаса, онда сіздің дисководыңыз тек қана ескі форматты 650 МБ жадылы және 74 минут аудиоберілгендерді сақтай алатын ескі дисковод болғаны.

Internal/External (Ішкі/Сыртқы). Ішкі дисководтар компьютер ішінде орналасады. Сыртқы дисководтардың өзінің корпустары болады және олар компьютерге FireWire немесе USB порты арқылы қосылады.(Ескі модельдердің кейбіреулері компьютерге параллельді порт арқылы, ал ноутбуктарға РС карта слоттары арқылы қосылған.) Сыртқы дисководтар әр түрлі компьютерлерге оңай қосылады, сондықтан олар резервті копияларды сақтауға және ақпаратты бір компьютерден екіншісіне тасымалдауға өте ыңғайлы. Көптеген ескі компьютерлерде бар USB 1.0 және 1.1 порттары көптеген сыртқы дисководтардың жазу жылдамдығын 4х-ге дейін шектейді. Көптеген қазіргі дисководтар жаңа әрі жылдамырақ USB 2.0 стандартын пайдаланады. Егер сіздің компьютеріңізде ескі USB порты болып, сіз жаңа USB 2.0 стандартты дисковод сатып алып қойсаңыз, онда сіз тағы USB 2.0 картасын сатып алуға мәжбүр боласыз. Бірақ сіздің қуанышыңызға оның бағасы ондай қымбат емес.

FireWire. USB 2.0 порттары сияқты бұл порттар да тезәсерлілігі жоғары дисководтарды қосуға арналған.(Олар стол үстілік видеосистемаларды құру үшін өндірілген.)

Optical drive (оптикалық дисководтар). CD/DVD дисководтары ақпаратты оқу үшін кішкене лазерді пайдаланатындықтан оларды кейде оптикалық дисководтар деп те атайды. Компакт дискілер жайлы ең жаңа ақпаратты сіз Энди Макфаденнің CD-Recordable FAQ. Сайтында таба аласыз. Ал DVD дискілері мен дисководтары жайлы ең жаңа ақпаратты сіз Джим Тейлордың t i fled.com. Web-бетінде таба аласыз.

Лекция 5

Тақырыбы: Динамикалық және Статистикалық жедел жады

Динамикалық жедел жады ( Dynamic RAM - DRAM) көбінесе дербес компьютерлердің жедел жадыларында қолданылады. Бұл жедел жадының ең басты ерекшелігі оның ұяшықтарының тығыз орналасып содан кішкене микросхемаға көбірек биттерді орналастырып бұл жедел жадының негізінде көлемі үлкен жадыларды құрастырады. Ячейки памяти в микросхеме DRAM микросхемасындағы жады ұяшығы зарядтарды ұстайтын кішкене конденасаторлар. Бұл жады динамикалық болып табылатындықтан ондағы микросхемалар ұдайы өзін жаңартып отыруы тиіс болмаса жадының конденсаторлары "ағып" кетіп ондағы мәліметтер жоғалады. Жүйедегі жады контроллері жадының микросхемасындағы жолдарына тікелей қосылғанда динамикалық жады жаңарып отырады. Жүйелердің көбісі 15 мкс болатын жаңарып отыратын жады контроллерімен(әдетте жүйелік плата құрамына енеді) жабдықталған. Өкінішке орай жады жаңаруы микропроцессордың едәуір уақытын алады(жаңару циклі микропроцессордың бірнеше цикліне тең). Ескі компьютерлерде жаңару циклі микропроцессор жұмысының 10% алатын ал қазіргі компьютерлерде бұл цикл 1% уақытына тең. Кейбір жүйелерде жаңару параметрлерін CMOS арқылы өзгертуге мүмкіндік береді бірақтан бұның арқасында ұяшықтардың кейбірінде заряд "ағып" кетеді ал бұл жадының қатесіне әкеліп соқтыруы мүкін. Сондықтан стандартты параметрлермен жұмыс істеген жөн.

DRAM құрылғыларында бір битті сақтау үшін бір танзистор мен қос конденсатор қолданылады, сондықтан жадының бұл түрінің көлемі басқа жадылардың көлемінен үлкен болады. Егер конденсатор зарядталған болса онда ұяшықта 1 жазылады, зарядталмаса ұяшықта 0 жазылады. Конденсатордағы зарядтар ағып кете беретіндіктен олар жаңарып отыруы тиіс. Тоқ жеткізілуі кішкене тоқтап қалса да немесе жаңару процесінде қайшылықтар болып қалса бұл DRAM ұяшығының жоғалуына содан мәліметтердің жоғалуына әкеп соқтырады. Қазір 66 МГц жиілікті жедел жадылар қолданыстан шығып барады.

Асинхронды интерфейспен процессор DRAM –ның ішкі операцияларының аяқталуын күтеді, олар көбінесе 60 нс уақыт алады. Ал синхронды интерфейспен DRAM қалаған уақытта процесті тоқтатып процессордың басқа да операциялардың орындауын жеделдетеді. Бірнеше циклдерден кейін мәліметтер дайын болып оларды процессор өңдей бастайды. Синхронды интерфейстің басқа да жетістігі оның жүйелік сағатының тек DRAM-ға қажетті уақыт шекараларын қоя алады. Нәтижесінде енгізу, шығару операциялары жеделдетіледі.

Күту уақытын азайту үшін стандарты DRAM жадысы беттерге бөлінеді. Әдетте жадыдағы мәліметтерді қолдану үшін адрестің бағаны мен жолын таңдау қажет ал бұл біршама уақыт алады. Ал беттерге бөліну жадыдағы мәліметтерге жетуді жеңілдетеде. Мәліметтерге жетудің бұндай тәсілі беттік режим деп аталады( Fast Page Mode), ал жадының өзі Fast Page Mode деп аталады. Беттік режимнің басқа да түрлері Static Column немесе Nibble Mode деп аталады. Жадыны беттік ұйымдастыру жадының жұмысының өнімділігін көбейтіп беттер көлемі 512 байттан бірнеше килобайтқа дейін бөлінеді.

Жадыны қолдану жылдамдығын көбейту үшін басқа да динамикалық жадының схемалары ойлап табылды. Жоғары жылдамдық DRAM жадыларының бірінші деңгейіне EDO DRAM( Extended Data Out), SDRAM( Synchronous DRAM) және RDRAM(Rambus DRAM), ал келесі дейгейге ESDRAM, DDR SDRAM(Double Date Rate SDRAM), Direct RDRAM, SLDRAM (алғашында SynchLink DRAM) жады түрлері жатады.

Статистикалық жедел жады

Кейіннен басқа жедел жадылардан мүлдем өзгеше SRAM(Static RAM - SRAM) статистикалық жедел жады ойлап табылды. Статистикалық деп аталуы оның динамикалық жады сияқты үнемі ұяшықтардың жаңарып отыруды қажет етпейді. Сондай-ақ ол динамикалық жадыға қарағана жылдам жұмыс істеп, қазіргі компьютерлер сияқты бірдей жиілікте жұмыс істейді. SRAM жадысының қолдану жылдамдығы 2 нс тең, бұл дегеніміз ол 500 МГц жиілікті процессорларымен жұмыс істейді. Бірақтан әр битті сақтау үшін SRAM схемасында 6 транзистор қолданылады. Конденсаторсыз жадыда жұмысында ешбір жаңарудың қажеті болмайды. Тоқ келіп тұрғанда SRAM сақталған затты есте сақтап отырады.

SRAM микросхемалары жүйелік жадысында қолданылмайтындықтан динамикалық жадыға қарағанда жұмысы жылдам, бірақтан оның тығыздығы аздау ал бағасы едәуір жоғары. Тығыздықтың аз болып оның көлемі үлкен болады. Транзисторлар санының көбеюі SRAM-ның көлемін ұлғайтып қана қоймай, оның шығару бағасын көбейтеді. Осыған қарамастан компаниялар SRAM –ды дербес компьюторларге көптеп шығаруда.

Процессордың өте баяу жедел жадыдан оқу уақытын азайтын үшін қазіргі компьютерлерде кэш жадылар кеңінен қолданылады, олардың екі типі болады: бірінші деңгейлі кэш жады(L1) және екінші деңгейлі кэш жады(L2). Бірінше деңгейлі кэш жады кейде ішкі жады деп те аталады, ол микропроцессорге енгізілген және оның микросхемасның бір бөлігі болып табылады. Еірінше деңгейлі кэш жады сыртқы жады деп те аталады, ол микропроцессор микросхемасынан бөлек орналасыды.

Алғашында кэш жады асинхроды етіп жасала бастады ол дегеніміз процессор шинасымен жұмыс істей алмайды сондықтан ол басқа жиілікте жұмыс істейді. 1995 жылдың басында 430FX моделді микросхемаларының енуі кэш жадының жаңа түрінің шығуына сепебкер болды. Ол процессор шинасымен синхронды жұмыс істеп, оның өнімділігін, жылдамдығын көбейтті. Сондай-ақ pipeline burst mode (конвеерді монопольді режим) режимі енгізілді. Бұл режим мәліметтерге жету жылдамдығын көбейтті. Қазіргі компьютерде жадының SIMM или DIMM, модулдері қолданылады. Олар көлемі жағынан кішкене модулдер болып аналық тақшаның арнайы слоттарына қондырылады. Кейбір микросхемалар аналық тақташаға алынбайтындай етіп салынған. Сондықтан оларды алып ауыстыруға болмайды. Бұзылған жағдайда модулді ауыстыру керек болады. Сондықтан SIMM және DIMM модулдері бір үлкен микросхема болып табылады.

SIMM (Single Inline Memory Module). SIMM модулдері 256 Кбайт, 1, 2, 4, 8, 16 и 32 Мбайт көлемді түрде шығарылады. SIMM модулдері аналық тақшамен колодкалар көмегімен жалғанады. Модуль пластмассалық колодкіге 70 – градус бұрыш арқылы қондырылады. SIMM модулдері мен анашлық тақша арасындаға мәліметтер арнайы сары түсті жолдар арқылы алмасады. Оларды pin деп атайды.

SIMM-модулдері даму барысында екі этаптан өтті. Алғашқы өкілдері 30-пиндық SIMM FPM DRAM модулдері болатын. Олардың максималды жұмыс істеу жиілігі 29 Мгц болатын. Стандарттты жадыға жету уақыты 70 нс. Кейіннен 72-пиндық FPM DRAM және EDO RAM модулдері оларды компьютерлерден ысырып тастады. SIMM EDO RAM модулдері ендігіде 72 пині бар және 50 МГц жиілікпен жұмыс істей алады. Бұл модулдермен Intel 80486DX2/DX4, Intel Pentium, Pentium Pro және Pentium MMX, сондай-ақ AMD 80586 және K5 процессорлары жабдақталған. Бұл модулдер Intel 440TX, 440EX, 440LX, 450NX; VIA Apollo MVP 3/4, Pro/Pro+; ALI Alladin 4/4+/V/PRO II, ALI Alladin TNT2 жүйелік платаларыда орнатылады.

Уақыт келе SIMM модулдері уақыт талабына сай келмей олардың орнына DIMM модулдері келді. Олардың орнына 1996 жылы 168 контактілі DIMM модулдері шыға бастады, ал қазірде RIMM модулдері шығарылуда. Егер SIMM модулдерінде FPM және EDO RAM технологиялары қолданылса DIMM модулдерінде жоғары технологиялы SDRAM қолданылады.

DIMM(Dual Inline Memory Module). DIMM модулінде 168 контакт орналасқан, олар платаның екі жағынан орналасып изолятормен бөлінген. Үлкен көлемді жедел жадыларды барлық аналық тақшалармен қоса алмаймыз сондықтан DIMM және RIMM модулдерін соңғы жүйелік платаларға қоса аламыз.

Лекция 6

Тақырыбы: Жүйелік плата қосымшалары. Пернетақта, манипулятор

Компьютерде жұмыс істеу кезінде барлық мәлімет аналық немесе жүйелік тақша арқылы өңделеді.

Аналық тақша – бұл компьютердің барлық құрамдас бөліктері қосылатын күрделі көп қабатты мөрлік тақша. Аналық тақша мыс өткізгіш жолшықтар желісімен қапталған, олардың бойымен мәліметтер тақшада құрастырылған микро схемалар мен компьютердің басқа құрылғылары қосылатын слоттарға жеткізіледі. Әрбір құрылғы белгілі бір слотқа қосыла алады. Әдетте компьютер сипаттамасының басында, орталық процессордың (central processing unit, CPU) типі мен жиілігі, оперативті жады (random access memory, RAM) сипаттамасы беріледі. Компьютердің бұл құрамдас бөліктері – ең бастылары, өйткені бұлар компьютер жұмысының шапшаңдығын анықтайды. Компьютерге әлемдегі ең үлкен тұрғылықты дискіні, ең күшті бейнелік бейімдеуіш пен керемет дыбыстық жүйені орнатуға болады, бірақ процессор баяу, жады мардымсыз болса, осы байлықтың барлығы түкке де жарамай қалады.

Пернетақта. Басқару сигналдарын беру және компьютерге ақпарат енгізу үшін керек. Ол алфабитті – сандық пернелердің стандартты жиынтығынан, сондай – ақ басқарушы және функциональдық, курсорды басқару пернелері, кіші сандық пернелер деп аталатын қосымша пернелерден тұрады. Пернетақтаның негізгі параметрлері үшеу: қаттылық, жұмыс жүрісі және тактильды кері байланыстың нақтылығы. Біріншісі клавиштерді басу үшін қажетті күшпен анықталады: ол неғұрлым үлкен болған сайын, соғұрлым жұмыс істеу қиынырақ.
Жұмыс жүрісі - клавишті басқан уақыттан оның контактті пластинаға жеткендегі арақашықтық. Бұл параметр 3,5-5,2 мм диапазонында тербеледі.
Тактілік кері байланыс - бұл адамның пернетақтаның жауабы ретінде қабылдайтыны. Анық белгіленген тактильді кері байланыс "бұл перне басылды" дегенді нақты білуге көмектеседі. Көзқарас бойынша пернетақта конструкциясы бойынша 3 түрге бөлінеді: мембранды, жартылай механикалық және механикалық. Олардың бір-бірінен айырмашылығы: мембранды перентақталар әдетте механикалық сияқты ұзақ жұмыс істемейді, бірақ бағасы арзандау. Бұның тағы бір қасиеті олар өмірсүргіш болып келеді, мұндай перентақталар жұмыс кезінде шудың аз болуын қамтамассыз етеді. Механикалық пернетақталарда пернелері пружиналанған, олар ұзақ қолданылады және жұмыс істей жағымдырақ. Әдетте олар корпаративті орталарда қолданылады - мысалы бухгалтерияда.

Жартылай механикалық клавиатуралар екі конструкцияның гибридін көрсетеді, сәйкесінше олардың көптеген қасиеттерімен қамтамассыз етілген.

Пренетақтаны қосу үшін бүгінде интерфейс ретінде PS/2 разъемы, USB порты және радиобайланыс құрылғылары қолданылады. Бірнеше уақыт бұрын саудада инфрақызыл клавиатуралар аз болған жоқ - бірақ қазір олар жоқ десе де болады, өйткені соған жақын бағаға радиоклавиатураларды алған қолайлылау. Күнделікті қосу жөніне келетін болсақ РS/2 портымен жұмыс істеген дұрыс. USB интерфейсіне қосудың ерекшелігі жоқ, қайта USB портын басқа мақсаттарға қолдану керек. Сонымен қатар бүгінде PS/2 портсыз ПК-ды табу қиын. Онша сенімді емес пернетақтаның проблемалары: пернелердің басылып қалуы, ішкі детальдарының бұзылуы және т.б.

Тышқан. Қазіргі заманғы көптеген бағдарламалармен жұмыс істеу үшін тышқанды немесе оның орнын ауыстыратын басқа да құрылғыларды (трекбол, сенсорлы панель және тағы басқа) қолдану маңызды болып табылады.Бұл құрылғылар көрсеткіш құрылғылар деп аталады, өйткені олар компьютердің экрандағы элементтерді көрсетуге мүмкіндік береді.
Үстел үстіндегі компьютерлерде ең көп қолданылатын көрсеткіш құрылғы болып тышқандар табылады, яғни монипулятор алақанға оңай орналасатын, екі немесе үш кнопкалы қорап тәрізді. Компьютерлерге қосылатын проводымен бірге ол шынымен құйрығы бар тышқанды еске түсіреді. Тышқанның стол үстімен жылжуы кезінде компьютерлердің экранда да сәйкес тұрде тышқан көрсеткіші қозғалады (әдетте стрелка). Мысалға меню пунктін орындау үшін мышь көрсеткішін орнатып, тұтынушы сол немесе басқа кнопканы басады. Кейбір тұтынушылар тышқанды емес, трекболды - подставкадағы шар формасындағы манипуляторды қолданғанды қалайды.Портативті компьютерлерде тышқан орнына трекболды, сенсорлы панельді, трекпойнтты қолданады. Бұл құрылғылар тышқанға балама болып келеді, және эрбір адамның қалауы бойынша қолданылады.

Курсор — манитор экранында жарықша түрінде көрінетін символ. Ол перне тақтадан енгізілетін келесі белгі пояициясын көрсетеді.

Монитор — ақпараттың визуальды бейнесі көрінетін құрылғы (мәтін, кесте, сурет, және т.б. түрінде).

Лекция 7

Тақырыбы: Жадыны ұйымдастыру тәсілдері. Жадының көлемін ұлғайту тәсілдері

Ақпараттарды сақтау принциптері. Компьютерде өзінің функционалды белгіленуіне байланысты және ақпаратты сақтау әдістеріне байланысты, сондай-ақ конструкциясына байланысты қолданылатын жадының бірнеше типі ерекшеленеді. Компьютер жадысы негізгі және сыртқы болып екіге бөлінеді. Қазіргі кездегі компьютерлердің сыртқы жады құрылғылары компьютерді өшіргеннен кейінгі ақпаратты сақтап қалуға мүмкіндік береді., өйткені оларда магниттік немесе оптикалық ақпаратты жазу-оқу әдістері қолданылады. Бұл жағдайларда ақпаратты тасымалдаушы ретінде магниттік және оптикалық дискілер қолданылады. Негізгі жады кей кездері ішкі жады –деп те атайды, ол жүйелік блоктың ішінде орналасады.Ол кез-келген компьютердің міндетті құрама бөлігіне жатады., персоналды компьютерлерде материндік платада орналасады және электрондық микросхема түрінде таратылады. Негізгі жады тұрақты және жедел жадыдан тұрады.

Тұрақты жады немесе тұрақтыесте сақтау құрылғысы— ПЗУ (Read only memory - ROM), — тек оқуға арналған жады. Жоғарыда айтылғандай ол электрондық схема түрінде таратылған және компьютердің бастапқы жүктемеленуі кезіндегі бағдарламаларды сақтаументораптарын тестілеу үшін қызмет етеді. Бұл жадының типін біз тұрақты деп атаймыз, өйткені мұнда жазылған ақпарат компьютерді өшіргеннен кейін өзгермейді. Ол энергияға байланысты емес, сондықтан ондағы командалар электронды микросхемамен контактыға түскен бірінші ток импульсының берілуімен-ақ орындалады.(Айта кетейік ТСҚ –да сақталған ақпаратты компьютерді өшіргеннен кейін өзгертуге болмайды дегенді білдірмейді, өйткені сақталған ақпараттарды өзгертетін қайта бағдарламаланатын тұрақты жады- деп аталатын жады да кездеседі.)

Жедел жады немесе жедел есте сақтау құрылғысы (ОЗУ), процессормен орындалатын өңдеу операциялары кезінде өзгертілетін ақпараттарды өзгертуге немесе керек кезінде қолдануға болады. Бұнда сақталатын барлық ақпарат компьютер қосылып тұрған кезде ғана жадыда сақтауға болады. Құрылымдық түрде жедел жадыны сақтау үшінразрядтарға бөлінген және осы разрядтардың әрқайсысында бит ақпараттар сақтау үшін арналған жады ұяшықтарының жиынтығы ретінде қарауға болады. Сәйкесінше әрбір жады ұяшықтарына нөл мен бірден тұратын жиынтықтар жазылады немесе биттердің реттелген тізбектері компьютердің ақпараттық бөлігін бүтін ретінде қарайтын тиянақты – машиналық сөз. Машиналық сөз компьютердің типіне байланысты әртүрлі ұзындықта болуы мүмкін ( 8 ден 64 битке дейін) және жады ұяшығында кідіретін ең үлкен санды анықтайды. Байтпен өлшенетін архитектура кезінде ақпараттың ең кіші өлшеу бірлігі ретінде байт алынады, бұл кезде машиналық сөз 2, 4-ке немесе 8 байтқа тең болуы мүмкін.Сәйкесінше компьютер жадысының көлемін Килобайт, Мегабайт, Гигабайт, байтпен өлшеуге болады. Сондай-ақ жедел жадыда машиналық сөз тізбектері түрінде деректер және бағдарламалар сақталады

Ақпарат алмасудың магистралды шиналы принципі жүйенеің модульді ұйымдастырылуына әкеп тіреледі. Процессор арифметикалық және логикалық операцияларды, жадымен байланысты және сыртқы құрылғылар жұмысын келістіруді және басқаруды орындайды.

Компьютердің жеке құрылымдардың арасындағы ақпарат алмасу, магистрал, құратын, үш көп разрядты шиналар көп проводты сымдар байланысы арқылы орындалады. Олар деректер шинасы, адрестер шинасы, басқару шинасы модульдерімен байланысады. Шинаның разряды деректер беру шинасының биттерінің санымен анықталады: олар:

· Жедел жадыдан деректерді жазу/оқу (жедел есте сақтау құрылғысы) – ОЗУ. (ЖСҚ);

· Сыртқы сақтау құрылғыларынан деректерді жазу/оқу. ВУЗ (СЕСҚ);

· Енгізу құрылғысынан деректерді оқу;

· Шығару құрылғысына деректерді аудару.

Дерек алмасу кезіндегі абонент таңдауды процессор атқарады, яғни қарастырылған құрылғының адрес кодын қалыптастырады, ал ЖСҚ үшін жады ұяшығының адрес кодын қалыптастырады. Адрес коды, адрестік шина арқылы беріледі, және де бұл сигналдар процессордан құрылғыларға бір бағытта ғана беріледі (бір бағытталған шина).

Басқару шиналары арқылы ақпарат алмасу сипаттамасын анықтайтын сигналдар, құрылғылардың өз-ара әсерін синхролизациялайтын ақпарат алмасуға қатынасатын сигналдар беріледі.

Лекция 8

Тақырыбы: Енгізу – шығару бағдарламасын оңайлату ( КЭШ жады )

КЭШ жадының жұмыс істеу принципіне тоқталып өтсек. Мысалыға кэш жадыдан 1024 к бөліп алсақ, бұл бір мегабайтты құрайды және оны дискінің көлемімен салыстырғанда дым емес. Егер дискіде мыңдаған мегабайтты құраса және оперативті емес сақтау жүйесінің енгізу – шығару буферіне бір мегабайт алсақ онда кэштік бағдарлама берілгеннің қайсысын сақтау керек екенін біледі ме ? Оның оңай жолын қолданамыз. Сіз дискіден не оқып отырсаңыз кэш жады оның бәрінің көшірмесін ( копиясын ) бос орын қалмайынша сақтап отырады. Жаңадан берілгендерді жазу үшін кэш жады ескі берілгендерді LRU және LFU алгоритіміне ысыра береді. LRU ( соңғы Least Recently Used – соңғы қолданғандар ) ескі жинаққа ауысым жасап отырады. LFU (Least Frequntly Used – жиі көп қолданылатындар ) – бұл керісінше жұмыс істейді. Ақпаратар буферде ұзақ тұрғанымен ол жиі қолданылады. LRU – LFU маркетинг әдебиеттерінде де дербес компьютердің документациясында да көп кездеседі. Процессордың кэш жадысы. Процессор өңдейтін мәліметтерді оперативті жадыдан алады. Әдетте процессор өзінде еш нәрсеніде сақтамайды. Ода мәліметтер өңделетін ұяшықтар өте аз. Бұл жұмыс ұяшықтары регистр деп аталады. Процессордың жұмысын жеделдету үшін көптен бері кэштеу технологиясы қолданылып жүр. Кэш бұл шағын ұяшықтық жады. Буфердің қызметін атқарады. Егер бір нәрсе жалпы жадыдан өңделсе, оның көшірмесі кэш жадыға түседі. Егер бұл мәліметтер тағы керек болып жатса, алысқа жүгінбей буферден ала салады. Процессорға мәлімет керек болса, ол бірінші регистрді тексереді. Ол жерде керек мәлімет жоқ болса, жақын жердегі кэш жадыны тексереді. Ол жердеде жоқ болса оперативті жадыдан қарайды. Бұл жерде де жоқ болса, HDD дискіге сұраныс жасайды.

Лекция 9

Тақырыбы: Cisc, RISC саулеті

Процессорлар архитектурасының 2 типі бар. Олар: Cisc, RISC. Cisc Complete,Intrution Set Computing толық командалар жиынынан тұратын процессор архитектурасы дәстүрлі орталық мәліметтер базалар осы Cisc архитектурасы негізінде жасалған. Бұл жағдайда процессордың командалар жүйесіндегі күрделі команданы орындау процессордың ішінде жүргізіледі. Cisc процессорлық командалар жүйесіне квадрат түбірлерді операциясын жасауды жатқызуға болады. Оны есептеу үшін ондаған тактілері қажет. Әрбір жаңа командалардың қосылуы процессор транзисторларының жалпы санының өсуіне алып келеді. Cisc архитектурасы әмбебап процессорларды құруға мүмкіндік береді.Бірақ олардың өнімділігі шектеулі.Оған көп жағдайда процессор микросхемаларының күрделілігі себеп болады. Cisc архитектурасы процессорлар Мысалы, Intel, Pentium 2,3,4, әдетте үстел компьютерлерінде орнатылады. RISC архитектурасы процессорларды тез орындалатын командалар шектеулі болады. RISC процессорында команда бір тактіде орындалуы қажет. Сондықтан RISC процессорындағы командалар жиындарында көбейту командасыда кездеспейді. Мұндай микропроцессордың транзисторлары аз болады.Сондықтан оның құны арзан, және энергияны аз пайдаланады. Осыған байланысты оның өнімділігі артады. Бірақ Cisc процессоры орындайтын бір команда үшін RISC бағдарламасыда шағын бағдарламаны құруды қажет етеді. RISC архитектурасы микропроцессорлар арнайы құрылғыларға орнатылады.Мыс: лазерлік принтер.Соның RISC процессорының қатары орталық немесе жоғарғы өнімді жұмыс станцтялары ретінде қолданылады. Болашақта Cisc архитектурасы процессордың әмбебаптылығымен RISC архитектурасы процедуралардың өнімділігін үйлестіретін прцессорларды ойлап табуы мүмкін.

Қуаты күшті процедураларды шығару үшін транзисторлардың соны көп болу қажет. Ол үшін транзисторлар барынша кішкентай көлемді болуы шарт.Интегралдық схемаларды шығарудағы техналогиялық өркендеу схемалардың көлемін кішіреутуге мүмкіндік береді.Бұрынғы кездері техналогиялық көрме бойынша бір микроннан кем болмауы тиіс.Бірақ қазіргі кездегі процедуралар 0,25 – 0,18 микронды техналогия бойынша құрылған. Ал соңғы модельдер 0,13 микронды техналогия деңгейіне жеткен. Болашақта бұл көрсеткішті 0,08 микронға жеткізу көзделуде.

Лекция 10

Тақырыбы: Визуальды ақпаратты шығару құрылғысы

Дербес компьютердің ең басты визуальды ақпаратты шығару құрылғысы- дисплей болып табылады(Display-көрсету құрылғысы). Дсплей әр түрлі физикалық принциптерден құрылуы мүмкін: яғни электронды-сәулелік трубкалар, газоплазмалық матрицалар, сұйықкристалдық индикаторлар және басқа да құрылғылар қолданылады. Электронды-сәулелік трубка дисплейлері ең көп тараған түрі болып табылады. Электрондық- сәулелік трубка ағылшынша қысқаша CRT(Cathode Ray Tube-катодтық- сәулелік трубка). Электрондық- сәулелік трубканы кейде -кинескоп деп те атайды. Ол электрондық- сәулелік трубканың электромагниттік ауысу сәулесінің жүйесі, телевизиялық және компьтерлік мониторларда қолданылады. Электрондық- сәулелік трубкадағы ең бірінші дисплейлер дербес компьютерге дейін шыққан. Дербес компьютерлерде көріністі түзететін байланыстар жүйелік блокқа көшірілген, нәтижесінде дисплей ыңғайландырылып мониторға ұқсады. Монитор электрондық- сәулелік трубкадан тұрады, жарық сәулелік видеокүшейткіш сгналдарынан тұрады. Компьютердің видеосигналдарды ең көп өткізу мүмкіндігіне ие болуы керек және монитор әр түрлі синхрондық параметрлермен жұмыс істеу қажет.

Монитор параметрлері.

Мониторлар екі түрге бөлінеді: 1)Монохромдық 2)Түрлі-түсті(Цветной).

1.Монохромдық мониторлар: ақ-қара, қара-жасыл немесе қара-сары түстерімен болуы мүмкін. Ең бірінші мониторларда жасыл және сары люминофорлы болған, ол MDA және HGG адаптерлеріне арналған. Ақ-қара түсті мониторлар текст теруде көп қолданылған және қазіргі кезде де қолданысқа ие. Бұл мониторлар аз энергия қажет етеді, не бары 30 Вт.

2.Түрлі -түсті мониторлар: жоғары бағасына қарамастан олар көп қолданысқа ие болып табылады . Ең бірінші түрлі-түсті мониторлар, цифрлық интерфейсі бар CGA және EGA адаптерлерімен қолданған. EGA мониторлары бейнені өте анық көрсету мүмкіндігіне ие. Монитордың ең басты параметрлерінің бірі –экранның диоганальдық өлшемі Screen Size болып табылады, ол дюйм арқылы өлшенеді. Қалыпты жағдайда экранның ені биіктігінен ұзынырақ болады, яғни 4/3 көлеміндей.

Монитор экранының өлшемдері.

Лекция 11-12

Тақырыбы: Коммуникациялық жабдықтар. Модемдер және факс модемдер

Модем — телефонның байланыс желілері арқылы алыс ара қашықтықтағы компьютердің деректерін жеткізу үшін арналған құрылғы. Компьютермен өңделетін сандық сигналдарды телефондық желі арқылы тікелей беруге болады. Өйткені ол адам тілімен сигналдардың дыбыстық жиіліктерін үздіксіз беру үшін арналған.

Модем — дыбыс диапозонының айнымалы ток жиілігіне компьютердің цифрлық сигналдарын ауыстыруды орындайды. Бұл процесс модуляция деп аталады, сондай – ақ кері ауыстыруды да жасайды. Ол ауыстыруды демодуляция деп атаймыз. Модем сөзі осы модулятор/демодулятор сөздерінен шыққан.

Соңғы кезде модем компьютердің ажырамас бір бөлігі болып келеді. Сіз компьютеріңізге модем орната отырып өзіңізге жаңа әлем ашасыз. Сіздің компьютеріңіз қарапайымнан глобальді жүйенің звеносына айналады.

Байланыс үшін телефон желісімен сандық белгілерді жіберетін құрылғы болып модем қолданыла бастады; 80 жылдардың ортасында пайда болған қымбат емес модемдер қолданыстағы компьютер аралық байланысты ұйымдастыруға мүмкіндік берді.

90 жылдардың аяғында да модемдер қолданылды, бірақ оны BBS-ға шығу үшін ғана емес, көптеген пайдаланушылар модемді дербес компьютер арқылы факсты жіберіп, алып отырды. Ал қалғандары модемды Internet желісіне қосылу үшін қолдана бастады.

Көп жағдайда тізбекті портты модемды қосу үшін қолданады. Модем компьютерлердің бір-бірімен телефон желісімен байланысуына көмектеседі. Бұның барлығы 15 жыл бойына жалғасуда. Hayes Microcomputer Products фирмасы дүние жүзінде дербес компьютер бірінші болып 80 жылдардың басында ұсынды. Smartmodem (қазіргі кезде Smartmodem 300 деп аталады) құрылғысы коммуникациялық құрылғылардың ең бастапқыларының бірі болды. Енді 14400 немесе 28800 бит/с берілу жылдамдығы қалыпты болып саналады.

Модемдер бір-бірімен сәйкес келу үшін талаптарға сай шығарылуда. V.32 bis және V.34 стандарттары 14400 және 28800 бит/с модемдерінің талаптарына сәйкес келеді.

Неге модемдер «интелектуалдық» (Smart) деп аталады? Оларды интелектуалдық деп атауы, өйткені оларды бағдарламалауға болады. «Бағдарламалау» дегеніміз нені білдіреді? Еске түсіретін болсақ, мыналарды орнатуға мүмкіндік беретін қосқыштар орнатылған:

- көптеген қайталанулар (немесе мүлдем бұл режимді өшіріп тастау)

- жылдамдықтың, паритетаның берілуі, берілгендердің биттері және стоп-биттердің мөлшері

- контрольдық динамикалық қосылуы және өшірілуі

Бұдан басқа сізге модемнің оған байланысып жатқанын білу үшін қоңыраулар орнату қажет. Енді сіз өзіңізге қажетті командаларды модемге компьютердің бағдарламалық жабдықталуы арқылы бере аласыз. Сіз коммуникациялық параметрлерді орната алатын бағдарламаларды жаза аласыз, мысалы, кірген қоңыраулар саны, байланысқан компьютерге жауап хабарламасын, файлды өңдеу, оператор жоқ кезде байланысты өшіру. Бұл өте тиімді, бірақ ол үшін модемнің барлық командаларын үйрену қажет.

Модемдер телефон желісінде үлкен жылдамдықпен істеген соң, оларда желіге «икемделетін» мүмкіндігі болу керек. Жіберу жылдамдығы 1200 бит/с модемдер жылдамдықтары осындай модемдермен байланыса алмайды. Бірақ 28800 бит/с жылдамдықтағы модем осы жылдамдықтағы өзінің егізімен ғана жұмыс істей алады. Шындығына келер болсақ, бұндай модем барлық жағдайда максималды жылдамдықпен жұмыс істемейді. Бұндай жылдамдықты модемдер өзінің жұмыс істеу жылдамдығын желісінің мүмкіндіктеріне сәйкестендіреді.

Ең үлкен кедергілер ішкі модемдерде болады. Ішкі модем – модем және тізбектелген порт орнатылған плата – ал бұл дегеніміз сіз өз жүйеңізге СОМ1 және СОМ2, үшінші тізбектік портты қосасыз.

Кейбір модемдердің құрамына перемычкасы бар заглушкалар кіреді. Бұл жағдайда сіз өз бетіңізше модемді тексере аласыз. Егер сізде мұндай мүмкіндік болмаса, онда модемді ауыстырған жөн. Бұл қиын емес және көп уақытты қажет етпейді. Модемнің алдыңғы панелінде орналасқан индекатор, модем мен компьютер арасындағы коммутация блогын қосыңыз дегенді білдіреді.

Модемде белгілі бір индекатор жанған кезде коммутация блогында соған сәйкес келетін белгі де жанады. Сіз қосуды дұрыс орындадыңыз ба? Көптеген модемдерде екі телефондық разъемдар орнатылған – біреуі розеткаға қосылу үшін, екіншісі телефонға қосылу үшін. Бұл разъемдарды шатастыруға болмайды.

Розеткаға қосу үшін қолданылатын телефон сымында төрт сым бар: қызыл, жасыл, сары және қара. Қызыл мен жасыл ғана қолданылады. Олардың арасындағы кернеу шамамен 48 В. Егер желідегі кернеу анағұрлым бұдан бөлек болса, онда міндетті түрде телефон компаниясына хабарлаған жөн.

Жылдар өте аналогтық модемдер жылдам жұмыс істей бастады. Егер сіздің модеміңіз 2400 бит/с жылдамдықпен жұмыс істесе, онда байланыс баяу жүреді. Максималдық жылдамдық біртіндеп 9600-ден 14400 бит/с-қа дейін өсті. Қазіргі таңда көбісі жүйе 28800бит/с модемдермен қамтамасыз етілуі тиіс дейді.

Модемдер телефон желісінде үлкен жылдамдықпен істеген соң, оларда желіге «икемделетін» мүмкіндігі болу керек. Жіберу жылдамдығы 1200 бит/с модемдер жылдамдықтары осындай модемдермен байланыса алмайды. Бірақ 28800 бит/с жылдамдықтағы модем осы жылдамдықтағы өзінің егізімен ғана жұмыс істей алады. Шындығына келер болсақ, бұндай модем барлық жағдайда максималды жылдамдықпен жұмыс істемейді. Бұндай жылдамдықты модемдер өзінің жұмыс істеу жылдамдығын желісінің мүмкіндіктеріне сәйкестендіреді.

Ең үлкен кедергілер ішкі модемдерде болады. Ішкі модем – модем және тізбектелген порт орнатылған плата – ал бұл дегеніміз сіз өз жүйеңізге СОМ1 және СОМ2, үшінші тізбектік портты қосасыз.

RS-232

Әртүрлі шығарушылар басқа құрылғылармен байланыстыра алатын құрылғыны ұсыну үшін қолданылады. Мен дербес компьютер шығарылмай тұрып жасалған модемді сатып ала аламын және ол дербес компьютер жақсы жұмысістейді, өйткені ол RS-232 талаптарына сәйкес келеді. RS-232 – бұл физикалық интерфейстің мысалы.

Физикалық интерфейстің қарапайым және қалыпты мысалы – электрлік тораптың разъемы. Ол сізді 60 Гц жиеліктегі 120 В кернеумен қамтамасыз етеді. Егер сіз өзіңіздің құрылғыңызды желіге 50 Гц жиеліктегі 220 В қоссаңыз, онда нәтиже сіз күтпегендей болады, өртенуі де мүмкін.

RS-232 DTE (Data Terminal Equipment – берілгендер құрылғысының соңы) деп аталатын компьютер құрылғысының басқа DCE (Data Circuit-terminating Equipment – берілгендерді жіберу құрылғысы) деп аталатын құрылғымен байланысу үшін жасалған. Сондықтан DTE типті RS-232 интерфейсі және DCE типті RS-232 интерфейсі бар. RS-232 DTE мен DCE өзара байланысуы үшін жасалған. RS-232 үшін DB 25 разъемы қолданылады.

DTE типті интерфейстер дербес компьютерлер мен принтерлерде қолданылады. DCE типті интерфейстер көбіне модем мен тышқандарда қолданылады. Есте сақтаңыз, RS-232 DTE типті интерфейсі DCE типті интерфейспен өзара байланыса алу үшін жасалған.

RS-232 қалай жұмыс істейді?

RS-232 – бұл жылдамдығы 20000 бит/с 50 фут (15,2 м) қашықтықта байланысуға негізделген цифрлық интерфейс (негізінде көп жағдайда бұдан да үлкен жылдамдық пен қашықтықта қолданылады, бірақ 50 фут және 20 К/с стандарт болып келеді). Коммуникация бөлек 25 сымдармен жасалады және олардың әрқайсысы белгілі бір функцияны орындайды. RS-232 синхронды және асинхронды байланыс үшін қолданылады, бірақ асинхронды байланыста 25 сымдардың көп бөлігі ешқашан қолданылмайды. Жоғарыда айтылғандай, мәліметпен алмасу жүретін сым «on» қалпында болуы мүмкін, бұл кезде кернеу +3 В-тен жоғары болмау керек немесе «off» қалпында болса, кернеу -3 В-тен төмен болмауы керек.

Порт

Енді RS-232 танысқаннан кейін сіз порттың өзін көре аласыз. Ол бұзылған болуы мүмкін. Бұл порт екі жаққа бағытталған құрылғы болғандықтан сіз заглушканы