Дасягненні і супярэчнасці 9 страница

З года ў год назіраецца рост агульнага бюджэта Саюзнай дзяр­жа­вы, сродкі з якога накіроўваюцца на рэалізацыю сумесных праектаў і праграм у самых розных сферах. Калі ў 1999 г. ён складаў 500 млн. ра­сій­с­кіх рублёў, то ў 2008 г. сума бюджэта вырасла да 4 млрд руб. Гэ­тыя сродкі накіроўваюцца на фінансаванне 38 сумесных праграм і ме­рап­ры­ем­с­т­ваў. На ўзроўні ўрада Беларусі з расійскімі рэгіёнамі зак­лю­ча­на больш за 20 пагадненняў аб гандлёва-эканамічным суп­ра­цоў­ніц­т­ве, звыш 50 дагавораў аб супрацоўніцтве падпісана мі­ніс­тэр­с­т­ва­мі і ведамствамі Беларусі. Ва ўзаемных пастаўках бяруць удзел 80 суб’ек-таў Расійскай Федэрацыі і ўсе рэгіёны Беларусі. З удзелам бе­ла­рус­кіх і расійскіх прадпрыемстваў створана 9 фінансава-пра­мыс­ло­вых груп.

Выпрацоўваецца і рэалізуецца сумесная палітыка абедзвюх дзяр­жаў у сацыяльна-працоўнай сферы, у галіне экалагічнай бяспекі, гід­ра­ме­тэ­рэ­а­ло­гіі, маніторынга і абароны навакольнага асяроддзя, па­пя­рэд­жан­ня і пераадольвання наступстваў прыродных і тэхнагенных ка­тас­т­роф. Інтэнсіўна развіваюцца і культурныя сувязі, суп­ра­цоў­ніц­т­ва ў галіне адукацыі, медыцыны, знешняй палітыкі, барацьбы са зла­чын­нас­цю, забеспячэнні абароны і бяспекі дзвюх дзяржаў.

Разам з тым, на шляху будаўніцтва Саюзнай дзяржавы існуе шмат цяжкасцей і нявырашаных праблем. Марудна рухаюцца наперад пы­тан­ні стварэння адзінай эканамічнай прасторы, мытнага саюза, не ўні­фі­ка­ва­ны мытныя тарыфы, не сфарміравана нарматыўна-прававая база ў межах Саюза. Існуюць праблемы ў сувязі з не­у­рэ­гу­ля­ван­нем транс-партных тарыфаў. Не ўдаецца ўніфікаваць грашова-крэ­дыт­ную сістэ-му і стварыць умовы для перахода на агульную ва­лю­ту. Застаецца вострым для Беларусі і пытанне аб кошце расійскіх энер­га­но­сь­бі­таў.

Аднак, нягледзячы на існуючыя праблемы, у Беларусі выразна ра­зу­ме­юць, што Расія была і застаецца галоўным стратэгічным пар­т­нё­рам. Пры ўсёй складанасці і супярэчлівасці Беларусь разглядае ін­тэг­ра­цыю з Расіяй як магістральны накірунак сваёй знешняй палітыкі. Яд­нан­не Беларусі і Расіі, канвергенцыя эканомік дзвюх краін пойдзе хут­чэй, калі абедзве дзяржавы будуць эфектыўна выкарыстоўваць ста­ноў­чы вопыт адзін аднаго з мэтай сумяшчэння сваіх гаспадарчых ме­ха­ніз­маў. Беларусі і Расіі належыць на справе прывесці ў ад­па­вед­насць з задачамі інтэграцыі свае законы і зрабіць сінхронным ход эка­на­міч­ных рэформаў, каб забяспечыць баланс эканамічных інтарэсаў, як гэтага патрабуюць інтарэсы эканамічнай бяспекі.

Пасля некалькіх беларуска-расійскіх канфліктных сітуацый, вык­лі­ка­ных гандлёвымі і інфармацыйнымі непаразуменнямі, праб­ле­мы цяперашняга становішча і перспектыў саюзных ад­но­сін застаюцца прадметам палітычных кантактаў і грамадскіх дыс­ку­сій.

4. Эфектыўнае рашэнне задачы бяспекі дзяржавы і стварэння спры­я­ль­ных знешніх умоў для эканамічнага развіцця краіны і па­вы­шэн­ня дабрабыту народа патрабуе пабудовы збалансаваных і кан­с­т­рук­тыў­ных адносін з мноствам партнёраў у розных рэгіёнах свету. У Бе­ла­ру­сі няма глабальных геапалітычных амбіцый, але ёсць свае ін­та­рэ­сы, перш за ўсё гандлёва-эканамічныя, у самых розных кутках зям­но­га шара. У 2008 г. Рэспубліка Беларусь праводзіла экспартна-ім­пар­т­ныя аперацыі са 175 краінамі свету.

Беларуская знешняя палітыка з’яўляецца шматвектарнай. Іс­ну­юць адзіныя падыходы да развіцця адносін з усімі замежнымі пар­т­нё­ра­мі без выключэння, і краіна падрыхтавана да дыялогу і ўза­е­ма­вы­гад­на­га супрацоўніцтва ў самых розных сферах.

З улікам фактараў геаграфічнага, эканамічнага, гісторыка-ку­ль­тур­на­га характару безумоўным прыярытэтам беларускай знешняй па­лі­ты­кі з’яўляецца развіццё адносін з бліжэйшымі суседзямі ва ўсход­нім і заходнім накірунку.

Беларусь выступае за павышэнне эфектыўнасці рэгіянальных ін­тэг­ра­цый­ных аб’яднанняў на постсавецкай прасторы, у прыватнасці, за фарміраванне зоны свабоднага гандлю ў рамках СНД, фар­мі­ра­ван­не паўнацэннага Мытнага саюза і адзінай эканамічнай прасторы ў рамках Еўраазіяцкага эканамічнага супольніцтва (ЕўрАзЭС), ство­ра­на­га ў 2000 г., якое складаецца з 6 краін-членаў Мытнага саюза (Беларусі, Казахстана, Кіргізіі, Расіі, Таджыкістана і Ўзбекістана). З 70 дагаво-раў, падпісаных у рамках ЕўрАзЭС, Беларусь выканала ўнут­рыдзяр­жаў­ныя працэдуры па 67 пагадненнях. Важнейшым прыз­на­чэн­нем ЕўрАзЭС наша краіна лічыць падрыхтоўку да ўваходжання ў гла­ба­ль­ную сусветную гандлёвую сістэму з тым, каб краіны Супольнасці ка­лек­тыў­на адстойвалі для сябе найбольш спрыяльныя ўмовы пра­соў­ван­ня сваіх тавараў на рынкі заходніх дзяржаў. На пасяджэнні Між­дзяр­жаў­на­га савета ЕўрАзЭС быў падпісаны Дагавор аб статусе асноў за­ка­на­даў­с­т­ва ЕўрАзЭС. 23 лютага 2003 г. кіраўнікі Беларусі, Ка­зах­с­та­на, Расіі і Ўкраіны падпісалі Заяву аб фарміраванні Адзінай эка­на­міч­най прасторы і стварэнні Арганізацыі рэгіянальнай інтэграцыі.

Сумесна з Арменіяй, Казахстанам, Кыргызстанам, Расіяй і Тад­жы­кіс­та­нам Рэспубліка Беларусь вядзе працу па паглыбленню ваенна-па­лі­тыч­най інтэграцыі ў рамках Дагавора аб калектыўнай бяспецы ад 1992 г. У 1999 г. з Дагавора аб калектыўнай бяспецы краін СНД вый­ш­лі Азербайджан, Грузія і Ўзбекістан. У 2002 г. кіраўнікі Арменіі, Бе­ла­ру­сі, Казахстана, Кіргізіі, Расіі і Таджыкістана падпісалі Статут Ар­га­ні­за­цыі Дагавора аб калектыўнай бяспецы (АДКБ) і Пагадненне аб пра­ва­вым статусе АДКБ. Асноўныя намаганні краін-членаў гэтай ар­га­ні­за­цыі накіраваны на барацьбу з міжнародным тэрарызмам, ва­яў­ні­чым экстрэмізмам і распаўсюджваннем наркотыкаў. Новым пер­с­пек­тыў­ным напрамкам супрацоўніцтва ў рамках гэтай арганізацыі з’яў­ля­ец­ца фарміраванне механізму калектыўнай міратворчай дзейнасці, што ажыццяўляецца па мандату ААН.

Таваразварот Рэспублікі Беларусь з краінамі Цэнтральнай Азіі ў 2002 г. склаў 116 млн дол. ЗША, значна перавысіўшы паказчыкі папя-рэдніх гадоў. Пры гэ­тым краіне прыходзілася рабіць папраўку на геа-графічную ад­да­ле­насць і канкурэнцыю з даволі таннай прадукцыяй з Кітая і Турцыі. Важ­ней­шым партнёрам у гэтым рэгіёне застаецца Ка-захстан, які на­бы­вае беларускія грузавыя аўтамабілі, трактары, шыны, тавары лёгкай пра­мыс­ло­вас­ці, а пастаўляе на беларускі рынак збожжа, каляровыя ме­та­лы, сыравіну.

Асаблівую вагу ў сістэме двухбаковых адносін Беларусі набыла Кі­тай­с­кая Народная Рэспубліка. У першай палове 1990-х гг. быў ство­ра­ны механізм кансультацый паміж знешнепалітычнымі ведамствамі кра­ін. У пачатку 2000-х гг. паміж дзвюма краінамі дзейнічалі звыш 20 двух­ба­ко­вых міжурадавых пагадненняў, істотнае развіццё атрымала між­рэ­гі­я­на­ль­нае партнёрства на ўзроўні гарадоў, абласцей і пра­він­цый. У апошнія гады Беларусь ставіцца да Кітая як да другога, пасля Ра­сіі стратэгічнага партнёра.

Вытрымала праверку часам як у дзелавых адносінах, так і ў між­на­род­най палітыцы беларуска-індыйскае і беларуска-в’етнамскае пар­т­нёр­с­т­ва ў эканамічнай і навукова-тэхнічнай сферы. Адметнасцю бе­ла­рус­ка-японскіх адносін стала пераважнае развіццё крэдытна-ін­вес­ты­цый­ных аперацый і актыўнае ўзаемадзеянне па пытаннях пе­ра­а­до­лен­ня наступстваў аварыі на ЧАЭС. Цесныя сувязі, высокі ўзровень па­лі­тыч­ных адносін і маштабныя праекты ў галіне эканомікі звяз­ва­юць Беларусь з Іранам і Рэспублікай Карэяй. Перспектыўнае развіццё ган­д­лю характэрна для адносін Беларусі з Аб’яднанымі Арабскімі Эмі­ра­та­мі, якія выяўляюць зацікаўленасць у набыцці прадукцыі Мін­с­ка­га завода колавых цягачоў, МАЗа, бабруйскай «Белшыны», «Мілаві-ца». З удзелам капіталу ААЭ ў Мінску будуюцца гасцініцы.

Узаемная выгода і добрасуседства характарызуюць адносіны з Літ­вой. Калі ў 2006 г. аб’ём гандлю паміж дзвюма краінамі складаў 603 млн., у 2007 г. перавысіў 740 млн, а ўз 2008 г. дасягнуў звыш 1200 млн дол. ЗША. Супрацоўніцтва пашыраецца ў галіне ін­вес­ты­цый: у 2008 г. у беларускую эканоміку было накіравана каля 3 млрд дол., а ў Літве дзейнічае 280 прадпрыемстваў з удзелам беларускага ка­пі­та­ла. Сумесныя беларуска-літоўскія прадпрыемствы працуюць у га­лі­не вы-творчасці мэблі і піва, пашыраюцца кантакты ў сферы тран­с­пар­т­ных перавозак праз Клайпедскі порт і разглядаецца магчымасць су­мес­на­га выкарыстання рэсурсаў Аўгустоўскага канала і ракі Нёман. Ад­но­сі­ны з іншымі суседзямі – Польшчай і Латвіяй, якія як і Літва з’яў­ля­юц­ца членамі Еўрапейскага саюзу і НАТО, менш пра­дук­цый­ныя, але даволі перспектыўныя.

Еўрапейскі Саюз – важнейшы гандлёва-эканамічны партнёр Бе­ла­ру­сі. Па аб’ёму таваразвароту, які склаў у 2008 г. каля 15, 8 млрд дол., ён займае другое месца пасля Расіі. Гандаль з ЕС з’яўляецца галоўнай кры­ні­цай паступленняў у нашу краіну цвёрдай валюты ў адрозненне ад бартэрнага гандлю, які дамінуе паміж дзяржавамі СНД. Імпартуе Бе­ла­русь з ЕС прадукцыю вытворча-тэхнічнага прызначэння, якая з’яў­ля­ец­ца адной з асноўных крыніц мадэрнізацыі вытворчай базы бе­ла­рус­кіх прадпрыемстваў.

Такім чынам, за перыяд суверэннага існавання Рэспублікі Бе­ла­русь наладзіліся разгалінаваныя двухбаковыя адносіны з большасцю дзяр­жаў і буйнейшымі арганізацыямі аўразійскага кантыненту. Глы­бо­кія і эфектыўныя сацыяльна-эканамічныя, палітычныя і духоўныя пе­раў­т­ва­рэн­ні, якія адбываюцца ў беларускім грамадстве, несумненна, даз­во­ляць Беларусі заняць годнае месца ў Еўропе, захаваўшы сваю на­цы­я­на­ль­ную ідэнтычнасць і самабытнасць.

5. Развіццё эканамічных, палітычных, навуковых, культурных су­вя­зяў з іншымі краінамі свету з’яўляецца жыццёва важным для пас­пя­хо­ва­га ўваходжання Рэспублікі Беларусь у сусветную супольнасць. Кра­і­на даказала здольнасць да незалежнага дзяржаўнага развіцця. Да да­сяг­нен­няў у галіне знешняй палітыкі варта аднесці забеспячэнне рэ­а­ль­на­га суверэнітэту, фарміраванне асноўных ат­ры­бу­таў дзяржаўнас-ці, усеагульнае міжнароднае прызнанне Беларусі і ўста­наў­лен­не дып-лама-тычных зносін з уплывовымі дзяржавамі свету. Пас­ля атрымання незалежнасці краіна набыла новы статус у ААН і яе спе­цы­я­лі­за­ва­ных установах: Беларусь стала дзейнічаць на форуме на­цый, зыходзячы з асабістых нацыянальна-дзяржаўных інтарэсаў. Па­шырыў­ся ўдзел рэс-публікі ў рэгіянальных міжнародных арганізацыях і інстытутах.

Сусветнае прызнанне і падтрымку атрымала паслядоўная па­лі­ты­ка беларускай дзяржавы ў галіне ядзернага раззбраення. Упершыню ў гісторыі краіна, якая валодала ядзернай зброяй, дабрахвотна і без па­пя­рэд­ніх умоў адмовілася ад ядзернай зброі. З канца 1996 г. Рэспуб-ліка Беларусь дэ-юрэ і дэ-факта з’яўляецца без’ядзернай дзяр­жа­вай.

Беларусь з’яўляецца актыўным членам Руху недалучэння, зас­на­ва­на­га ў 1961 г. краінамі, якія адмовіліся далучацца да ваенных блокаў і імкнуліся праводзіць скардынаваную палітыку дзеля інтарэсаў улас­ных народаў.

Наша краіна – цэнтр узаемавыгадных інтэграцыйных працэсаў но­вых незалежных дзяржаў. Прыярытэтам застаецца інтэграцыя і раз­віц­цё ўзаемавыгадных стасункаў з Расіяй. У сваёй палітыцы Беларусь уліч­вае вялікі інтэграцыйны, энергетычны, рыначны патэнцыял Сад­руж­нас­ці Незалежных Дзяржаў, Еўразійскай эканамічнай супольнасці і ўся­ляк стымулюе развіццё гэтых структур. Беларусь вядзе актыўны дыялог з Еўрапейскім Саюзам, НАТО, Саветам Еўропы, АБСЕ.

Плённа развіваюцца адносіны Беларусі з дзяржавамі Ла­цін­с­кай Амерыкі. Устанаўленне дыялога на высокім узроўні па­зі­тыў­на адлю-стравалася на ажыўленні дзелавых кантактаў з ключавымі кра­і­на­мі рэ-гіёна – Венесуэлай, Бразіліяй і Аргенцінай у галіне су­мес­най рэаліза-цыі буйных эканамічных праектаў. Інтэнсіўна раз­ві­ва­юц­ца беларус-ка-кубінскія адносіны.

Прыярытэтным накірункам знешняй палітыкі застаецца нар­ма­лі­за­цыя партнёрскіх адносін з ЗША. Рэс­пуб­лі­ка Беларусь зацікаўлена ў раўнапраўным і ўзаемавыгадным ды­я­ло­гу, заснаваным на ўзаемнай павазе інтарэсаў дзвюх краін.

Такім чынам, за адносна кароткі перыяд самастойнага існавання Рэс­пуб­лі­ка Беларусь набыла паўнаварты статус еўрапейскай дзяржавы з уласнымі нацыянальнымі інтарэсамі і знешнепалітычнымі пры­я­ры­тэ­та­мі. Яна даказала здольнасць да незалежнага існавання ў су­по­ль­нас­ці суверэнных дзяржаў, наладзіла ўзаемавыгадныя сувязі з бо­ль­шас­цю дзяржаў свету. Уключэнне Рэспублікі Беларусь у сусветную сіс­тэ­му падзелу працы дазваляе нарошчваць эфектыўнасць на­цы­я­на­ль­най эканомікі, тым самым павышаючы ўзровень дабрабыту сваіх гра­мадзян.

Лекцыя 20. САЦЫЯЛЬНА-ЭКАНАМІЧНАЕ І ДУХОЎНА-

КУЛЬТУРНАЕ РАЗВІЦЦЁ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ НА МЯ­ЖЫ ХХ І ХХІ СТСТ.