Мақтаның түрлері

Мыңдаған жылдардан бері адам баласының жасанды және нағыз жолымен таңдалып алынған мақтаның көптеген түрі өз оң нәтижесін берді. Қазіргі таңда мақтаның 35 түрі белгілі, бірақ тек 4- түрінің ғана шаруашылықта маңызы зор. Елімізде мақтаның екі түрін: талшықты және барбадостық түрін өндіреді.

Рис. 1.1. Госипиум хербоцеум ( шөп түрлі талшық мақта)

Рис. 1.2. Госипиум арбореум ( ағаш түрі)

Рис. 1.3. Госипиум хирзутум ( талшықты түрі)

Рис. 1.4. Госипиум барбадензе ( достық түрі)

Олар өзінің жоғары дәрежедегі өнімділігімен, талшықтарының жоғарлығымен ерекшеленеді.

Мақтаның көптеп кездесетін түрі бұл елімізде ғасырлар бойы өсірілген орта талшықты мақта болып табылады.

Оның ерекше қасиетінің бірі – тұқымының төмендеп орналасуы, мақтаның шикізаты талшықтардың шығуы 32-35% . Бұл мақта ақ түсті, штапелдік ұзындығы 31-26 мм, линиялық тығыздығы 154-195 мтекс, беріктілігі 4,5 сН. Мақтаның шикізаты көсегінің массасы 5-7г. Осы мақтадан негізгі тоқыма жіп массасы өндіріледі.Жұқа талшықты мақта (барабадостық) ең бағалы талшық береді. Ортаталшықты мақтамен салыстырғанда көсегі кішілеу және орташа өнімділігі бірнеше есе төмен. Сонымен қатар бұндай мақта сәл кейін дамып-өседі. Дегенмен 1ц жұқа талшықты мақтадан 1ц ортаталшықты мақтаға қарағанда 2 есе көп ең жақсы мақта алуға болады. Қазіргі кезде жұқа талшықты мақтаға көп көңіл бөлінуде. Бұрындары ол тек Ніл даласында ғана өсірілетін. Акклиматизация және мәдениетке қосу 30 жылдың басында селекционерлерге қолайлы ортаға сорттарды үйрету барысында біздің елдің ауа райының қолайлығы мақтаның өсірілуіне өз септігін тигізді.

Жұқа талшықты мақтаның сорты шетелдердегі мақталармен салыстырғанда бірдей. Жұқа талшықты мақтаның түсі ашық қоңыр, өте жұқа, ұзын, жібек тәрізді, өте берік болады.

Кішілеу линиялық тығыздығы бойынша оны тоқыма жіпке қолданады. Талшықтың штапельдік массалық ұзындғы 37-40 мм, линиялық тығыздығы 122-160 мтекс, беркітілігі - 4,9 сН дейін, көсектегі мақта шикізатының массасы -3 -3,9г. Талшықтағы мақтаның шикізатының шығуы 29-34% құрайды. Мақтаның қалған түрлері- шөп және дөрекі талшықтан тұрады.