Жалпы мәлiметтер

Химия өнеркәсiбiнiң синтетикалық полимерлiк материалдардың шығарылымы осы үлкеюден машина жасау өнеркәсiбiндегi полимерлердiң кең қолдануы және өндiрiс жөндеу үшiн қолайлы жағдайларды құруға сабақтас дамытуы.

Полимерлiк материалдар арзан, ептеген тығыздықтың жанында өте берiктiктермен салыстырмалы ие болады, суды қиратушы әсер, жанатын-майлаушы материалдар, қышқылдар және сiлтiлерге қарсы орнықты, жақсы электрлiк оқшаулау қасиеттер, аласа жылу еткiзулердi алады, кесетiн аспаптармен оңай қаралудан өтедi.

Қымбат бағалы металлдар және балқымаларды алмастырадығана емес, сапаларға олар беттерiнше асып түседi де жиi полимерлiк материалдар. Технологияның полимерлiк материалдарынан бөлшектердi қолдануды кеңейтуi және жөндеудi өзiндiк құн азайтып, машиналардың жұмысының ұзақ уақытқа жарамдылығын жоғарылатуға ықшамдауға мүмкiндiк бередi.

Полимерлiк материалдардың машиналардың бөлшектерiн қалпына келтiруiнiң әдiстерi өндiрiс жөндеудiң басқа әдiстерiнiң алдында салдарынан өз талассыз артықшылықтарының түбегейлi дамытуларын алды.

Мысалы, эпоксидтық шайырдың негiзiнде желiмдi құрамдармен осылай құрамдарды 250°С дейін жұмыс істейді. Бұл құрамдар температураның жанында кез келген форманың желiмдi жiктерi алуға мүмкiншiлiк беретiн әр түрлi тұтқырлық даярлауға болуға жұмыс iстейтiн бөлшектердi қалпына келтiредi.

Бұл эпоксидтық арқасында желiмдi құрамдарға қалың қабырғалы бөлшектерде сызаттар және ойықтардың бiтеуi үшiн кең қолданады - автотрактор қозғалтқыштардың цилиндрлер блогi және картерлерi, берiлiс қорабы және артқы белдiктердiң корпустары, қақпақтар таратушы тағы басқаларда жалбақтаған.

Бұл әдiстiң корпусты бөлшектерiн жөндеу 5-10 ретке штифттардың дәнекерлеумен, дәнекермен және қоюымен жөндеуге қарағандасы арзандау қарайды.

Полимерлiк материалдардың негiзiн (синтетикалық) жасанды немесе байланыстыратын материалдың табиғи шайыр, көп ойнаушы рөлiн құрайды. Мысалы, шайырды бiр қатар жағдайда нәзiк сызаттардың бiтеуiнiң жанында таза түрлерiнде қолданады.

Шайырға әдетте толтырғыштар, пластификаторлар, қатырғыштар, бояулар тағы басқалар материалдарды ендiредi, (темiр ұнтағы, цемент, алюмини, шыны мата тағы басқалар) толтырғыштар берiктiк, соқпа жабысқақтық және тағы басқалар полимерлердiң механикалық қасиеттерiн жақсартады.),(дибутилфталат, диметилфталат тағы басқалар) пластификаторлар әсемдiлiк және жақсы өңделетiндiктi полимерлерге хабарлайды, (полиэтиленполиамин, гекса метилдер тағы басқалар) қатырғыштар қатты күйге материалының қайтымсыз аудармаларына көмектеседi. Бояулар (жоса, мумия тағы басқалар) нақтылы түс полимерлерге тұлдайды.

Жөндеудi тәжiрибеде негiзiнен келесi полимерлiк материалдар қолданулар табады: полимерлiк ұнтақтың ПФН-12 эпоксидтық шайырының негiзiнде ЭД-6 (құрамдар) композициялықтар және синтетикалық БФ-2, БФ-4 БФ-6 және ВС-ЮТ болып табылады.

Полимерлердiң бөлшектердi қалпына келтiруiнiң әдiстерi кең таралғанды: сызаттар және ойықтардың бiтеуi, жылжымайтын және эпоксидтық құрамдар және синтетикалық желiмдердiң бұрандалық қосылыстарын қалпына келтiру; полимерлiк ұнтақтың газ жалынымен ұруының тегiс еместiктер, бөлшектердiң тағы басқа мiндерiнiң майысқан жерлерiнiң жоюы; iлiнiстiк жалғастырғыштар және автокөлiктер және тракторлардың басқаруының муфталарының тежеу қалыптарына және дисктерiне жапсырмаларының желiмi; сындырылған бөлшектердi жабысып қалу.

Құюмен (әсем полимерлiк материалдармен) қысыммен және (жылу реактивтi полимерлiк материалдармен) сығудың машиналардың бөлшектерiн жөндеу қымбат бағалы жабдық талап етедi, орынды кәсiпорындар және бөлiмшелердiң мамандандырылған жөндеуде экономикалық және бұл жерде қаралмайды.

ЭД-6 эпоксидтық шайырының негiзiнде әр түрлi әдiстердiң құрамдардың бөлшектерiн қалпына келтiрулерiнiң жанында атқарылатын ортақ операцияларға бөлшектердi майын кетiру, құрамның даярлауы және оның қатаюлары жатады. Бұл операцияларды қарап шығамыз. Бөлшектердiң майын кетiру.

Полимерлiк материалдардың ұруын алдында бөлшектердi бөлiмшелердi майын кетiредi: немесе (марля оралған мақталы тампонмен) ацетондармен үйкеп тесуқажап тоздырады және 20°С температураның жанында 8-10 мин шыдайды, немесе су сiлтiлiк ерiтiндiсi бар ванналарға сыйғызып салады. 1л суда ерiтiндiнiң даярлаулары үшiн 50 г кальциленген сода, 10г күйдiргiш натр және фосфаттың 30 г тринатрийлары алады. Ерiтiндiнiң 75-90°С температурасының жанында ваннадағы майын кетiрудi ұзақтық - кемiнде 5 мин. Су сiлтiлiк ерiтiндi майы кетiрiлген бөлшектер 70-80°С сумен ыстық мұқият, содан соң суық ағын сумен жуады.

Егер бөлшектi құрғатылған майы кетiрiлген бетке сумен тамып кетсе, онда тамшы бет көлкiп дымдауы керек. Барлық процесс ар жағында майын кетiрулерден кейiн майы кетiрiлген бөлiмшелерге кiр немесе май үйтпегендей етiп әйтпесе қайталауға тура келуге ықыласпен қадағалауы керек.

ЭД-6 эпоксидтық шайырының негiзiнде құрамдардың даярлауы.

Кәсiпорындардың жөндеу құрамдары үшiн кеңес берiлетiн мұндай компоненттер кiредi: эпоксидтық шайыр ЭД-6 (СТУ 30-14026-63), дибутилфталат (МЕСТ 8728-58), темір ұнтақ (ТУ 3648-50), алюмини пудрасы ПАК-1, полиэтиленполиамин (СТУ 49-2529-62).

Құрамдардың рецепттерi 10 кестеде келтірелген.

10 кесте.ЭД-6 эпоксидтық шайырының негiзiнде құрамдардың рецепттерi

Құрамның даярлауын технология төмендегiдей болады. Толтырғыш - темiр ұнтағы, цемент немесе алюмини опасын 100-120 ⁰С темпаратурада шыны ыдыс орналастырылған ағымында 2-3 сағ.шамада полиэтиленполиаминмен 110-115°С температураның жанында қаңылтыр табада кептрiгiш шкафқа вакуумлерге қайнатып шығарады.

Құрамның даярлауы (174 сурет) тартпа шкафы бар жұмыс үстеліндегі хабар ұсынылады. Болғанша, тарадағы эпоксидтық шайырды оны 60-80 ^оС температураның жанында жылу шкафы немесе су қобдиларына қыздырады, бейнелi күйге дейiн алып жүрмегенiнде емес, содан соң ваннаға қажеттi шайырдың сандарын алып қойғанында.

174 сурет. Су қобдиы және салмақтармен тартпа шкаф

Бұдан әрi шайыры бар ваннаға пластификатордың ептеген үлестерiмен толықсытады - (175, а сурет) дибутилфталат және шыны шыбықпен қоспа ағымында 5-6 мин мұқият араластырады. Алған қоспаға осыдан кейiн толтырғыштың шақпақтарында қалмағандай етiп қалақшамен қоспа ағымында 8-10 мин араластыра рецептке сәйкес (175, ә сурет) толтырғыш бiртiндеп енгiзедi.

а - пластификатордың шайырына кiрiспе; ә- толтырғыштың қоспасына кiрiспе;

б- құрамның кедергi жасауы

175 сурет. Эпоксидтық шайырдың негiзiнде құрамның даярлауы

Оған құрамның қолдануын алдында тiкелей қатырғыштың ептеген үлестерiмен ендiредi - (сондай әдiспен, сонымен қатар пластификатор) полиаминалардың полиэтиленi және (175,б сурет) ағымында 5 мин қалақшамен құрамдарға араластырады. Сайлаулы құрамда ауаның көпiршiктерi және түйiртпек компоненттер болуы керек. Қатырғышты енгiзуiнен кейiн қолдану арқылы кешiктiрмей 20-25 мин құрамы болуы керек.

Құрамның қатаюы. Шыдам тәулiк ауаның 18-20°С температурасының жанында уақытында болу ағымында 3 сөтке шыдаған ар жағында құрамға кiр, май немесе су үйтпегендей етiп қадағалау керек мiндеттi түйiндеске мiндеттi енгiзiлген бөлшек әкелген құрам.

Горизонтальдік орналасу тиiстi құрам әкелген орналасу тиiстi бет. Бөлшектi құрамның қатаюының үдеулерi, сүр 24 сағат. 20^СС температураның жанында электр пешiнде немесе келесi тәртiптердiң бiрлерiнiң инфрақызыл шығаруының шамдарымен қыздырады:

Сызаттарды бiтеу

Ұзындықтың сызаттарының бiтеуi 20 мм ге дейiн болу керек. Таңбалау сызаттар шектеуден кейiн және 2,5÷3 мм диаметрiмен саңылау оның аяқтарында бұрғылап теседi, сызаттар бойлай 60÷70° бұрышымен фаскаға крейцмейсельлермен шешедi. бөлшектердi қабырғалардың қалыңдығының жанында (176, а сурет) тереңдiкке 1мм және (қабырғалардың қалыңдығының жанында 2,5÷3мм) және 2,5÷3мм (қабырғалардың қалыңдығының жанында 5 мм.). Бөлшектерде қабырғалардың қалыңдығының жанында 1,5мм ге фаскасын алмайды..

а - сызаттарды мүшелеу; ә- сызатқа құрамның ұруы; б- шыны матадан жапсырмасының сызатына қою және аунақшамен жаймалау; в - екiншi жапсырманың сызатына қою;

г - екiншi жапсырмаға құрамның ұруы.

176 сурет. Сызаттарды бiтеу

Бөлшектi содан соң бет 40-50 мм сызаттары i екi жағына металдық жарқылына дейiн қыратын төңiрек тазартады әлде ( кейде және крейцмейсельмен) сым шөткесi және қыратын терiмен, қысылған ауамен обдувают және ацетондармен бойынша 8-10мин әрдайым құрғақтай екi рет майын кетiредi.

Шойынға және болаттан жасалған бөлшектердi сызаттардың бiтеулерi үшiн (14 кесте) рецепттiң құрамы, алюмини бөлшектерiне қолданар едi - сызаты бар бет құрамнан кейiн қатуға не беруге келтiрер едi (176, ә сурет) сызат сызаттың бетi және тазартылған бөлiмшеге құрам қалақшамен айнала келтiрер едi көлденең жағдайда болатындай етiп және көгерген жерлер және қаспақтарды (егеумен, терi қыратын шабермен) тазартатындай етiп бөлшектi Г орнатудың рецептiнiң құрамы.

Ұзындығының сызаттарының бiтеу 20-150мм. Мұндай сызаттардың бiтеуiнiң жанында әдiстi құрамның ұруларынан кейiн, жоғарыда айтылған, шыны мата немесе техникалық бөзден жапсырмаларын орнатады. Жапсырма 20-25 мм дегi сызатын қайта жабуы керек.

Кiрбiк құрамның қалақшасы оларда (176, б сурет) аунақшамен жапсырмаға таптап келтiредi, екiншi 30-40 мм дегi сызатын қайта жабатын жапсырманы және оның (176, в сурет) аунақшалармен домалатады орнатады. Әйтеуiр екiншi (174, г сурет) жапсырмаға құрам, оларға келтiредi көгерген жерлер және қаспақтарды қатуға берiп, тазартады. Ұзындықтың сызаттарының бiтеуi 150 мм астам.

Ұзын сызаттар қоюлармен бiтейдi. Ол үшiн, таңбалайды және саңылауларды орталықтар арасындағы қашықтық 10 мм берiспейтiндей етiп сызаттың барлық ұзындығы бойынша 7 мм нiң диаметрiн саңылаулар белгiлi әдiспен ендi сызатты дайындалып бұрғылап теседi.

Саңылаулардағы (177 сурет) М8х1 оюды белгiшiлермен қыяды. Бұдан әрi сызат бөлшектi бет екi жағына 40ге тазартады ма?50 мм және крейцмейсельнi кертудi тазартылған беттерде iстейдi. М8х1 бұранды ұзындықпен, бөлшектiң қабырғаларының тең қалыңдықтарына әзiрлейдi.

Олар дайын тұрған беттiң екi есе майын кетiруiнен кейiн кiрбiк құрамның оюын жабылып орнатады. Сызатпен бөлшектi бет горизонталдiқта сонымен бiрге болуы керек.

177 сурет. Бұрандамалауға бұранды саңылаулары бар сызат

Сызатқа қоюлардан кейiн шыны мата немесе техникалық бөзден екi жапсырмалары орнатады, сипатталғандай жоғары. Ұзындықты сызаттардың бiтеуiн басқа әдiс 150 ммнан астам олардың бұрандамаларын металлдық жапсырмалардың салуында және бекiтуде болады. Бұл әдiс кемiнде 4 мм нiң бөлшегiнiң қабырғаларының қалыңдығының жанында қолданады. Сызатты кәдiмгi әдiстермен әшекейлейдi. Жапсырманы жапырақ әзiрлейдi 1,5-2 мм нiң қалыңдық болды. Ол 40-50 мм дегi сызатын қайта жабуы керек. Жапсырмада (178, а сурет) 10 мм нiң диаметрiн саңылауларды бұрғылайды.

Саңылаулардың орталарының арасындағы қашықтық 60-80мм құрауы керек, жапсырманың өлкелерiне саңылаулардың орталарынан қашықтық - кемiнде 10 мм. 1-шi ң М8х1 бұрандама болат 3 әзiрлейдi,тең бөлшек және жапсырманың қалыңдықтарының сомасына ұзындық ою болды.

а - жапсырманың саңылауларының өлшемдері; ә - сызатты және бөлшекте оюды

кесуге жапсырманың қоюы; б - жөнделген бөлшек; 1 - жапсырма; 2 - бөлшек; 3 -бұрандама; 4 - құрам.

178 сурет. Металлдық жапсырманың қоюы арқылы сызаттарын бiтеу

Жапсырманы (178, ә сурет) бiрiншi саңылауды орталық сызатқа және белгілейді. М8Х1 оюды оларда 7 мм нiң диаметрiмен бұл саңылау бұрғылап тесiп қыяды. Содан соң өңге саңылауларды орталықтар дайын тұрған саңылау бұралған ббұрандаманы бөлшекте жапсырманы және белгілеумен бекiтедi. Саңылауларды бұрғылайды және оюдың оларында қыяды. Кiрбiк құрамның оларына бөлшек және жапсырманың түйiндестiрiлетiн беттерiн тазалап және олардың ацетонымен екi рет майы кетiрiлiп келтiредi, жапсырмаларды орнатады және (178, б сурет) бұрандамалар, жабулы алдын ала кiрбiк құрамдарды бұрайды.

Бұрандамаладың қоюын тiзбек 178,в суретте көрсетiлген. Құрамдарды қорытынды-сында расталады және көгерген жерлерді және қаспақтарды тазартады. Қарастырылған әдiстермен сызат тракторлар, автокөлiктер, комбайндардың тағы басқа бөлшектерiн бастар және цилиндрлер блогi, блок-картерлер, ауа тазартқыштардың корпустар және поддондары, iлiнiсулер, жанармай бактердiң картерлерi, берiлiс қорабы және артқы белдiктердiң корпустарындағы сызаты не шарт кезiнде бiтейдi төлке және подшипниктерге саңылаулар арқылы өтпейдi, бұранды саңылау және бұрын қайнатылған орындар арқылы жасалады.