Даму перспективалары

Алматы қаласының әрі карай дамудың объективті алғышарттары Қазақстан Республикасының тұрақты әлеуметік-саясми ахуалға, оның ұлттық экономикасының тұрлаулы өсуіне байланысты. Халық саны 1млн-нан асатые адамы бар, Қазақстанда жалғыз мегаполис болып табылатын Алматы қаласы республикалық дәрежедегі іскерлік, қаржы, ғылыми және мәдеми Н.Ә.Назарбаевтың бастамасы бойынша қаланың базасында халықаралық қаржы орталығы даму үстінде. Қалаға іргелес аумақтар қазіргі заманғы халықаралық туризм және спорт индустриясын даму үшін тартымды болып табылады. Осыған байланысты жолаушы тасмалдарына сұранысы одан әрі өсетінін күтуге болады. КК ҒЗИ ЖШС мамандарының бағалары бойынша орта мерзімдік перспективада ақ тасымалдар күніне 2,0 млн. жолаушы деңгейіне дейін жетуі мүмкін.

Қазақстан Республикасында жолаушы автотасымалдары рыногының қазіргі кезеңде даму ерекшеліктерінің біріне жеке кәсіпкерлер мен шағын кәсіпкерлердің жолаушы тасымалдарын көбейтуі жатады. Бұл ең алдымен қолданыстағы салық заңнамасына байланысты,заңнама жылдық табысы 2,0 млн. теңгеден аспайтын жеке кәсіпкерлік үшін патент негізінде арнайы салық режимін көздейді, мұнда жалдамалы қызметшілердің еңбегі пайдаланылмайды, сондай - ақ жеңілдетілген декларация негізінде жүргізіледі.

- тоқсандық табысы 4,5 млн. теңгеге дейінгі жеке кәсіпкерлер үшін кәсіпкердің өзін қоса есептегенде жалдамалы қызметшілердің саны 1,5 адамнан аспайды.

- тоқсандық табысы 9,0 млн теңгеге дейінгі заңды тұлғалар үшін (шағын кәсіпорындар) әкімшілік басқару қызметкерлерін қоса есептегенде , жалдамалы қызметшілердің саны 25 адамнан аспайды.

Арнайы салық режимін пайдалану кезінде салық төлемдері мынадай сомаларды құрайды:

- патент негізінде жұмыс істейтін жеке кәсіпкерлер үшін жылына 60 мың теңгеден аспайтын сома;

- жеңілдетілген декларация негізінде жұмыс істейтін жеке кәсіпкерлер үшін бір автобусқа есептегенде (бір автобус – бір жүргізуші ) 80 мың теңгеден аспайтын сома;

-жеңілдетілген декларация негізінде жұмыс істейтін заңды тұлғалар үшін бір автобусқа есептегенде жылына 150 мың теңгеден аспайтын сома.

Бірдей жұмыс шарттарында автобус парктері тұрақты маршруттарда жеке кәсіпкерлер мен шағын кәсірорындармен салыстырғанда бірнеше он есеге көп салық төлейді.

Талдау жүргізгенде мынадай қорытындалар жасауға болады:

– тұрақты маршруттарда жұмыс істетін бір автобустың жылдық табысы аса шағын кластағы автобустар үшін 6,0 млн теңгеге дейінгі, ал үлкен кластағы автобустар үшін 19,0 млн. теңгеге дейінгі соманы құрауы мүмкін, бұл сәйкестігіне қарай патент беру кезінде ең жоғары белгіленген табыстан 3-10 есе асады.

- заңды жұмыс істейтін автобус парктерінің салық төлемдерінің сомасы класына қарай бір автобусқа есептегенде паиент негізінде жұмыс істейтін жеке кәсіпкерлердің салық төлемдерінен 27-70 есе асады;

- салық салудың қолданыстағы жүйесінде мемлекет патент бойынша тұрақты маршрутта жұмыс істейтін әр автобустан жылына 1,5-нан 4,0 млн. теңгеге дейін жоғалтады.

Заңды жұмыс істейтін автобус парктерімен патент бойынша жұмыс істейтін жеке кәсіпкерлердің салық салудағы орасан үлкен айырмашылығы автобус парктерін көлеңкелі бизнеске кетуге мәжбүр етеді.

Автобустардың өздерінің жүргізушілерін жалға беру көлеңкелі бизнеске кетудің заңды нысандарының бірі болып табылады, ондай жүргізушілер патент бойынша жүмыс істейтін жеке кәсіпкерлер ретінеде тұратын жердегі салық органдарына тіркеледі.

Жүргізушілер автобустарды жалға беруге практикасы автобус парктерінде де, сондай –ақ көліктік емес кәсіпорындарда да барған сайын кеңінен тартылуда.

Автобустағы жалға беру шартында қабылдау шарттары – көлік құралын табыстау және техникалық пайдалану сондай – ақ жалга берушіге бекітіоген тұрақты маршрутқа қызмет көрсету талаптары әркелкі болуы мүмкін, жалға берушінің автобустарды техникалық пайдалану мен жүргізушілердің маршрутта жұмыс істеуіне толық бақылау жасауынан бастап автобусты пайдалану мен маршуртқа қызиет ету жауапкершілігін жалға алушыға толығ жіктеуге дейін.

Кесте 1. Қазіргі жаңа көлік технологияларының кейбір (жеке) технологиялары