Олигофрения формалары

Табиғаты эндогендi олигофрениялар. Хромосомды-генетикалық бұзылыс нәтижесiнде дамитын осы олигофрениялар iшiнде кең тараған формасы Даун синдромы болып табылады. Бұл синдром кезінде хромосомалар санында өзгерістер болады ( қалыпты адамда олардың саны 46), артық 47 хромосома болуымен ерекшеленеді.

Даун ауруы кезінде интеллектуальды жетiспеушiлiк көп жағдайда имбецильдік дәрежесімен жүреді, сирек идиотия және одан да сирек жағдайда дебильдiк дәрежесіне жетуі мүмкін.

Науқастардың сыртқы әлпеті өздеріне тән: көз сызықтары қиғаш, көздердің iшкi бұрышындағы терi қатпары (үшiншi қабақ, эпикант), нұрлы қабат перифериясындағы депигментация аймақтары, ұшы қызарған жалпақ бет, кiшкентай мұрын және кішкентай жоғарғы жақ. Тiлi мен жоғарғы еріннің ұлғаюы байқалады, тiлiнiң жүлгелері терең. Тiстерi майда және сирек, Аузы кішкентай, ашық күйде, жиі саливация бақыланады. Басы кiшкентай, шүйдесi тығыздалған. Саусақтары тырсиған, қысқа. Iшкi мүшелерінде даму ақаулары бар.

Нағыз микроцефалия. Табиғаты эндогендi олигофренияның бiр түрi болып табылады. Олигофренияның бұл формасының негiзiнде бас миының жетiлмеуi, бiрiншi кезекте оның жарты шарларының жетiлмеуі жатыр: жарты шарлар мишықты жаппайды, жүлгелері мен иiрiмдерi нашар дамыған және әрқашан анықтала бермейді. Әсiресе маңдай бөлiктері дұрыс дамымаған. Кемақылдық жиі идиотия сатысында болады.

Табиғаты эндогендi олигофрениялардың келесi түрi энзимопотиялық олигофрения болып табылады. Бұл ауру метоболизмнiң туа біткен бұзылыстарымен байланысты. Зат алмасу бұзылыстары негiзiнде тұқым қуалайтын ферментативтi жетiспеушiлiк (энзимопатия) жатыр.

Олардың ішінде жақсы зерттелгені фенилпирожүзiмдік олигофрения – фенилкетонурия болып табылады. Осы аурудың негiзi фенилаланиннiң тирозинге қайта өңделуінің бұзылысы болып табылады, нәтижесiнде фенилаланин жиналып және оның алмасуының жартылай өнiмдерінің артық мөлшері түзіледі (фенилпирожүзiм және фенилмай мен фенилсiрке қышқылдары).

Науқас балаларға өмiрiнiң бiрiншi айларынан құрамында фенилаланинi жоқ арнайы диета тағайындау интеллектуальды жеткіліксіздік дамуының алдын алуға мүмкіндік береді. Диетотерапия жүйелi түрде, үздiксiз бiрнеше жыл бойы (3-4 жылдан аз болмау керек) жүргiзіледі.

Ерте және қысқа уақыттық диетотепарияның тиімділігі кеш және ұзақ жүргізілген диетотерапиядан төмен.

Құрсақтық генездi олигофрения (эмбриопатиялар мен фенопатиялар).Бұл топқа ұрық тiнiнiң вирустармен зақымдануы нәтижесінде дамыған олигофрениялар жатады. Вирусты эмбриопатиялардың ең жиi тараған түрi рубеолярлы эмбриопатия болып табылады. Бұл жағдайда кемақылдық күрт айқындылық дәрежесінде және идиотия формасында көрінеді (сирек имбецильдiк дәрежесінде). Эмбриопатиялар анасының тумау, эпидемиялық паротит, гепатит, әртүрлi нейроинфекциялар және т.б. вирусты аурулары нәтижесінде дамиды.

Олигофренияның бұл тобына токсоплазмозбен байланысты формалары да (науқас анасынан плацента арқылы ұрықтың токсоплазмозбен зақымдануы) жатады. Ұрық ерте зақымданған жағдайда өлі туылады, ал кеш жарақаттанса олигофрения дамиды (фенопатияның бір түрі).

Олигофрения нәрестелердің гемолитикалық аурулары кезінде де дамиды (резус-сәйкессіздік). Бұл дерттің негiзiнде анасының қанының антигендiк құрамының ұрықтікімен сәйкес келмеуi жатыр. Ақыл аздық бұл кезде әртүрлі дәрежеде көрігуі мүмкін - дебильдiктен идиотияға дейiнгi аралықта болады. Жиі экстрапирамидалық бұзылыстар байқалады. Бала туылған сәтте токсикозды болдырмау үшiн алмастырушы гемотрансфузия жүргізу қажет.

Постнатальды зияндылықтар нәтижесінде дамыған олигофрениялар.Ең жиi және қолайсыз себептері босану кезіндегi жарақаттар және нәрестенің асфиксиясы болып табылады, және олар бірге кездесуі мүмкін.

Ошақ локализациясына байланысты неврологиялық бұзылыстар да бақыланады.

Емi

Олигофрениямен науқастардың емі медициналык және педагогикалық іс-шараларды кеңiнен қолдану арқылы кешенді және индивидуальды жүргізілуі қажет.

Витаминотерапия (В тобының витаминдері), гаммалон (аминалон), глутамин қышқылы, церебролизин, гипертензионды синдром кезінде – дегидратациялық терапия қолданылады. Ми қызметiн ынталандыратын және церебральды метаболизмдi белсендендіретін дәрiлік заттар кеңiнен қолданылады.

Психотикалық декомпенсация орын алғанда индивидуальды дозаларда нейролептиктер тағайындалады: седуксен, аминазин, френолон, трифтазин, галоперидол, этаперазин, финлепсин (дисфориялар кезінде, агрессиялық реакцияларда, тырысулық ұстамаларда).

Олигофрения терапиясындағы негiзгi бағыттың бiрi емдік-педагогикалық шаралар комплексін жүргiзу болып табылады. Олигофрендерді арнайы бағдарлама және әдіс бойынша мақсатты тәрбиелеу және оқыту неғұрлым ерте басталса, соғұрлым олардың әрi қарай еңбекке орналасуы және адаптациясы сәтті шығады. Бұл науқастардың жүріс-тұрысын коррекциялау, оларда өзін күту дағдыларын түзу, адаптациялық мүмкіндіктерін дамыту маңызды болып табылады, бұл қызмет түрі интеллектуальды ақаулардың тұрақтылығы мен қайтымсыздығына байланысты шектеулі болғанымен қандай-да бір дәрежеде тиімділік көрсетеді.