Болаттардың механикалық қасиеттері

Болаттардың механикалық қасиеті келесі көрсеткіштермен сипатталынады: беріктік; серпімділік; пластикалық; морт қирауына бейімділігін көрсететін қасиет немесе соққы тұтқырлығы (морттылығы немесе сынғыштығы).

Болаттың беріктігі сыртқы күшсалмақтарға әсер еткенде материалдың кедергісі бойынша анықталады.

Егер жүктеуді аяқтағаннан кейін материал бастапқы пішінге қайтып келсе, онда бұл материалды серпімді деп атайды.

Егер жүктеуді аяқтағаннан кейін материал бастапқы пішінге келмеген жағдайда материалды пластикалық деп атайды.

Егер материал аз деформацияның себебінен қираған кезде материалдың морттылығы жоғары болады.

Механикалық қасиеттері келесі көрсеткіштермен анықталады: пропорциональдік шегі; серпімдік шегі; аққыштық шегі; беріктік шегі (үзілуге уақытша кедергісі); - үзілгеннен кейінгі салыстырмалу ұзару; Е – серпімділік модулі;

Пропорциональді шегі ( ) – Гук заңы жарамды болатын кернеулердің ең үлкен мөлшері; ; - серпімді модулі

Серпімдік шегі – қалдық деформация пайда болмайтын кернеудің ең төмен мөлшері немесе жүктеуді аяқтағаннан кейін үлгі бастапқы өлшемдеріне қайтып келеді.

Аққыштық шегі – пластикалық деформация пайда болатын кернеу, « » диаграммада аққыштық алаңы пайда болады.

Аз көміртекті болат жүктеуді аяқтаған кезде - деген қалдық деформация пайда болады. Егер одан кейін қайтадан жүктесек онда серпімдік шегі өседі. Алдын – ала пластикалық деформациялануы арқылы серпімділік шегін үлкейткен кезде болаттың беріктігі жоғарлайды, осы процесті наклеп немесе нагартовка деп атайды.

Азлегирленген болаттар және - қорытпалар

Белгілі –Акқыштық шегі жоқ.

Акқыштық шегі ретінде шартты акқыштық шегі алынады , бұл кезде қалдық деформация 0,2% тең (бастапқы деформация).

Жоғары беріктік болаттар

( ) – беріктік шегі немесе үзілуге уақытша кедергісі, материал қираған немесе үзылген кездегі ең үлкен кернеудің мөлшері.

( ) – салыстырмалы ұзару металлдың пластикалық қасиетін сипаттайды.

Аз көміртекті және жоғары беріктік болаттар үшін акқыштық шегі бойынша созылуға, сығылуға және иілуге мөлшерлік кедергісі анықталады.

Өте жоғары беріктік болаттар үшін диаграммада акқыштық шегі жоқ, сондықтан болаттың мөлшерлік кедергісі

(үзілуге уақытша кедергісі)

Болаттың аққыштық шегі және үзілуге уақытша кедергісі бойынша созылуға, иілуге есептік кедергісі

материалдар бойынша сенімділік коэффициент

Ығысу кезіндегі есептік кедергісі

Тік (дөңбек) төселген бетін жаншылу (жергілікті сығылу) кезіндегі есептік кедергісі

Жергілікті жаншылу кезіндегі есептік кедергісі

Прокаттың қалыңдығы бағыты бойынша созылу кезіндегі кедергісі

Егер коэффициенті ескерген жағдайда

– материалдар бойынша сенімділік коэффициент;

– жұмыс жағдайын ескеретін коэффициент;

- ғимараттың жауаптылық дәрежесін ескеретін коэффициент.

1 класқа жататын ғимараттар (ерекше маңызды) -

2 класқа маңыздылығы бар ғимараттар

3 класқа маңыздылығы шектелген және уақытша ғимараттар