Каузальдық аттрибуциядағы этностық айырмашылықтар
Ең көне соғыс уақыттарыда және апаттар кезінде адамдар бақыт талаптарын және әуестік перемені іздеумен басқа планеталарға көшіп қонып жүрген. Көптегендер– көшкендер – мәңгі-бақи бір туған орындарды тастап кетеді. Сапаршылар ( дипломаттар, тыңшылар, миссионеры, іскер адамдар және студенттер ) ұзақ уақыт бойы бөтен мәдениетте өмір сүреді. Туристтер, сонымен қатар ғылыми маслихаттардың қатысушылары және т.б. белгісіз уақыт аралығында жақын емес ортада болады. Әр түрлі ел өкілдерінің аралық заттық контактілері және халық арасында ашық және сенімді қатынас өз беттілігімен қалыптсады деген жалпы ұғым. Барлық мигранттар жергілікті тұрғындармен әрекеттестік негізінде қиындықтармен кездеседі және олар тұрғындардың мінез-құлықтарын алдын ала болжауға қабілетсіз. Мекендеу елдерінің адамдары – оғаштармен, ал әдеттері оларға жиі жұмбақ болып көрінеді. Негативтік стереотиптар нұсқаулық бағыттармен бүлінген бола алады, ал таныс емес бейне дағдылыларымен, әдеттерімен және дәстүрлерімен танысу жағымсыз әрекеттерді тудырмайды. Жеке адам аралық қатынасы қате түсініктердің күшейтуіне ертіп әкеле алады. Сондықтан әр түрлі елдің және халықтың аралық қатынасы қандай шарттар жанында сенім орнығуын өте маңызды негізде анықтау керек.
Сонымен қатар контактінің ең қолайлы шарттары жанында, үлгі тұрақты әрекеттестікте, бірлік қызметте, жиі және терең контактілерде, салыстырмалы бірдей статуста , айқын айыратын белгілердің жоқ болуының негізінде сапаршы қиындықтарды көреді және мекендеу ел өкілдермен жағымсыз қатынас құруы мүмкін. Мигранттарда өте жиі отанын зарығу басым болады. Неміс философы психиатры Ясперс(1883–1969) белгілеп қойғандай, көнелік кезеңдерден адамдарға отанын зарығу сезімі таныс: Сондықтан мәдениетаралық бейімделділікті зерттеу үлкен мағынаға ие болады, кең мәнде қиын процесс, соның арқасында адам (сыйысушылықтың) жаңа мәдениеттік ортамен сәйкестіктерге жетеді. Әдетте бейімделудің ішкі жағын белгілейді, қанағаттанушылық сезімін және өмір толықтығынын көрсетеді және бейімделудің сыртқы жағын белгілейді, жеке адам қатысуындағы жаңа әлеуметтік және мәдениеттік топтың құрылуын көрсетеді. Әлемдік ғылымда мәдениеттік бейімделу XX ғасырдың бас ширегінде зерттеліне басталды. Бірақ мәдениеттік бейімделушілікті зерттеу ұзақ уақыт бойы тек қана этнологтар өткізді Редфилд Р . , Линтон Р . және М - Херсковиц «әр түрлі мәдениеттпен бір немесе бірнеше топтардың ұзақ контактісінің нәтиже» деп анықтады. Алғашқы кезеңде мәдениеттік бейімделушілік топтық феномен болып қаралды, біраз уақыттан кейін психологиялық мәдениеттік бейімделушілік ұғымы енгізілген болатын. Мәдениеттік бейімделушілік – топ мәдениетіндегі өзгеру процес, психологиялық мәдениеттік бейімделушілікті – жеке адам психологиясындағы өзгеру процесі . Кімнің тобы жалпы мәдениеттік бейімделушілікке душар болса, онда мінез-құлық, адамдардың әлеуметтік құрылымдары өзгеріске ұшырайды.
Мәдениеттілі естен тану анықтық дәрежесі және жалғастырушылық бейімделу көптеген факторлармен мәдениетаралық анықталады, индивидуальды және топталғандар деп бөлуге болады. Бірінші үлгі факторларына жатады:
1. дара ерекшелік – демографиялықтар және жеке тұлғалық.
Жас бейімделу процесіне жеткілікті күш әсер етеді. Кішкентай балалар жылдам және табысты бейімделеді, бірақ оқушыларға арналған мынау процесс жиі азапты болады. Егде адамдарға арналған мәдениеттілі қамау нәтижесі ауыр байқауда болады. Психотерапевттер және дәрігерлер пікірі бойынша,дәл осылай, көптеген егде мигранттар басқа мәдениетті ортада бейімделу қабілетті жетілмейді, және оларға « бөтен мәдениетті және тіл міндетті меңгеру қажеттілікке жоқ» (Фрейнкман - Хрусталева, Новиков,1995,.137).
Сонымен қатар білімге бейімделу табыстылығы да әсер етеді: бейімделу жоғарырақ болса, мәдениеттілі естен тану симптомдары азырақ көрініс береді. Бүтінде, дәлелделгені, не жас, өте зиялы және биік бейімделетін білімді адамдар болып танылады.
· Әлдеқашан жорамалдарды пікір айтылады, не жұмысқа немесе шекара сыртында оқуға мінездемелері және мәдениетаралық жағдай жасаушы бейімделуі жоғары адамдарды теріп алу қажет.
2. жағдай .Жеке адам тіршілігінің тәжірибиесі
Мигранттардың мағына өзгерістерге даярлығы болады. Сапаршылар өзгертулерге көп жағдайда түсінгіш , дәл осылай қалай бейімделуге дәлелімен ие болады. Дәл осылай, мекендеу себептері шекараның ар жағында шетелдердің үскірік мақсатқа жеткілікті айқын хабарланған – диплом алуы, карьераға қамсыздандыра алуы. Мақсатқа жетуге студенттер әр түрлі қиындықтарды жеңу және мекендеу ортасына лайықтануға дайын. Әсер етушілердің арасында топталған мәдениет факторларының бейімделуіне барлығы өзара әсерлі мінездемелері қажеттіктері ерекшеленеді:
Ұқсастық 1. дәреже немесе мәдениеттер аралық ерекшелігі .
Қажетті еске алыну, әрқашан не барабар мәдениеттер аралық ұқсастық дәреже қабылдауы болады. Объективті мәдениеттілі дистанцияға көптеген басқа факторлар әсер етеді: – соғыстардың, геноцидты және т.б – екі аралық көңіл болулардың тарихында халықтармен қабылданады ;
· Дәл осылай таныстық дәрежесі мәдениет ерекшеліктерімен мекендеу елдері және бөтен тілде жете білушілік. Адам, қайсымен азат қатынаса аламыз , бізге ұқсастық қалай қабылданады ;
· теңдік немесе статустардың теңдіксіз және бары немесе жалпы мақсаттық контактілерде анықталады.
2. Мәдениет ерекшелігі.
3. Мекендеу ерекшелігі ,
Топтардың контактілеріБочнер топқа арналған контактілік зардапта барынша жалпы төрт категорияны ерекшеледі :
· геноцид, қарсы тұратын топ құруы ;
· ассимиляция, бірте-бірте ерікті немесе әдеттердің, нанымдардың, доминант нормаларына топ толық еруге дейін қабыл алуы;
· сегрегация, топтардың жеке-жеке дамуына бағыт;
· интеграция, сақтау өз мәдениет топтарымен жаңа мәнді негізде бірыңғай бірлестікке біріктіру жанында ұқсастықтар сырқыра .
Осы үлгі авторы төрт мүмкіндердің жеке адамға арналған мәдениетаралық контактілердің нәтижесі. Бейімделу барысында «қашқын» бөтен біреудің пайдасына өзіне меншікті мәдениетті лақтырып тастайды, «шовинисті»– бөтенді біреудің пайдасына өзіне меншікті, «маргинал» аралық екі мәдениеттермен, « ұнжырау» екі мәдениет ке синтез жасайды, оларды байланыстырып тұратын бір бағыт( Bochner см . ,1982).
Берри. Дж. ұқсас концепциялы схемаға ұсыныс жасады, жеке адамдар және топтар стратегияларды таңдай болады, ол оған аккультурация стратегияларымен ат қойды :
· интеграция, қашан әрбір бірлесіп әрекет қылған топтардан және олардың өкілдер өз мәдениетін сақтайды, бірақ аралық өзінің контактілерін қондырады;
· ассимиляция, қашан топ және оның мүшелер өз мәдениетін жоғалтады, бірақ басқа мәдениет контактілеріне сүйенеді;
· сепаратизм, қашан топ және оның мүшелер, өз мәдениет сақтайды, басқа контактілерден бас тартады;
· маргинализация, қашан топ және оның мүшелер өз мәдениетін жоғалтады, бірақ басқа мәдениет контактілерді қондырмайды( Berry см . ,1997).
Мәдениетаралық бейімделуге дайындалу
Әрекеттестікке мәдениетаралық бейімделуге жеке адамдардыңдайындау бірнеше тәсілі бар болады . Қолданылатын үлгінің үше аспектісі :
· оқу әдісімен – дидактикалықнемесе эмпирикалық;
· оқу ұстауымен – жалпы мәдениеттілік;
· сферамен, негізгі мақсатқа жетуге ұмтылады ;
Триандиса Г. пікірі бойынша, негізгі мақсаттың екі өзімен әдениетаралық тренингі алдыны қояды :
· ерекшелік мәдениетаралық оқытылатын таныстыру, жеке адам аралықтарға көңіл бөлу, талап ету
· жаңа жағдайларға алынған білімдердің тасымалдауы істеуі мүмкін не қол жетерлік, егер оқытылатын таныстырса ең мінездемелі ерекшеліктермен бөтен болады( Triandis см . ,1994).
Мәдениетті - ерекше тренингі көп санды бағдарламалары арасында әсіресе кең тарату алды :
· тренинг, мәдениетаралық контактпен нақты қосылған, мысалы семинарлар - шебершелер топталғандармен пікірсайыс барлық жағдайлар талқыланады, екі халық өкілдерінің жеке контактілері жанында көрінушілер. Сондай тренингі . Қатыстырған Роджерс мүшелермен өткізді. Бірақ ұқсас оқу өз мақсаттары алыс әрқашан емес жетеді, дәл осылай қандай күшті жұмыстардың жүруінде қате түсініктерден құтылу оларға қатысушылардың этноцентризмінің кедергі жасайды ;
· атрибутивті тренинг, оқуда акцент істеледі, бейнемен әр түрлі өкілдер және мәдениеттерді мінез-құлық себептері және нәтижелері түсіндіріп береді. Мынау өте маңызды мақсат, дәл осылай қалай бір негізгі проблемалардан әр түрлі өкілдердің қатынасы жанында томға түзеледі, не дос досы адамдар мінез-құлық себептерінің түсінбейді және жалған атрибуцияларды істейді.
Атрибутивті тренингі индивидтерді күтуде істеуге көмектеседі түрдің мүше мүмкін мінез-құлығы туралы басқа мәдениеттің көбірек дәлдермен және изоморфтық атрибуциялардың игеруіне жағдай жасайды , атрибуциялардың, мінездемелілердің мәдениетке арналған , өкілден жеке адамға бірлесіп әрекет қылуға алда тұрады. Мақұлдауға ереді. Жақын келулердің бірнеше тренинговых тренингі бір үлгісі мүмкіншіліктердің қолдануына сана, сондықтан қажетті ұмтылуға келмейді, ұмытпай, дегенмен, оқу туралы немен дәстүрлі дидактикалықтармен толады .және барлық олар мәдениетаралық жанында адамды тиісті үйрету әрекеттестікте ережемен басшылыққа алу:
«Ассимилятормен мәдениеттілі» немесе мәдениетарлық сезгіштікті жоғарылату техникасы.Мәдениетарлық дайындауға арналған әрекеттестігіне тарату көптегендерді елдерде әлемдік ассимиляторымен аталатын мәдениеттілі дәл осылай алды, бірақ мынау және аты ең сәтті емес, дәл осылай оқытылатындардың сияқты емес өзіне меншікті мәдениеттен бастарту және мүшелерге ұқсас болу басқа топтың – ассимиляциялануы. Мақсат тап осы әдіс қолдануы жанында – маңдай үйрету бөтен ғасырды мүшелердің көру нүктесінен жағдайларын көру , оларды көруі, түсіну әлемдік деңгейде . Сондықтан ассимилятормен мәдениеттілі жоғарылату техникасы, сонымен қатар аралық мәдениеттілі сезгіштілік деп те атайды ( Albert см . ,1983).
Біріншілер ассимиляторымен мәдениеттілілер өңделген бас штат университет Иллинойсты 60- х гг болатын. Олар Триандиса. Г. басшылығымен - азаматтар үшін арналды, арабтармен бірлесіп әрекет қылғандардың, ирандықтың, оқытылатын қысқа уақыттың артынан гректермен бірлескердерге. Үлгі жасаушылары өз мақсатымен қойды қалай көбірек екі аралық ерекшеліктер туралы мәдениеттермен және керібайланыспен бағдарламаланған жәрдемақыда тоқталды, бірақ процесс белсенді қатысушысымен оқырманның оқу істеу санасы. Кешкі болаттар қолдану және жәрдемақылардың компьютерлік түрлері болды. Ассимиляторымен мәдениеттілілер суреттеулерінен түзеледі ( 35 200), қайсыларды екі мәдениеттен персонаждарды бірлесіп әрекет қылады және түсіндірулердің төртеуіндерінің олардың мінез-құлықтың – атрибуцияларың бақылайтын мінез-құлық туралы . Информация дәл осылай жиналып алынады , жағдайлар ұсыну үшін, қайсыларды көрінетін немесе маңыздылар, немесе мәдениеттер аралық мәнді маңызды ерекшелік. Сананың болатын жағдайда, - біріншілердің, суреттеушіні жиі қарсы алушы екі мәдениет мүшелерінің әрекеттестік оқиғасы, - екіншілердің, сондайды, топ өкілі «қонақтардың» конфликттік тауып алады, - үшіншілердің, маңызды бөтен мәдениетке мәлімдеулер мүмкіндік беретінді алу туралы. Жағдайлардың іріктеп алуы жанында стереоттер қарастырылады, ерекшеліктің рольдіктерді күтулерде, әдеттер, ерекшеліктер - мінез-құлықтың және көптеген басқаларын көрсетеді. Ұжымдастық - мәдениетке ерекше назар аудару немесе индивидуализм.
Өзі өзіме ассимилятормен мәдениеттілі когнитивного әдісімен келеді - , бірақ бағдарламаларда тренигте оны жиі қолданады – топта қатысушылардың нәтижелері талқыланады және салыстырылады. Мәдениеттілі жағдайлардың қолдануымен рольдік ойындарды өткізіледі ол тренингтермен атрибутивті бағдарлама негізімен келеді, дәл осылай мақсат сияқты оқытылатындардың –мәдениет өкілдерінің әрекеттестік әрбір жағдайы, изоморфтық атрибуцияны теріп алу бөтен көру нүктесіне талапқа сай болады
Дата добавления: 2015-10-19; просмотров: 1592;