Бақылау сұрақтары. 1.Қалайша бөлшектердің майын кетiрiлуге болады?

1.Қалайша бөлшектердің майын кетiрiлуге болады?

2. Сызаттардың бiтеуiн неден бастайды ?

3. Машиналардың тұрқысында ойықтарды қалайша бiтеледi?

4. Егер жылжымайтын түйiндесте 0,1мм дейiн саңылау пайда болса, сiз қалайша түсінесіз?

5. Неткен синтетикалығы желiмде өзi кең қолдануларды тапты?

6. Қандай қабыршақтың қалыңдығы ең жақсы БФ желiмдей болып есептеледi?

7. Эпоксидтық шайырдың дәл тигiзуiнен қол қалайша қорғалу керек?

8. Қауiпсiздiк өлшемдерi неткен полимерлiк материалдардың қолданумен жұмыс iстегенде кiрiсу керек?

1-есеп

Су сiлтiлiк ерiтiндiсiн даярлаңыз. Бөлшектi майын кетiрудi технологияны сипаттаңыз.

2- есеп

Редуктордың шойын корпусында сызат iркiстендi. Оның бiтеуi бойынша сiздiң әсерiңiз қандай?

ТАҚЫРЫП. ПІСІРУ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР

Газбен пiсiру

Пісірумен қыздырудың нәтижесiнде олардың көзiн металлдардың ажырамайтын қосудың алуын процесі деп аталады. Қосымшамен немесе қосымшасыз қоспасыз материалымен пісіруді орындайды. Пісірудің келесi түрлерi танып бiледi: газды, доғалы, электркүйiндi, түйiстiру электрлі, атомды, плазмалы қысыммен, үйкелiспен, ұстаханалы. Дәл қазiр барлық кең таратудан астамы пісірудің жаңа түрлерi, вакуумда, вакуумда электронды-сәулелі, лазерлі, индукциялы, ультра-дыбысты, диффузиялықты танып біледі.

Газбен пiсiру - бұл жалынды қолданумен пісіру оттекпен әр түрлi жанғыш газдарына жануда араластыруға алынатын. Жанғыш газбен, пісіру үшiн қолданылатын: ацетилен, сутегi, шырақ газ, жанармайдың және бензолдың булары. Мысалы, қолданылатын жанғыш газ сутектi, ацетилен газбен пiсiрудi түрдi анықтайды. Негiзгiге және қосалқы жабдыққа және қолданылатын аспаптарға жататындар: ацетилен - оттек пісірудің жанында татындар: баллондар немесе ацетилен генераторы, оттекпен, ұштардың жиыны бар оттығы, редукторлардың сомынмен шақталары, резеңке шлангтерi, редукторлар, жазық кілттер, сонымен бiрге ацетиленi бар баллонның шұраларына кiлттiң шлангтердi және оттықтардың ұштары ұш жалғастыратын сомындары, қара ұпайлары бар көзілдіріктер, қалқанша, арба, пiсiрушiнiң жұмыс орыны бола алады. Баллондағы редуктордың бекiтуiн алдында оның үрлеуiн мақсаты бар баллонның шұрасы ашу керек. Баллонға редуктордың қоюларынан кейiн редуктордың реттеу болтын сәл бұрап алып және шұра байсалды ашу керек. Баллонның шұрасының қатты ашуы редуктордың бұзылуын шақыра алады. Керi ретте барлық операция жұмыстың аяқтауынан кейiн орындау керек. Манометрлердiң декомпрессиясы оттықтың крандарының ашуында басталады.

Сылаумен немесе (немесе бұл бөлшектердi майлау) май кiр басқан қолдардың оттек баллонының шұрасы және редукторының қызмет көрсетуiне рұқсат етiлмейдi. Сылауы бар қысылған оттегiнiң жақын болуында немесе маймен жарылысқа қауiптi қоспа құрастырады.

Ацетилен - бұл жанғыш газ, таза түрде түссiз, иiссiз және (жағымсыз қоспалар артынан иiстендi өнеркәсiптiк ацетиленi болады) зәрсiз. Пісіру үшiн ацетилен су және кальцидiң карбиды генераторлардағы өзара әрекеттесудiң нәтижесiнде алады. Кальцидiң техникалық карбидының 1 кг жiктеуде 235-285л шақты ацетиленнің және 1675 кДж (400ккал) жылу бөлінеді. Ацетиленнің бiр текше метрiнiң массасы температураның жанында 0°C-1,17кг. Ацетиленнiң ацетилен - оттек жалында 3200 ^оC жетедi.

Ацетилен қысылған күйінде (1,5 атм ға дейiн) және оттекпен немесе ауамен араласта жарылғыш болып табылады.

Кальцидiң ацетилен және карбиды жеке қурап қалған және желдетiлетiн бөлмеде сақталуы керек. Сонымен бiрге ацетилен генераторы жеке бөлмеде болу керек.

Ацетиленнiң қысымдарына байланысты (0,001-0,01 Мн/м², 0,01-0,1 атм) аласа, (0,01- 0, 15 Мн/м², 0,1-1,5 атм) орташа және (0,15 Мн/м², 1,5 атм дан артық) биiк қысымның генераторлары танып бiледi. Генераторлар жүктеулер әдiс бойынша қол және автоматтыға жiктеледi. Генераторлар қағидаға байланысты кальцидiң карбиды және судың өзара әрекеттесулерi үш бiр түрлерiнде бөлшектенедi: «суға кальцидiң карбиды, су карбидқа және ығыстыруды түйiскен жүйенi әпередi.

Негiзгiсi генератордың бiр бөлiктерi: кальцидiң карбиды үшiн сыйымдылықтар, су үшiн және газ үшiн. Қосалқы жабдыққа сақтағыш бекітпе сүзгi және су перiсi жатады.

Сақтағыш бекітпенің су перiлерiнiң үш түрi болады: аласа, орташа және биiк қысым. Сақтағыш бекітпелер су перiлерi мембрана және мембранасыздарда болады.

Тарату ең үлкен мембрана бекітпелерін алды. Сақтағыш бекітпелер су перiлерi қысымдар тәуелсiз (генераторға орнатылған) магистральдік және (жұмыс орынының алдында желiде) торлыққа жiктеледi.

Ацетилен баллоны ерiтiлген ацетиленнiң сақтауы үшiн қызмет көрсетедi. Баллон ыстық терең штампылаумен немесе құрыштан жасалған парақтан дәнекерлеуiмен өндiрiледi. (ағаш көмiрiмен) кеуектi массамен баллонның iшi толтырылған. Баллонның шейгiнде сынауды оның техникалық мiнездемесi және дата көрсетiлген. Баллонның жоғарғы бөлiгiнде қамыт және қысымшы бұранданың көмегiне редуктор бекiнетiн құрыштан жасалған шұра болады. Болаттан жасалған баллон ацетонда 16 атм қысым қысылған ажыратылып қойылған ацетиленнiң 6м³ болады. Сағатқа 800л тен астам ацетиленiнiң жұмсаулары керек болса екi немесе үш баллондарды дәйектi түрде жалғастырады. 40 л сыйымдылығымен оттек баллоны (150 ата) 15 Мн/м³ ке дейiн қысым қысылған 6000л оттектiң сақтауы үшiн арналған. Баллондар жоғары сапалы даярлайды және мамандандырылған кәсiпорындарға арнайы жабдығы көмегiмен газдармен толтыратын болады. Оттек баллондары көгiлдiр немесе көк түстерге жұққызады, ацетилен - ақ. Ацетилен баллоны аздап төменде оттек. Егер бояу сүртiп тастаса, оттек баллоны (баллонның шұрасын ашылу) иiс ацетилен айырады, (оттек баллоны таза дыбысты шығарады) баллон бойынша соққының дыбысы бойынша, баллонның биiктiгi бойынша және шұралар бойынша.

Газ құбыршегi, сонымен қатар газды баллондар, әр түрлi түстерде жұққызады. Көгiлдiр немесе көгi оттегi құбыршектерi боялған, боз немесе қызыл - ацетилен.

Ацетилен шлангтерi оттек баллондарына қосуға болмайды, керiсiнше. Ацетилен шлангтерiнiң iшкi қимасы қарамастан 8 ммдi құрайды, оттек - 6 мм, едәуiр аздың ацетилен шлангтерiнiң берiктiгi. Ұзындықтың шлангтерi аласа қысымның генераторы үшiн 5 молардан артық қолдануға болмайды, ацетилен өйткенi бұл қысымда төмендей алады.

Шлангтердiң қысқа кесiндiлерiнiң қосуы болу керек. Жаңа шлангтер үруге керек.

Газ шiлтерi оттекпен қажеттi жанғыш газ пропорцияларындағы араластыру үшiн арналған және пісіру үшiн құрастыру қажеттi нақтылы қарқындар, күш, өлшемдер және форма жалында. Араластырғыш камерасына газды беруi және оттектiң әдiсi бойынша инжектор немесе аласа қысымның оттығы және бiрдей биiк газдың қысымы және оттектiң жанармай инжекторлары өзгешеленедi.

Инжектор түрiнiң оттықтары(аласа қысым) сменалық ұштармен №0 ден №7ге дейін жабдықталады. Ацетиленнiң шығынында 0,2- 30 мм ге қалыңдықпен болат 25- 2300 л/сағ. пiсiруге болады. Оттықтың жанармай инжекторы жоғары 0,5 атм ацетилен қысымдарында жұмыс iстейдi.

Пісірудің жанында сабы бар нық бiрлескен тек қана дұрыс оттықпен пайдалануға болады. Келесi ережелер сақтау керек: (жарылыспен қорқытады) оттықтың бөлшегiн маймен, ұштар жақпасын тазалықта болсын, өз алдына ешқандай да жөндеудi орындамалсын, оттектiң қысымы, ұштың саңылауын қолданылсын мыс сымымен жабуы керек. Қолдану ережелерiнiң бұзушылығы оттықтың жеке мақтаға немесе ұзақ атысы, керi соққыға келтiре алады ацетилен шлангiне араластыруды камера арқылы жалында.

Ацетилен - оттек жалыны шектелген ядромен жарқырау керек. Ядродан 2-5мм нiң қашықтығында жалында 3200^оC температураға жетедi.

Кiшiсi өлшемнiң ядросы, жалын оттектiң молдығында жарық - күлгiл түсi алады. Жалын ацетиленнiң молдығында созылған ашық. Пісіруге материалдың әзiрлеу үшiн пiсiрiлетiн бөлшектердiң шеттерiн тазалау, олардың қалыптастыру және алдын ала жабысу, сонымен бiрге (жағдайда оны серiппелейдi) материалдың жылытуын орындау керек.

Пiсiрiлетiн бөлшектердiң шеттерiнiң шабы пiсiрушi барлық қалыңдық бойынша материалдың құмары қанғанша жүзуге мүмкiншiлiгi болу үшiн сол үшiн орындалады. Шаптың 4 ммiне дейiн қалыңдығымен материалдарда орындалмайды; олар тек қана тазартып iлестiредi. Қалыңдықпен материалдарда 4мм астам қалыңдықпен V, материалдарда әрiптiң формасындағы бiржақты шап 12мм астам iстелiнедi - X-шы әрiптiң формасындағы екi жақты шап болады. Ацетиленнің үш пісіру түрін танып бiледi: солға, оңға және жоғары. Бұдан басқа төбе пісіруі сонымен бiрге бұрышпен пісіру жiктiң жағдайларына байланысты (тiк) көлденең, қабырға өзгешеленедi. Газбен пiсiрумен 0,4 тен 40 мм ге дейін қалыңдықпен металлдық қалыңтырларын жалғастыруға болады.

Жiгiнiң сапасын жақсарту ыстық (түс алқызыл) қақталатын және күйдiрулермен дегенiне жетедi. Жiктер де, iшкi жiктер де айқастыра 40 мм нің болаттан жасалған қалыңдығын парақтарының пісіруінің жанында электр доғасымен орындау керек.

Ортакөміртекті мүмкiндiгiнше тез пiсiру керек болады, бiр өтуге, көмiртектiң жанып кетуi, қызып кету болады. Температураның 800°C жанында балқытуға жоғары көмiртектi тiгiстiң пісіруінен кейiн душар қылуға керек болды. Бұйым күйдiрiп алу керек болуға қақталатын пісіруден кейiн. Бұйымдар жоғары көмiртектi температураның 920°C жанында күйдiрiп алып, суып қалудан кейiн қайта күйдiрiп температураның 650°C жанында күйдіреді. Ортакөміртекті болатты температураның 800°C жанында күйдiрiп алады. Хромоникел және никельді болаттарды, флюстарды пайдалана отырып, пастаны және қосымша материалдарды пiсiретiн болады. Болатты балқымалар температура бақыуымен 1400–1500 °C болаттай осылай пiсiредi. Шойынды суық немесе жылытқан күйінде пiсiруге болады. Пісіру алдында алдында пiсiрiлетiн бұйымдардың күйдіріп алмау үшін оны алдымен жылыту керек болады, ал содан соң ыстық құмда немесе күлде салқындату керек.

Жұмсақ жіктерді, кремнидiң қоспасымен шойын шыбықшалармен бұйымдарды пiсiре алады. Пісіруде ерiтiлмелi шойынның үлкен аққыштығы артынан көлденең болуы керек. Бұдан басқа, ол жылдам орындалу керек, бiр өтуде. Пісірудің жанында флюстар газ сiңiру және көпiршiктердiң бiлiмiнен ерiтiлмелi металлды қоруыштайтын күйiндiнiң бiлiмiнiң мақсатымен қолданылады. Пісірудің жанында ақаудың жиi кездесетiн түрлерiне жататындар: ол металлдың артық немесе жеткiлiксiз балқуы, материалдың күйіп кетуі, тотығу немесе көмiртектеу, науқастануы, (жiктiң кез-келгенi) жiктегi қосымша материалының артық немесе кемшiлiгi, материалдың қабырғаларының қалыңдығының кiшiрейтуi, сонымен бiрге төмен сапалы пiсiру жiктерiнің оның басында және аяғында.

Электрлі пісіру

Металлдың қыздыруын электр пісіруінің жанында электр арқылы өндiрiп алады.

Қағидаға байланысты электр энергиясының айналулары жылулық пісірудің келесi түрлерi танып бiледi: индукциясы және электронды-сәуле түйiскен доғалы, электр күйiндi.

Доғалы пісіру түр қолданылатын электродтан тәуелдi болады. (Бенардостың әдiсi) көмiр немесе (Славянова әдiс) металлдық электродтарды қолданылады.

Доғалы электр пісіруін 1-80 мм нiң қалыңдығымен металлдық қалыңтырды пісіру үшiн қолдануға болады. Электр күйiндi пісіруді қолдану едәуiр үлкенiрек қалыңдығы материалдары пiсiруге мүмкiндiк бередi.

Электр доғасы маңыздылау санның ерекшелеуiмен жарысайды жылу болатын және жарық газдардағы қуатты ұзақ электр дәрежесi болады. Пісірудің жанында электр доғасы пісірумен деп аталады.

Ол пiсiрiлетiн жиiрек бұйымдардың балқуы және металлымен пiсiру жiгiн толтырылатын электрод үшiн қызмет көрсетедi. Доға шағын қашықтықта бiр-бiрiмен немесе электродтардың жақын болуы салдарынан және өсiру олар келесi кейбiр орналасқан электродтардың арасындағы ұшқынның бiлiмi салдарынан пайда бола алады.

Доғалысы пісіру үшiн аспапқа тұрақты немесе айнымалы тоқ келтірілген болады.

Электр доғасының температурасы 6000°C пісіру аймақта жұмыс температурасының пісіру жанында 3500°C шамасында болады. Тұрақты тоқтың электр доғасы оң полюстағы биiгiрек температураны алады, осы уақытта айнымалы тоқтың доғасы екi полюстарға ең жоғары температурасы болады. Электр пісіру доғасының температурасы доға арқылы ағатын электр тогiнiң күшiнен тәуелдi болады.

Тоқ күшi көбiрек болған сайын сол көбiрек адыраяды жылу, сондықтан қылың материалдан астам балқытуға және қалың электродтан астам қолдануға болады. Санның пiсiрiлетiн материалы электродтың алыстаулары шара бойынша ерекшеленетiн жылу азаяды. Доғалы пісіру үшiн тасымал және тұрақты пісіругіш агрегаттар қолданылады. Ретiнде тасымал пісіру трансформаторларды қолданады, ретiнде тұрақты – пісіру генераторлар және түзеткiштерді қолданады. Олар электр қозғағышы немесе iшкi жануды қозғаушыдан ерiксiз келтiрумен бiр және және көп бекеттi бола алады.

Доғалы пісіру үшiн тиiстi қиманың аласа кернеуiн кабелмен бiрге пісіру трансформатор немесе пісіру генератор, электрод ұстағышы бар жұмыс орыны, құрал-саймандармен және қорғайтын қалқандармен қажеттi.

Пiсiрушiнi доғалы пісірудің жанында (балғашық, қашау) күйiндiнiң алып тастауы, болаттан жасалған шөткенi, қолғап және арнайы аяқ киiм үшiн электродтар, аспап үшiн қара шынымен қорғаныш бетқапқа, ұстаушы алуы керек.

Доғалы пісіру үшiн электродтардың екi негiзгi түрлерi танып бiледi: металлдық және көмiрi. Металлдық электродтар сыланған (қай флюстарда құбырдыцң iшi болады) жалаңаш, түтiк тәрiздi бола алады.

Металлдық электродтар қалыңдығымен 2-6мм және ұзындығымен 350-450мм өндiрiледi. Олар көмiртектi және қоспасыз болат конструкциялық болаттардың пiсiруi үшiн электродтарға бөлшектенедi, қоспасыз болат ыстыққа нық болаттардың пiсiруi үшiн, ерекше қасиеттерi бар жоғары қоспалы болаттардың пiсiру үшiн және беттердiң балқытып қаптастыруы үшiн бөлшектенеді. Электродтың диаметрi пiсiрiлетiн металлдың қалыңдығынан тәуелдi болады.

Тігіс оның азотын пiсiру жiгiнiң тотығуы және қанығумен майланбаған металлдардың электродтың пісіру жанында байланысты морт, газды қосындылармен пайда болады.

Металлдың электродының майлаулары қолдануда азотты қылғымайды және қышқылданбайды. Бұл жiктiң механикалық қасиеттерiн жақсартуға бағытталды. Бұдан басқа, сыланған электродынан жiгiнiң металлына маргандық, никель, хром, кремний, титан тағы басқалар сияқты құрайтын болып кiредi.

Электродтың майлауы, өз кезегiнде жiктен газдарының еркiн ерекшелеуiне металлдың бiртiндеп бағытталатын және ауадан металлды қорғаған күйiндiнiң пiсiру жiгiнiң бетiнде сонымен бiрге кернеулердiң жiгiнде кiшiрейтуге тастап кетедi.

Жалғастырылатын материалдарға байланысты әр түрлi химия құрамының майлауы бар электродтарын қолданады.

Электродтары майлаулары қалыңдығы бойынша жiктеледi (0,2–0,4 мм), орташа сыланған ( 0,5 тен 0,8 мм дейін) және қалың майланған (0,9–1,5мм дейін).

Аз көмiртектi болаттарды пісіру үшiн маркаларының электродтары кең қолданылады - АНО-4, УОНИ-13/45 және т. б. Бұл электродтардың майлауына 53% мәрмәр, 18% балқығыш шпат, 9% кремнезем, 15% ферротитан, 3% ферросилиция және 2% ферромаргандық кiредi.

Қола, шойын, алюмини, мыстар пісіру үшiн қолайлы арнайы сыланған электродтары сонымен бiрге қолданылады, болуға тот баспайтын ыстыққа нық.. Мұндай электродтардың химия құрамы пiсiрiлетiн материалдың химия құрамына жақын.

Қол доғалысы пісірумен келесi пісіру қосуларды алуға болады: түйiстiру, айқастыра, бұрыштық, таңбалы сонымен бiрге қатар басқа, соның iшiнде тiрек, крест сияқты. Жiктердiң келесi түрлерi танып бiледi: бортталған, түйiстiру, бұрыштық, саңылаумен, ойып жасалған, сонымен бiрге бiр және көп қабаттысы.

Ток көзiне пісіргіш жабдық квалификациялы электрші қосуы керек.

Пісірудің жанында тоқ күшiн қалыңдық және электродтың түрi, түр және пiсiрiлетiн материал, Қосу түрiнiң қалыңдығы және пісіруді жағдайға байланысты, сонымен бiрге пiсiрiлетiн бұйымның балқу температураларынан тередi.

Пісіру дұрыс жинақты электродтар және тоқ күшiнiң жанында (жұмсақ болат) көмiртектiң мазмұны ерекше қиыншылықтарды ұсынатын аз болмады.

Болат күрделiрек пiсiруге жоғары 0,25% көмiртектiң мазмұныды. Пісіру жiк материал айнала уақытында қызады, содан соң морт қатая жылдам тоңдырттырады.

Пісірудің бұл кемшiлiктерi, сонымен қатар температураның 900°C жанында күйдiру жолымен мүмкiн материалдың қызып кетуi шеттетсiн мүмкiн.

Көмiртектi пісіру үшiн жоғары 0,35% көмiртектiң мазмұнитын болды тиiстi электродтар қолдану керек.

Қоспасыз болатты олардың механикалық қасиеттерi және химия құрамы, қыздыру және суы температурамен алдын ала танысудан кейiн дұрыс жинақты электродтар қолдана пiсiру керек болды.

Шойынның доғалы пісіруін бұйымдардың жөндеу немесе құю мiндерiн жоюыда қыздырусыз орындайды немесе пiсiрiлетiн бұйымның қыздыруымен.

Бұйымдарды жылытумен пісірудің жанында температурасы 500–700°C ға дейiн қыздырады және шойын электродтармен пiсiредi. Бұйымның пісіруінің аяқтауларынан кейiн бiртiндеп салқындату керек.

Келесi әдiстермен мүмкiн пісірудің жанында мүмкiн пайда болатын деформацияларды жартылай шектеу: мұндай олар металлдың отыруын ықпалмендi пісіруден кейiн керек жағдайлармен қабылдау үшiн бұрышпен пісіру алдында пiсiрiлетiн элементтерді жатқызып немесе орнату; сонымен бiрге, олар деформацияларға душар болмайтындай етiп құрал-саймандағы пiсiрiлетiн элементтерiн орнатып немесе жатқызып, жiктегi көпiршiктерi көрiнiп қала алады; элементтер жiктердегi жабысудың нәтижесiнде пайда болған кернеулердi өзара сөндiруде болғандай етiп элементтер пiсiру. үлкен мән сонымен бiрге жiктер, сонымен бiрге операциялардың тiзбектi сақтау жiктiң құрастыруында дұрыс таңдау болады.