Механикалық ыстық өңдеуі

Механикалық ыстық - тиiстi пішіннің бұйымын арнайы машиналар және тетiктер көмегiмен мүмкiндiк беретiн (болаттар үшiн шектерде 750 ден 1350°C аралығында) рекристаллизациялар температураға дейiн жоғары қыздырылған металлдың өңдеуi деп аталады. Механикалық соғудың екi түрiн танып бiледi - еркiн және ыстықта (ұстаханалы) қалыптарда.

Механикалық еркiн орындаулары үшiн қолдан қақталатын немесе жұмыстанылатын металл механикаланған әдiспен төстерге жинақтайды және қажеттi пңшңнді оларға балғамен соғып жiбере және бұйым бiртiндеп бұра тұлдайды. Кейде қақталатын балғаларда еркiн ауыстырылады механикалық немесе гидравликалық баспақтарға сығуымен алқынамыз. Соғу ыстық қалыптарда- қыздырылған металлды қақталатын балғасымен, қалыптың жылғасына орналастырылғанды айтады.

Қысымды ыстық механикалық өңдеу үшiн екi түрлердiң машиналарын қолданылады: балғалар және баспақтар. Балға - бұл соққы машина, пішінді беретiн қыздырылған металлға жолымен, баспақ пішінді металлға қысым оған бiртiндеп бола тұлдайды.

Конструкция және технологиялық ерекшелiктер бойынша балғалар фрикциялық дисктермен және серiппелi беретiн бумен, бу-әуеге бөлшектенедi.

Баспақтар гидравликалық, бу гидравликалық, бұрандалы, фрикциялық, эксцентрик, қосиін және серiппелiге бөлшектенедi.

Механикалық балғаларды әрекет ету қағидат және конструкция әрекет ету қағидаты және баспақтардың конструкциясынан айырмашылығы болады. Балғалар, баспақтарға қарағанда, етек және ғимараттың шайқалуларын шақырады.

Ұстахана қалып - жұмыс беттерiнде жұмыстанылатын бөлшектiң тиiстi формалары жылға деп аталатын қуыстар орындаған екi болаттан жасалған қалың тақталар болады.

Ыстық көлемдi үшiн қақталатын және қалыптаулар екi түр ыстық қалып қолданады: ашық, болатын тек қана төменгi жылғалар, және қалыптың екi жартылықтарына жылға болатын жабулы. Олар бiр және көпжылғалы бола алады.

Конструкциялар және мөр басылатын бөлшектi массаға байланысты қалыптар (бiр бөлшек үшiн) бiр орындық және (қалыптау үшiн екi және бөлшектер көп) көп орынды бола алады. Салыстырғанда еркiн қақталатын қалыптардағы артықшылықтардың қатарын алады: үлкен өнiмдiлiк, кiшi өндiрiстiң құны шыңдалулардың шығарылымының түбегейлi көлемдерiнде, дәл өлшемдерден астам және таза беттiң алуы, жұмыстың оңайлығы пішіні бойынша шыңдалулардың биiгiрек механикалық қасиеттерi, дайын бөлшек жақындап келе жатқан күрделi пішіндердің даярлауларын жасауды кiшiсi материалдардың шығыны, мүмкiндiк, сонымен бiрге салыстырмалы аласа бiлiктiлiктiң қызметкерлерiнiң қолдануының мүмкiндiгi.

Қақталатын немесе өндiрiстiк мүмкiндiктерге байланысты металлдың ыстық штампылауы үшiн көрiктердегi, (мұнай) газды немесе қара май, электр пештерi немесе арнайы электр қоюларына қыза алады. Балғалар немесе баспақтардағы қалыптың бекiтуiн алдында оның сыртқы тексеруi өткiзу керек. Бұзылған немесе істен шыққан қалыптарды қолдануға болмайды. Дұрыс қалыптарды дұрыс орнату және берiк бекiту керек. Содан соң қалыпты 200–300°C температураға дейiн жылытады және бұйымның материалынан сыналатын шыңдалуларын орындайды. Қалыпты дұрыс қоюды дұрыстығының тексеру қорғасынның қолдануында металл ретiнде қалыпты 100–150°C дейiн жылытады. Егер олар қалыптауды процессте 500°C температураға дейiн жылынса қалыптарды пайдалануға болмайдың; жұмысты бұл жағдайда үзу керек. Соғуға бастайтын алдында, матрицаны графитi бар майдың қоспасымен сылау немесе кiрбiк ылғалды үгiндiлерді шашып себу керек. Шыңдалуды сайып келгенде жылғаның қабырғаларына пiсiрулерден қоруыштайды. Қыздырылған және дайын тұрған материалдарды өңдеуге қабыршақтан тазалау керек. Тазарту соққылармен немесе суды суарумен өндiрiп алады.

Суық өңдеу

Металлдарды қысыммен суық өңдеумен, әдетте суық қалыппен деп аталатын, суық сымдаумен немесе сығымдаумен, металлдың сыртқы пішіндерінің өзгерiсiнiң мақсатымен өңдеу қысым есебiнен өзгерiссiз оны физикалық-механикалық деп аталады. Суық металлдарды қысыммен өңдеу рекристаллизацияның температурасы бөлме температурасы немесе температураның жанында төменде әдетте iске асады.

Қалыптаумен бұзушылықпен (суық немесе жылытқан күйде) қалыптағы пішіннің бұйымына берудi процесс деп аталады немесе материалдың (тұтастық) бүтiндiгiнiң бұзушылығысыз. Қалыптар атқарылатын операциялардың саны бойынша бiр және көп операциялыққа жiктеледi.

Суық қалытаудың келесi түрлерi қолданылады: материалдың физикалық бөлiмшесiсiз және оның тұтастығының бұзушылықтарысыз; материалдың бөлiмшесi және оның тұтастығының бұзушылығымен. Қалыңтырлы немесе материалдың жолақты жанында оның тұтастығын бөлiнiп немесе бұзатын тiлiнген материалдың қалыптаулары процесстерге жатады: пiшiлген затының кесу немесе кесуi бөлiкке қайшылар арқылы немесе оның нақтылы (қалай өндiрiп алады, қалыпта) сыртқы немесе iшкi нобайының алу үшiн қалып, пiшiлген затының шабу және тесу; қол дiрiлдi немесе механикалық қайшыларға шоғырдың сыртқы шектемесi бойынша кесу; нақтылы (қайшылар немесе қалыптарда өндiрiп алады) ұзындыққа кесу тағы басқалар. Жанында пiшiлген затының пішінінің өзгерiсi материал және оның тұтастығының бұзушылығының бөлiмшесiсiз өндiрiп алатын қалыптаулар процесстерге жатады:

• солқылдақ- пiшiлген затының өстерi форманың өзгерiсi; қыспақтардағы, игiш қалыптарда және баспақтарда өндiрiп алады;

• керу - күрделi кеңiстiктiң формаларымен даярлауларды қалыңтыр материалдан алуы. Жiңiшкерусiз орындала алады және қабырғалардың жiңiшкеруiмен. Қалыптарды немесе сығымдағыш білдектерге созуымен өндiрiп алады;

• қысу - көлденең қиманың жергiлiктi кiшiрейтуi бөлшек, алған керумен, немесе құбыр әзiрлелетiн бөлшекке жұп. Қалыптың матрицасында өндiрiп алады;

• қалыптау - кеңiстiктiң формасымен даярлауларды қалыңтырдан немесе таспадан алуы. Тарту және қалыптау қалыптарда өндiрiп алады;

• тасырайту - кеңiстiктiң формаларының қалыңтырға немесе таспасына резеңкеге беру қалыптау есебiнен; жарылыспен немесе электрогидравлиялық немесе магниттi-импульсты әсердің қолдануынан;

• алу - форманың ұқсас элементтерi тағы басқалар беттi борттардың бiлiмi беттi; қолдан өндiрiп алады немесе қалыпта.

Қалыппен пластикалық деформацияны әдiстi бөлшектердi жасау үшiн құрал-сайман, қызметшiлердi қысымның арқасында деп аталады.

Негiзгi қалыптар түрлерге : кесiлген жер, тарту, зергерлiк, игiш, ернемектілер жатады.

Шағушы қалып бұйымдардың (түстi металлдардың болаттан жасалған қалыңтыр және таспа, қалыңтыр және таспа түсті металдардан, қағаз бұйымдары, терi, жасанды материалдар) соның iшiнде күрделi, пішіндер.

Шағушы қалыптың негiзгi элементтерi - сотан және ұяқалып.

Игiшті қалыптар металлдық қалыңтырларды түзету үшiн, майыстыру немесе бұйымның өлкесiнiң шеттерін орауы үшiн қолданады.