Термиялық өңдеуiнiң басқа түрлерi

Химия-термиялық өңдеу дегеніміз - бұл металлдардың жанында жұмыстанылатын бұйымға бiр уақытта жылулық және химия әсерi өндiрiп алатын өңдеуi. Бөлшектер химия-қыздыру өңдеу үшiн нақтылы температураға дейiн (карбюризатор) арнайы орталарында қыздырады, бұл температурада шыдайды және содан соң тоңдырттырады.

Химия-термиялық өңдеуге (көмiртектеу) цементация, цианирлеу, азоттау, хромдау, силицирлеу, сульфидирлеу, борлау, алюминимен қаптаулары жатады.

Цементация болаты - бұл көмiртекпен қанығуда шалағай қорытушы химия-қыздыру өңдеу жұмсақ аз көмiртектi болатын. Бұйымның көмiртектеулерi үшiн көмiртектiң тотық көрнектi (карбюризатор ) ортада температураға нақтылы күйiнделерi ұзақ уақыт арасында шыдайды. Цементтелген бұйымдар қыздыру өңдеулерiне әдетте ұшырайды- шынықтыруға.

Шалағай көмiртектелген жiкте сонымен бiрге ине сияқты мартенситтiң биiк қаттылықпен және тұрақты тоздырғыш ие болатын құрылымы құрастырады.

Тән ерекшелiгi цементтелген нәзiк сыртқы қатты және үйкелiске шыдамды жiк шынықтырудан кейiн пайда болатын болып табылған болады, осы уақытта жұмсақ және әсем өзек динамикалық жүктемелерге де соққыларды қарсыласады.

Көмiртектелген бұйымдар (жұмсақ өзек артынан) шынықтыруларды азын-аулақ уақытында деформацияланады. Өзектiң өңдеуi қабаттай заттан алып тастау тек қана содан кейiн қатты көмiртектелген болуы мүмкiн. Үш цементацияның түрлерi танып бiледi: (75- 90% ағаш көмiрi, 5-10% көмiрқышқыл барий, 3-12% кальциленген сода және 2-3% қара май немесе басқа құрам қосатын қоспа) қатты карбюризатор; (ерiтiлмелi 850–890°C тұздардың температураларына дейiн қоспасы бар ваннаға (шомылғыға) батуымен - сақар, хлорлы аммони тұздауға асқа салатын) сұйық; көмiртегi бар газда газды; табиғи газ, пропан, бутан, мұнай, кокс газдарын қолданады және тағы басқалар.

Қабаттай орта, әдiс және көмiртектеудi уақыттан тәуелдi болады тереңдiк көмiртектелген. Мысалы, 850–890°C температураның жанында сұйық тұзды астауларда цементация 0,2мм нiң жуандығымен жiк бiр сағат iшiнде алуға мүмкiншiлiк бередi, 0,8 мм нiң жiгi - 4 сағат iшiнде.

Температураның жанында 850–890°C қабаттай ар жағында 3 сағ. және 1,4мм дегi 0,25 мм 8,5 сағ. құрайды шойын қабықтарда, тереңдiк көмiртектелген ұйықталатын қатты карбюризаторлардың қолдануында.

Сонымен бiрге газбен көмiртектендiрудi ұзақтық көмiртектелген қажеттi тереңдiкпен қабаттай анықталады: ар жағында 2 -3 сағ. 0,3- 0,5 мм жiктерi алады, ар жағында 9-10 сағ. - 1,2 - 1,4 мм жiгi.

Шойын қабықтарда немесе жапырақты металлдан қабықтары цементация ептеген габариттi өлшемдермен бөлшектерi үшiн қолданылатын болады. Қабықтың 15-20мм қалыңдығын қатты карбюризатордың жiк себiлген түбiндесi карбюризатордың келесi жiктерiмен жамылатын бұйым жатқызылады. Және әрi қарай - қабықтың толтыруларына дейiн. Карбюризатордың үстiңгi қабаты кемiнде 50мм болу керек.

Бұйымдардың арасындағы 5-10 мм қашықтығы сақталынуы керек. Толтырылған жәшiк жапырақ металл немесе Таскендiрден қақпақтарымен жабады, отқа шыдамды саздармен тығыз бекiтедi және қыздыру үшiн пештерге сыйғызып салады.

Қыздыруды температура - 850–890°C . Бұйымның iшкi кернеулерiн кiшiрейтулер үшiн температураның жанында демалысқа 200^оC тен жоғары емес цементация және шынықтырудан кейiн душар қылуға керек.

Жартылай цементация - бұл қаттырақ және үйкелiске шыдамды болуы керек болатын бұйымның белгiлi бөлiгiнiң көмiртектеуi. Цементация ұшырамаған бұйымдар қалған бөлiктер қорғайтын (сазбен, таскендiрмен, гальвани мыс қабыршағымен) жiктермен жабады. Цианирлеумен биiк қаттылықтың табысы және тұрақты тоздырғыш үшiн көмiртекпен және азотты құрыштан жасалған бөлшектердi беттiң бiр уақыттағы қанығуын тез процессi деп аталады.

Цианирлеудi екi түрлер танып бiледi: жабдық сол өндiрiп алатын (нитроцементация) газды 850–900°C температура жанында газдың және мұсатыр цементтейтiн тұратын газдық ортадағы цементация не, және сұйық-температураның жанында цианды тұздардың ерiтiлмелi қоспаларында 820–850°C. Термиялық өңдеулерiне бұйымның цианирлеулерiнен кейiн - шынықтыруға және босандатуға ұшырайды