Болаттарды шынықтыру

Шынықтырумен қыздыру өңдеуiн олардың құрылымы болаттан жасалған бұйымдардың биiк механикалық қасиеттерiн алу үшiн өзгерiс есебiнен қолданылатын технологиялық үдерiс деп аталады. Шынықтыру бұйымның барлық қимасы бойынша нақтылы температураға дейiн бұйымның қыздыруында, шыдамға бұл температурада оны теңестiру үшiн тұрады және тез сууi. Шынықтырудың келесi түрлерiн қолданады: бiр немесе екi суытқыштардағы, сорғалау, сатылы және изотермиялық.

Қыздыруды әдiс қыздыру өңдеуiн барлық ары қарай процесске үлкен ықпалы болады. Ең алдымен шынықтыру үшiн қыздыруды алдында түр және сорт атын анықтау керек болады. Егер болат күйдiруге душар болмаса, ол күйдiрiп алуы керек. Болат кiр және майдың iздерiнен тазалау керек.

Аз көмiртектiң болған сайын қыздыруды температура сол жоғары.

Шынықтыруға бұйымдарының қыздыруы үш әдiстердiң бiрлерi өндiрiп алады: газды атмосферасы бар пештердегi - қарамай, мұнай, газды, электр; сұйықтық орталары бар шомылғылардағы - ерiтiлмелi тұздар немесе металлдармен; жоғары жиiлiктi токтермен жүргізіледі. Бұйымдардың қыздыруын жылдамдық олардың габариттi өлшемдерi және жылу еткiзуден массасының пешке немесе бұйымдардың шомылғы жүктелетiн олардың қалауларын әдiстен тәуелдi болады. Электр пештерiндегi диаметрдiң 1 мм дегi 800°C цилиндрлiк бөлшектерiне дейiн қыздыруды уақыты шамамен 40- 50сек. құрайды, қарамай және мұнай пештерiнде 35- 40 сек. Қыздыру үшiн сұйық орталар ретiнде 800°C ке дейiн қорғасын немесе тұзды астауларды қолданылады. Диаметрдiң 1мм қорғасын шомылғы-сындағы қыздыруды уақыт 6-8 сек. құрайды, тұзды 12-15 сек .

Шынықтыруды температураның жанында бұйымның шыдамы құрылымдық түрленулер сонымен бiрге аяқтауды барлық қима мен қамтамасыз ету арналған температураның теңестiруi үшiн болып жататын қажеттi.

Шыдамның уақыты химия құрамынан тәуелдi болады болды, оның жылу еткiзуi, шама, форма және шынықтырылатын бұйымдардың массасы. Шыдамның уақыты iс жүзiнде тап қалған температураға қыздыруды ортақ уақыттарынан тең 20-30% қабылдайды. Бұйымды пеште немесе шомылғыда дұрыс жатқызу керек, өйткені деформацияланудан құтылу үшiн.

Қыздыру біртіндеп және (бұйымды жиi аударыстыруы керек болады) материалдың барлық массасы қызу үшiн сайып келгенде өндiрiп алуы керек. Қыздыруға қызып кету және аса босандатудан құтылу үшiн бақылау керек болды. Тотығудың сақтап қалулары үшiн пештер камерасындағы қолдану бейтарап атмосфера бола алады.

Шынықтыру үшiн қыздыруды уақыт және температура түр және сорттан тәуелдi болатын болады, масса және бұйымның формасынан. Мысалы, болат көмiртектi C бiртiндеп 0 ден 350°C дейін аралығында қызады, бұл температураның табысынан кейiн ол шынықтыруды температураға дейiн жылдам жылытуға болады.

Механикалық қасиеттерде үлкен ықпалы таяды құрылымдық өзгерiстер қыздыруда болған болады. Терiс әдiс немесе қыздыруды әдiстiң қолдануы қасиеттер өзгерiс енгiзедi беттiң тотығуға немесе көмiртексiздендiруiне бағытталатын болады. Мұндай жағымсыз құбылыстар құтылысын электр пештерiнiң қыздыруы үшiн қолдануда мүмкiн.

Егер мүмкiндiк болмаса қорғайтын бейтарап газдық ортаны бұйымдардың сақтаулары үшiн пештер жұмыс кеңiстiгiндегi тотығу және көмiртексiздендiруден қыздыруда қыздыру үшiн бұйымның қорғайтын газдық орталарын жасауға құрады тотығылмаған шойын жоңқаның таскендiр тым күйдiрiлген пайдаланылған карбюризаторымен жәшiкке салады немесе майлауға бұйымдарға келтiредi.

Бұйым көрсетiлетiн талаптарға байланысты шынықтырудың келесi әдiстерiн қолданады: бiр және екi сұйықтар немесе сұйықтық орталардағы - су, май; сатылы - суу ерiтiлмелi ауада, тұзда; изотермиялық - суу ерiтiлмелi аустениттiң толық айналуына дейiн 300 °C шақты температурамен тұзда, содан соң суға немесе ауада қолданылады.

Қабаттай алулар үшiн қатты шалағай, жұмсақ және әсем өзек (аспаптың шынықтыруы үшiн) өздібосандатумен шынықтыруларды қолданады.

Шынықтырудың жанында iшкi қыздыру кернеулерiн кiшiрейтулер және деформация үшiн салқындатумен шынықтыруды қолданады. Мұздатқыш сұйықтарға (сабын, қышқыл суда тұздауға тағы басқалар асқа салатын) ерiтiндiлер (шынықтыру, машина немесе ұршық майы үшiн арнайы май) май, су, сонымен бiрге әр түрлi тектер жатады. Шынықтыру үшiн өсiмдiк майларын қолданбайды. Сууды әдiс және мұздатқыш сұйықтың түрi болатты шынықтырды сорт және маркадан тәуелдi болады, тиiстi шынықтыруды дәрежеден, сонымен бiрге кескiн және шынықтырылатын бөлшектi шамадан байланысты.