Истериялық невроз

Истериялық невроздың клиникалық көрінісі көпқырлы. Өткен ғасырдың және осы ғасырдың басында өмір сүрген авторлардың суреттемелерінде невроздардың истериялық ұстамалар түрінде жиі көрінетіндігі жөнінде айтылған. Истериялық ұстамалар көрінісі мен ағымы бойынша эпилепсиялық ұстамадан бірқатар ерекшеліктерімен ажыратылады. Олар жоғары эмоциональды айқындылықпен ерекшеленеді. Осы уақытта науқастар санасын жоғалтпайды, барлық рефлекстер сақталған. Олардың санасы тарылған, және олар өздері үшін эмоциональды мәні бар тітіргендергіштерге жауап береді.

Қазіргі кезде истериялық невроздың клиникалық көрінісінде соматовегетативті бұзылыстар үлкен орын алады. Олар айрықша жүрек-қантамырлық бұзылыстармен, асқорыту, тыныс бұзылыстарымен көрінеді. Тыныс бұзылысымен, өңеш спазмдарымен ауыр жөтел ұстамаларына байланысты науқастарды жалпы профильдік ауруханаларға орналастырып қоймай, оларға жиі оперативті көмек көрсетіледі.

Истериялық невроздарда қозғалыс пен сезімталдықтың бұзылуы байқалады. Науқастар жүріп-тұра алмайды (астазия-абазия), қабақ спазмдары, афония, аяқ-қолдың салдануы болады. Сезімталдықтың бұзылуы иннервация зонасына сәйкес келмейді және қолғап, шұлық, күртеше түрінде көрінеді. Науқастар жиі дененің әр бөлімдеріндегі және ішкі мүшелердегі ауру сезімдеріне шағым айтады.

Истериялық невроз симптоматикасының айтарлықтай ерекшелігі - симптомдардың психогендік факторлармен байланысы, ағза жүйесіндегі органикалық бұзылыстардың жоқтығы және бұзылыстардың сендіру, өзін-өзі сендіру типі бойынша пайда болуы. Басқа маңызды фактор истериялық мінез-құлықпен адамдардағы оның дамуына бейімділік болып табылады.

Науқас С., 42 жаста, тазалықшы. Жылаңқылыққа, үнемі тамағындағы түйінге, спазмға, бас ауыруына, бұлшық еттеріндегі ауру сезімдеріне, ұйқы бұзылысына шағым айтады.

Анасы тарапынан әжесі туысқандарының айтуы бойынша қызық кісі болған, «есінен адасқан». Әкесі тұйықтау, деспот кісі болған, баларына шамадан тыс талапшыл болған. Анасы сезімтал, ренжігіш, жанұялық қиыншылықтарға жиі шағымданатын болған. Науқас әсершіл, ренжігіш, айтқанынан қайтпайды. Толқу жағдайында жиі тамағында түйнек, «бүкіл денесінің дірілін», басында өткір шаншуды, аяқ-қолдары бұлшық еттерінің ауратындығын байқаған. Осындай жағдай алғаш рет жеті жасында, мектептегі нашар тәртібі үшін әкесі белбеумен соққан кезде байқалған. Науқастың айтуы бойынша әкесі қатты қорқып кеткен. Содан соң ешқашан ұрмаған. 16 жасынан бастап еңбекке араласқан. Науқас тігу шеберханасында бес жыл істеген. 27 жасында тұрмысқа шыққан. Жолдасы оған қамқор болып, барлық тілектерін орындап отырған. Балалы болғаннан кейін, жұмысындағылар, науқастың ойы бойынша оның жанұялық бақытын көре алмаушылар, нашар көзқараспен қарайды деп, ары қарай жұмысын жалғастыра алмаған. Қызметтестерінің айтуы бойынша науқас бірбеткей, тек өзінің қалағанын істейтін көрінеді. Үш жыл бұрын жүрек ұстамасынан күйеуі қайтыс болған. Науқас қатты қайғырған. Жерлеу кезінде «истерика» болған. Ол зарлы дауыспен айғайлаған, бірақ артынан басылған. Жұмысқа орналасуға мәжбүр болған. Өткен жылы күйеуге екінші рет шыққан. Күйеуі арақ ішеді, бір керістен кейін тұншығу сезімі пайда болған, сөйлей алмай қалған (афония). Бұлшықеттері ауырғандықтан әрең қозғалған. Дәрігер көмегіне жүгінген.

Психикалық жағдайы: өзін демонстративті ұстайды, сыбырмен сөйлейді, оның Сөйлеуіне кедергі жасап тұрған тамағындағы спазмды байқайды, кейде жылап, тыныштала алмайды. Жұбайның үнемі ішетіндігіне, оның өміріне көңіл бөлмейтініне шағым айтады. Дәрігердің күйеуін шақыртып, оған оның «ауруының аурылығы» жөнінде түсіндіріп беруін, өзіне көңіл бөлу қажеттігін айтуын сұрайды. Ем жүргізілгеннен кейін (дәрілік, психотерапиялық) және жанұялық жағдайы жөнделген соң науқастың жағдайы жақсарды.

Невроздың осы түрімен науқастарда истериялық бұзылыстардың қайталануы күшейеді. Олар тек эмоциональды жарақатқа кезінде ғана емес, науқастар өз дегеніне жете алмағанда да пайда болады. Олардың тәртібінде демонстративтілік, эмоциональды тұрақсыздық, керісуге бейімділік және истериялық невроздың тұлғаның истериялық дамуы көріністеріне трансформациялануы өзіне көңіл аудартады.