РЕАКТИВТІ ПСИХОЗДАР

Реактивті психоздар - психогенді негізді, өмірге қауіп төндіретін, индивидуум сәттілігіне зиян келтіретін факторлар әсерінен дамитын, басым психотикалық сипаттағы бұзылыстар.

Мұндай психикалық бұзылыстар ауыр эмоциональды стресс нәтижесінде пайда болады. Психикалық жарақаттың мазмұны психикалық бұзылыстардың клиникалық көрінісінде бейнеленеді (Ясперс триадасы). Психикалық жарақат әсері аяқталғанда олар жоғалады. Дегенмен, Ясперс триадасының әмбебап мәні жоқ. Ауыр эмоциональді жарақаттан кейін едәуір уақыт өткен соң психикалық бұзылыстардың пайда болғаны бақыланған (кешіккен теакциялар) және эмоциональды жарақат әсері аяқталғаннан кейін де ұзақ сақталған.

Клиникалық көріністеріне байланысты реактивті жағдайлар жедел және созылмалы болып бөлінеді.

Жедел реактивті жағдайлар (аффективті-шокты реакциялар)

Аффективті-шокты реакциялар қозу немесе ступорға дейінгі тежелу түрінде көрінеді. Қозу жағдайымен реакциялар тарылған сана фонында өтеді. Аурудың жүріс-тұрысы бұл кезде хаосты, ретсіз болады. Олардың іс-әрекеті мағынасыз, кейде өздеріне зиян келтіреді. Мысалы, өрт кезінде хаосты қозу жағдайындағы адам терезеден секіріп, өліп кетуі мүмкін.

Осындай күйден шыққан науқас болған жайтты нашар есінде сақтайды, жалпы әлсіздік, қалжырау және апатия күйінде болады.

Тежелу күйімен аффективті-шокты реакциялар кезінде жартылай немесе толық қимылсыздық пайда болуы мүмкін (ступор жағдайы). Мұндай жағдайдағы адамдар қимыл-әрекет жасауда қиындықтар сезінеді. Қауіп төнген жағдайда адам аяғында ерекше ауырлық байқайды, оның қозғалысы баяулайды. Осы қауіптен құтылу үшін ол шапшаң және дәл қимыл, іс-әрекет жасай алмайды. Кейде мұндай ситуация кезінде науқас бір орнында қатып, тұрып қалады (ступор). Дегенмен, жартылай немесе толық тежелу күйіндегі адам қоршаған ортаны дұрыс қабылдап, бағалай алады.

Аффективті-шокты жағдайлар, жоғарыда айтылғандай, өміріне қауіп төнген жағдайда пайда болып, бұл жағдайлар жойылғанда кетеді. Мұндай күйдегі науқастар әдетте аурухана жағдайына бақыланбайды.

Ступорозды күй қылмыстық жазалау қаупі төнгенде пайда болуы мүмкін. Соттық ситуация шешілу мерзіміне байланысты бұл күй ұзақ ағыммен ерекшеленеді.

Соттық ситуацияға байланысты пайда болатын осындай психикалық бұзылыстар тобына истериялық деп қарастырылатын басқа да жедел психотикалық құбылыстар жатқызылуы мүмкін. Олар сананың айрықша бұзылысымен ерекшеленеді. Соттық - психиатриялық жағдайларда пайда болған бұл бұзылыстар симуляциялық жүріс-тұрысты бейнелейді, ол Ганзер синдромы (алғаш сипаттаған автор есімі бойынша) және псевдодеменция деп аталады. Ганзер синдромымен науқастарда сана өзгерісі байқалады. Олардың уақыт пен орын бойынша бағдары бұзылған, айналасындағыларды танымайды, сұрақтарға орынсыз жауап береді. Псевдодеменция көрінісі Ганзер синдромымен науқастардың жүріс-тұрысына ұқсайды. Науқастардың орын мен уақыт бойынша бағдары бұзылған. Бірақ бұл науқастарда сананың терең бұзылысы байқалмайды. Псевдодеменция көріністері кейде жас балаларға тән ерекше жүріс-тұрыспен, сөздермен толықтырылуы мүмкін. Науқас жас бала мәнерінде сөйлеп, айналасындағы адамдарға «тәте», «аға» деп көңіл аударады, жас балалар ойынын ойнайды және т.с.с. Пуэрильді деп аталған бұл реакциялар психогенді зияндылықтар жойылған соң басылады.

Келесі топты созылмалы психогенді реакциялар құрайды.