транссудациясын жасау. 21 страница

АС ҚОРЫТУ МҮШЕЛЕРІ ҚЫЗМЕТІНІҢ БҰЗЫЛЫСЫ КЕЗІНДЕГІ МЕЙІРБИКЕЛІК ПРОЦЕСС

Ас қорыту мүшелері қызметінің бұзылуларында науқастарда келесі шағымдар байқалады:

- іштің ауырсынуы;

- асқазан диспепсиясы:

- қыжыл;

- дисфагия;

- кекіру;

- тәбеттің бүзылуы;

-жүрек айну және құсу;
- ішек диспепсиясы (бұзылыстары):

- іш өту;

- іш қату;

- метеоризм;

- нәжісті ұстамау.

- асқазан- ішектерден қан кеткенде:

- кенеттен болған әлсіздік, бас айналу, тершеңдік;
- "кофе тұнбасы" тәрізді құсық;

- нәжістің қара түсті (мелена) болуы.

Ас қорыту бұзылыстарында науқастардың тәбетінің жоғары немесе төмен болуы туралы, соңғы күндері салмағының өзгеруі, күнделікті тамақтану тәртібі мен рационы туралы,
көбінесе қандай тамақты: ащы, майлы, етті, сүтті
тағамдар қалайтыны туралы сұрастыру керек. Сонымен қатар тамақтанудағы кандай да бір шектеулер бар-жоқтығын,
жидек, шоколад сияқты тағамдарды қолданғанда бөрт-
пелер мен қышыну, өзін жайсыз сезіну сезімдері болған болмағаны туралы сұрастырудың маңызы зор. Науқас тәулігіне орташа есеппен қанша сұйықтық мөлшерін қабылдайтынын, көбіне не ішетіні: кофе, шай, минералды су туралы мәлімет алу қажет. Ас қорыту мүшелері қызметі бұзылғанда ішек диспепсиясы (ішек қызметінің бұзылулары) байқалады, сондықтан науқастан дәретке отыра алмайтын кездері болғаны туралы, дефекацияның ауырлығы және жиілігі, бөлінген нәжістің мөлшері, түсінің өзгерулері және ондағы патологиялық қоспалар (шырыш, қан, ірің) туралы сұрастыру керек.

Ас қорту мүшелерінің бұзылулары әр түрлі тітіркендіргіш дәрілердің әсерінен болуы мүмкін. Сондықтан науқастан кейбір дәрілерді (ацетилсалицил қышқылы, резерпин, кальций хлориді, преднизолон, темір препараттары) қабылдағаны туралы сұрастыру өте маңызды. Ас қорытудың бұзылуларына алып келетін қауіп факторлары:

- дұрыс тамақтанбау, темекі шегу, ішімдік;

- улану, ішек инфекциялары;

- тағам заттарына аллергия;

- тұқым қуалаушылық.

Науқасты жалпы қараған кезде оның сыртқы келбетіне баға беру керек:

- есі;

- төсектегі қалпы;

- шырышты қабат пен тері жамылғыларының түсі мен ылғал-
дылығы;

- ауыз қуысын қарау;

- ауыздан жағымсыз иіс;

- тіл (құрғақ, таңдақпен жабылған, жарылған);

- алмалы-салмалы протездер мен бүлінген тістердің көрінісі;

- жұтыну (ауырсыну, қиындықпен);

- дене қызуы;

- тыныс алудың ритмі, жиілігі, тереңдігі;

- АҚ, РS және оларға сипаттама;

- іші (көлемі жағынан үлғайған, үрленген, керілген, ұстап көрген

кезде ауырсынулар);

- перианалдық аймақ (қабынған терісі, геморроидалды түйіндердің

ұлғаюы);

- нәжіс сипаттамасын көзбен бағалау (формасы, мөлшері, иісі, түсі,

қоспалары);

- құсықтың сипаттамасына (мөлшері, құрамы, қоспалары) көзбен

баға беру.

Мейірбикелік мәселелер:

1. Төсектік тәртіпті сақтау қажеттілігіне байланысты өзіндік
күтімнің тапшылығы (жеткіліксіздігі).

2. Гиподинамия және тәбеттің төмендеуіне байланысты іш
қатудың пайда болу қауіпі.

3. Ұйқының бұзылуы.

4. Қозғалмау фактісіне психологиялык бейімделудің қиын-
дығы.

Осы уакыттағы нақты мәселе: іш қатудың пайда болу қаупі.

Қысқа мерзімді мақсат:

а) емделуші 2 күннен кейін ішек жұмысының реттелу маңыздылығын

түсінгенін көрсетеді;

б) науқас аптаның соңына дейін ішектің жұмысын реттеу жөнінде өз білімін

көрсетеді.

Ұзақ мерзімді мақсат: емделушіде күнде немесе күн сайын таңертең дәрет болады.

Мейірбикенің жоспары:

1. Күнде 5 минут емделушімен оның мәселесі жайлы әңгімелеседі.

2. Емделуші іш қатуға бейім болғанда белгіленген №3 диетаны сақтауын қадағалайды.

3. Тәулігіне 1,5-2литр сұйықты пайдалануын қадағалайды. Мейірбике күнде таңертең аш қарынға 1 стақан су ішуді ұсынады.

4. Емделушінің туысқандары әкелетін жемістердің (қарбыз,
алхоры, кызылша салаттары) сипаттамасы жөнінде әңгіме жүргізеді.

5. Күнде таңертең емделушінің ішін 5 минуттай уқалайды.

6. Емделушіні белгілі бір уақыт аралығындағы дефекацияға шартты рефлекс қалыптастыруға үйретеді.

7. Дәрігердің нұсқауы бойынша клизма қоюды және іш айдайтын дәрілерді беруді жүргізеді.

8. Дәреттің жиілігін күнде байқап, температуралық параққа
белгілеп отырады.

Мейірбике жоспарланған күтімді емделушімен байланыстыра білу керек. Мейірбике күтілген мақсаттарына жетуі үшін емделушіні түсініп және қолдауы болу керек, ол үшін емделуші мен мейірбике көмек жоспарының әрбір бөлімін бірге қарастырулары керек.Ас қорыту мүшелерімен қамтамасыз етілетін жеу, ішу, бөліп шығару қажеттіліктерінің бұзылуындағы мейірбикелік

іс-әрекеттің стандарты

I. МЕЙІРБИКЕЛІК ДИАГНОЗ: дәретке отырудың бұзылуы: іш өту (диарея)

II. МАҚСАТ Қысқа мерзімді мақсаттар: дәреттің жиілігі және оның консистенциясы қалпына келеді (индивидуалды

уақыт)

Ұзақ мерзімді - емделуші диетаның ерекшеліктері туралы білімін
және перианалды аймақтағы теріні күту ережелерін көрсетеді.

III. МЕЙІРБИКЕЛІК ІС-ӘРЕКЕТТЕР СИПАТЫ:

1. Жоғары құндылықты және жеңіл қорытылатын тағамды
2 сағат сайын аз мөлшермен - №4 диета кабылдауды қамтама-
сыз ету.

2. Тәулігіне 2 литрге дейін сұйықтықты қабылдауын қамтамасыз ету;

3. Әрбір дәретке отырған сайын шат аралык терісінің гигие-
насын тиянақты күту: дәрет алған соң перианалды аймақты ва-
зелинмен өңдеу, төсек орнын ауыстыру.

4. Күнде науқастың салмағын өлшеу.

5. Нәжістің жиілігін және сипаттамасын күнде температу-
ралық параққа белгілеп отыру.

6. Дәрігер тағайындаған дәрілік препараттарды қабылдауын қадағалау.

7. Науқасты жеке дәрет ыдысымен қамтамасыз ету және оны
зарарсыздандыру.

8. Науқасты және онық туысқандарын өзіндік (жеке) гигиена-
ны сақтауға және тиімді тамақтану қағидаларына үйрету.

9. ДИАГНОЗ: ішектердің босауының бұзылуы: іш қатпасы

I. МАҚСАТЫ: қысқа мерзімді - науқаста екі күнде 1 реттен
аз емес үлкен дәрет болады (индивидуалды уақыт).

Ұзақ мерзімді - емделуші ауруханадан шығу кезінде іш қатумен күресу-
дің әдістері туралы білімін көрсетеді.

III. МЕЙІРБИКЕЛІК ІС-ӘРЕКЕТТЕР СИПАТЫ:

1. Қышқыл сүтті өсімдік диетамен (көкөністер, қара нан, жемістер)

қамтамасыз ету. Диета №3.

2. Тәулігіне 2 литрге дейін сұйықтықты қабылдауын қамта-
масыз ету (қышқыл сүтті тағамдар, шырындар, сілтілі мине-
ралды сулар).

3. Күннің белгілі бір мезгілінде науқаста дефекацияға шарт-
ты рефлекс (таңертең аш қарынға 1 стақан
суық суды ішкеннен 15-20 минуттан кейін) қалыптастыруға тырысу.

4. Науқасты жеткілікті қимыл белсенділігімен қамтамасыз ету.

5. Дәрігердің тағайындауы бойынша іш айдайтын дәрілер-
ді беру және тазалау клизмасын жүргізу.

6. Медициналык құжаттарда күнделікті дәретке отырудың
жиілігін белгілеп отыру.

7. Науқасқа іш қатпасы кезінде тамақтану ерекшеліктерін
үйрету.

I. МЕЙІРБИКЕЛІК ДИАГНОЗ: Метеоризм

II. МАҚСАТЫ Қысқа мерзімді мақсаттар: емделушіде ішек

газдарын бөлу төмендеп, олардың шығуы

қалыптасады (индивидуалды уақыт).

Ұзақ мерзімді: емделуші 2 күннен кейін метеоризм кезіндегі тамақтану ерекшеліктері туралы білімін көрсетеді.

III. МЕЙІРБИКЕЛІК ІС-ӘРЕКЕТТЕР СИПАТЫ:

1. Құрамында газ түзетін тағамдарды (жемістер, көкөністер, қара

нан, сүт, тәтті тағамдар) шектейтін №4 диетаны сақтауды

қамтамасыз ету.

2. Тәулігіне 4 рет 2 таблеткадан белсендірілген көмірді беруді қамтамасыз ету.

3. Қарсы көрсеткіш болмаса, жел шығаратын түтікті немесе
тазалау клизмасын қолдану.

4. Науқасты және оның туысқандарын метеоризммен күресу
әдістерімен (тиімді тамақтану, белсенді қозғалыс
тәртібі) таныстыру.

I. МЕЙІРБИКЕЛІК ДИАГНОЗ:: Нәжісті ұстамау

II. МАҚСАТ Қысқа мерзімді мақсаттары: науқасқа қажетті ем

жүргізілген жағдайда осы қиын жағдайдың

төмендейтінін немесе басылатынын түсіне
біледі.

Ұзак мерзімді: науқас ауруханадан шығар кезде қоғамда өмір сүруге дайын болады.

III. МЕЙІРБИКЕЛІК ІС-ӘРЕКЕТТЕР СИПАТЫ:

1. Науқасты оңашалау (изоляциялау) керек.

2. Құндылығы жоғары, жеңіл қорытылатын тағамның
аз-аз мөлшерін жиі қабылдауды қамтамасыз ету.

3. Науқастың жеке гигиенасын (іш киімді және төсек орынды

ауыстыру, қажеттілігіне қарай дәрет алу, анус маңайын

вазелинмен өңдеу) ұқыпты қадағалауын бақылау.

4. Бөлменің жиі желдетіліп тұруын қамтамасыз ету, дезо-
доранттарды қолдану.

5. Резеңке дәрет ыдысын немесе арнайы үш секциялы

функционалды кереуетті қолдану.

6. Нәжістің бақылауысыз бөлінуінің алдын алу мақсатында

күнде таңертең іш айдайтын дәрілер қолдану немесе тазалау

клизмасын жасау.

7. Науқасқа және туысқандарына күтім ерекшеліктері мен
дәрет ыдысын қолдануды үйрету.

8. Науқасты психологиялық қолдаумен қамтамасыз ету.

9. Науқастың бөлінділерін канализацияға ағызардан алдын

зарарсыздандыру.

I. МЕЙІРБИКЕЛІК ДИАГНОЗ: Қыжылдау

II. МАҚСАТЫ Қысқа мерзімді мақсат: 20 минуттан кейін науқаста қыжыл болмайды. Ұзақ мерзімді: емделуші қыжылдаудың себептері мен онымен күресу әдістері туралы білімін көрсетеді.

III. МЕЙІРБИКЕЛІК ІС-ӘРЕКЕТТЕР СИПАТЫ:

1. 1 стақан жылы сүт немесе газсыз, сілтілі минералды суды
немесе 2 % сода ерітіндісін ішуді қамтамасыз ету.

2. Қыжыл туғызатын тағамдарды: қара нан, тосап, тәтті
сусындар, қуырылған және майлы тағамдарды шектеуді ұсыну.

I. МЕЙІРБИКЕЛІК ДИАГНОЗ: Тәбеттің болмауы

II. МАҚСАТЫ Қысқа мерзімді мақсаттар: аптанын аяғына қарай науқас денсаулығын жақсарту үшін дұрыс тамақтанудың маңыздылығын түсіндіреді.

Ұзақ мерзімді: науқастың ауруханадан шыққанша
дене салмағы төмендемейді.

ІІІ. МЕЙІРБИКЕЛІК ІС-ӘРЕКЕТТЕР СИПАТЫ:

1) белгіленген диетаға және науқастық тәбетіне байланысты
мәзірді түрлендіру;

2) науқасты күніне 5-6 рет аз мөлшерде жылы тағаммен та-
мақтандыру;

3) тамақтанудың эстетикасы;

4) дәрігердің келісімімен рационға дәмді шай, балық-ет сор-
пасын, қышқыл тағамдарды беру;

5) дәрігердің рұқсаты бойынша тамаққа дейін 30-40 минут таза
ауада қыдырып, дене шынықтырумен айналысуды қамтамасыз ету;

6) науқаспен денсаулықты жақсарту үшін дұрыс тамақтану
қажеттілігі туралы 1 апта бойы күнде 10 минуттан әңгімелесу;

7) науқастың үш күнде бір рет дене салмағын өлшеу.

I. МЕЙІРБИКЕЛІК ДИАГНОЗ: Асқазан - ішектен қан кету

II. МАҚСАТ: қан кету пульс және қан қысымы көрсеткіштері жақсар-
ғанда тоқталады (уақыт индивидуалды)

ІІІ. МЕЙІРБИКЕЛІК ІС-ӘРЕКЕТТЕР СИПАТЫ:

1) дәрігерді шақырту;

2) қатаң төсекті режим, арқасымен немесе бір қырымен жату, басы

бір жағына бұрылған (кұсықпен тұншығудың алдын-
алу);

3) ауыз арқылы тағам, сұйықтықты, дәрілерді қолдануды
тоқтату;

4) әпигастралды аймаққа мұзды мұйық қою;

5) оттегімен емдеу;

6) пульс мен қан қысымын 30 минут сайын қадағалауды жүзеге асыру.

14-15Әртүрлі улануларды анықтау және дәрігерге дейінгі көмекті көрсету

(Иісті газбен, ішімдікпен, қышқылдармен, сілтілермен, дәрілік заттармен)

Ішкі мүшелердің кызметтерінің кейде өлімге дейін әкелетін бұзылуларын туғызатын әртүрлі химиялық заттардың ағзаға түсуінің салдарынан дамитын патологиялық жағдайды улануларға жатқызады.

Ауылдық жерлерде пешпен жылыту жүйесін қолдану ережелерін дұрыс сақтамаған кезде иісті газбен улану болады (әсіресе өрт кезінде неғұрлым ауыр уланулар байқалады). Ішімдік және оның өнімдерімен - әртүрлі лосьондармен, иіс сулармен, эликсирлермеи, жиһазды тазалауға және жылтыратуға арыалған заттармен, сондай-ақ ішімдік екен деп қателесіп қабылданған заттармен улану жиі кездеседі. Дәрілік заттармен (көбінесе ұйықтататын және тыныштандыратын дәрілермен, әртүрлі дәрілік заттардың спирттік тұнбаларымен) улану да жиі кездеседі.

Улану жағдайлары да әртүрлі болуы мүмкін. Байқаусызда улану, әсіресе мектеп жасына дейінгі балаларда, жиі тіркеледі. Кей кездерде улы заттармен жэне ядохимикатгармен жұмыс істеудің қауіпсіздік ережелерін сақтамау салдарынан уланады. Улы заттарды ішімдік орнына қателесіп ішу, ал кейде (мысалы, бензин буларын иіскеу) токсикомания кезінде әдейі қабылдау байқалады. Күшті әсерлі немесе улы дәрілік заттарлың мөлшері артық болғанда немесе оларды кателесіп енгізгенде уланулар болуы ықтимал. Кей кезде улы заттарды өзін өзі өлтіру мақсатында қабылдайды.

Улы заттардың ағзаға түсу жолдары әр қилы: ауыз арқылы, ингаляциялық, тері арқылы (шағу), инъекция аркылы енгізгенде. Уланудың белгілері улы заттарды қабылдағаннан соң бірнеше сағаттар немесе тәуліктер өткеннен кейін, ал кейбір кезде, мысалы, күкірт қышқылының көп мөлшерімен уланғанда - бірден байқалады. Уланулардың клиникалык көрінісінде орталык жүйке жүйесінің, тыныс мүшелерінің, жүрек-қан тамыр жүйесінің, асқорыту мүшелерінің, бүйректің зақымдануы бірінші орында тұрады.

Орталық жүйке жүйесі қызметінін бұзылуы көптеген заттармен уланғанда (мысалы, ұйықтататын, тыныштандыратын дәрілермен, ішімдікпен және оның өнімдерімен, иісті газбен, фосфорорганикалық қосындылар және т.б.) болады және бас ауруымен, бас айналуымен, жалпы әлсіздікпен, қозумен немесе тежелумен, ал кейбір ауыр кезде елеулі психикалық бұзылыстармен - кеңістік пен уақытты сезінуінің бұзылуымен, галюцинациялармен. тырысулармен, естен танумен өтеді.

Уланулар кезінде тыныс алу мүшелері қызметінің әртүрлі бұзылулары болады. Мысалы есірткі заттар, барбитураттар, ішімдіктің көп мәлшері тыныс орталығының қозғыштығын тежейді. Фосфорорганикалық инсектицидтер тьныс бұлшық еттерінің қызметін бұзады, соның салдарынан кеуде клеткасының қозғалу экскурсиясы күрт шектеледі. Сондай-ақ, есірткі заттармен уланғанда тілдің түсіп кетуі, сілекей мен бронх бездері секрециясының күшеюі, көмекей мен бронх бұлшық еттерінің тарылуы салдарынан тыныс жолдарының еткізгіштігі бұзылады. Көптеген химиялық заттар (хлор, аммиак булары, өткір кышқылдар) өкпенің токсикалық ісінуін туғызады. Уланулардың жедел сатысында тыныс алу қызметінің бұзылуы кейіннен трахеобронхит пен өкпе қабынуының ауыр түрлерінің дамуына әкеледі.

Уланулар кезінде жүрек-қан тамыр жүйесінің зақымдануы артериялық қысымның жоғарылауымен, жедел жүрек-как тамыр жетіспеушілігімек, ырғақтың бұзылуымен және т.б. сипатталуы мүмкін. Артериялық қысымның кетерілуі, кей кезде анағұрлым көбірек, кейбір уланулардың (фосфорорганикалык қосындылармен, аммиакпек, хлор буларымен) ертерек сатыларында байқалады. Жедел жүрек-қан тамыр жетіспеушілігі қан тамыр қозғалыс орталығының белсенділігінің тежелуінің, сондай-ақ айналымдағы қан мөлшерінің азаюының салдарьшан барбиураттармен, қорғасын, сірке суымен және т.б. уланғанда болады. Қышқылдармен және сілтілермен уланганда дамитын токсикалық шок (артериялық қысымның түсуі, тахикардия, терінің бозғылттығы және т.б.) қатты ауырсыну сезімдерімен байланысты. Жүректің жиырылу ырғағының әртүрлі бұзылыстары жүрек бұлшық етіне улы заттардың тікелей әсер етуінің, сондай-ақ ағзадағы электролиттік баланс бұылуларының салдарынан болады.

Асқазан ішек жолдарының зақымдануы уланулар кезінде жиі кездеседі, төс етегіндегі немесе бүкіл іштегі ауырсынумен, диспепсиялық бұзылыстармен, ең алдымен құсумен, өңештен, асқазан, ішектен қан кетумен сипатталады. Қан кетулер, мысалы, қышқылдармен және сілтілермен, дихлорэтанмен, сынап тұздарымен уланғанда болады және ол өңеш, асқазан, ішек қабырғаларының терең закымдануымен, сондай-ақ қанның ұю жүйесінің бұзылуымен байланысты, Көп жағдайда, атап айтқанда бензолмен, улы саңырауқұлактармен, құрамында мыс және қорғасын қосындылары бар ядохимикаттармен уланғанда жедел бауыр жетіспеушілігінің дамуына дейін әкелетін бауырдың зақымдануы дамиды. Этиленгликольмен (антифриз), сынап және қорғасын косындыларымен, сірке суымен улану бүйректің ауыр зақымдануына, кейде жедел бүйрек жетіспеушілігінің дамуына дейін, әкеледі.