нiмнiң штрих кодтау жүйесінiң ҚР-ғы мемлекеттiк стандарты

Егер ақпараттық жүйеде автоматтандырылған мәлiметті өңдеу iске асса, онда техникалық қамтамасыз ету- ол электрондық есептеушi техникадан және байланыс құралымен өзара байланыста тұрады. ЭЕМ осы жағдайы техникалық қамтамасыз етудің негізгі бөлігі болып табылады.

Қазiргi электрондық есептеу машинасының негiзгi блоктарының бiрi -процессор болып табылады, процессор - бағдарламаланған деректердi өңдеуді орындайтын құрылым. Электрониканың дамуы- жадтың өте шағын көлемді және тез жылдамдықта болатын процессорларды өндiрiп алуға мүмкiндiк бердi.ЭЕМ-ді микропроцессорлардыңбазасында орындалатын микро ЭЕМ-ге жатқызады.Олардың ішіндегі квалификациясыз қолданушының үндеудi дамыған сервистермен ие болатын, ғылыми-әйгiлi және ғылыми әдебиетте оларды компьютерлер деп атайды.

Экономика саласында логистиканың кеңінен енуi компьютеризацияны басқарудағы заттық ағындардың маңызды дәрежеде болуы. Компьютер әр түрлi мамандықтардың қызметкерлерi үшiн оргтехниканың күнделiктi элементі болды,оларды қолдануды үйренді,және оларға сендi. Компьютерлердiң программалық қамтамасыз етуі әрбiр жұмыс орынындағы ақпаратты өңдеу бойынша ауыр мәселелердi шешуге мүмкiндiк бередi. Бұл микропроцессорлық техниканың қабiлеттiлiктерi жүйелік позициялармен заттық ағындарды басқаруға , әр түрлi логистикалық процесс қатысушыларының арасындағы өңдеудi және мәлiметтiң үлкен көлемдерiмен ауыс-түйiс қамтамасыз етіп жақындатуға мүмкiндiк береді.

Микро процессордың техникалық көрсеткіштері көлемдік жадтың тез әсер етуі,компьютермен оңай тіл табыса білуі, есептегіш техниканың құндылығы және тағы басқалары әр түрлі қатысушылардың ортақ жүйеге енуі сапалы мүмкiндiктi қамтамасыз еттi. Сонымен бiрге бұл қатысушылардың әрқайсылары кең көлемдегі ақпаратты алатындығын есте сақтау керек.

Жоспарлы және, жартылай, диспозитивті ақпараттық жүйелерiнде логистикалық ақпарттың өңделуі мамандардың жұмыс орындарында, есептеуiш орталықтар немесе бөлiмдерінде iске асады. Бұл жердегі жиынтық есептердің шешімі логистикалық процессте қатысушының рөлi тәуелдi болады.

Атқарушы ақпараттық жүйелерде заттық ағындармен оралымды басқару iске асады.Бұл жүйелер үшiн ақпаратты өңдеу, заттық ағынның өту екпiндiгі үшін маңызды болып табылады. Пайда болатын мәселе бойынша пайда болатын шешім көбiнесе тек қана қазiргi техниканың және жиынтық технологияның қолданылуы, ақпараттың уақыттың нақты масштабындағы өңделуі және жіберілуі болып табылады.

2.Штрих кодтардың автоматты теңестiруiн логистикалық технологияда қолданылуы.

Тауарлардың бiрлiктерiнiң үлкен саны логистикалық шынжырдың әрбiр буыны арқылы өтедi. Сонымен бiрге әрбір буын сақтау және өңдеудiң орын-орнымен әлденеше жылысады. «Тауар қозғалысының барлық жүйесi - бұл үздіксіз дискретті ағындар,жылдамдығы потенциалға тәуелдi болатын өндіріс( қуат) сол сияқты iске асырудың жылдамдығы және тұтынудан тұратын өлшемі бар артық ырғақтық жабдықтаулар.

Сонымен бiрге эффективті мүмкіндігін пайдалану үшін динамикалық және логистикалық жүйемен бас қаруды сол үшiн олардың iшiнен заттық ағындар туралы кiретiн және шығатын толық ассортименттегi мәлiметтi кез келген уақытта алу керек .

Шетел және отандық тәжiрибенi қалай куәландырады?осы мәселені қолдану аясында микропроцессорлық техниканың жеке жүк таситын бiрлiктiң(тану ) белгiленуі заттық ағыны бар логистикалық операцияларының жүзеге асырылу жолымен ұйғарылады. Түрлi штрих кодтар (оқылу ) көшірмелеу қабiлетi жабдық туралы сөз болады. Бұл жабдықтар логистиялық операция туралы мәлiметтi алуға мүмкiндiк бередi және өнеркәсiптiк кәсiпорындардың қоймаларында, дүкен көлiкте, көтерме базаларында жүзеге асырылады.

Мәлiметтiң автоматты жиыны әрбiр технологиялық артықшылықтарын алатын әртүрлi түрлердiң штрих кодтарының қолдануында негiзделген. Мысалы, тiк төртбұрышты нобайы бар код - 1-шi (ITF-шi сурет), оның бүрмелi ораушыларына қолдануға мүмкiндiк берген жеңiлдеу өңге кодтар әлдеқайда басылып жатады. Тауарлық партиялардың кодтауы үшiн қолданылады.

1-шi сурет - ITF-шi-шi код. Түсiру ораушыларының кодтауы үшiн қолданылады

2-шi сурет - 128-шi код. Қосымша мәлiметтiң кодтауы үшiн басқа кодтармен бiрге қолданылады.

Кең қолдану айналыс саласында жаппай сатылатын тауарларды жиi кездестiруге болатын 3-шi суреттегі EANның коды алынады. Логистикалық процесстердегi EANның кодының қолдануына толығырақ тоқтаймыз.

3-шi сурет - ЕаN-13-шы код, сырт пiшiнi және құрылымы. Негiзiнде халық тұтынатын тауарларды кодтау үшiн қолданылады

Әрбiр цифрда штрихтар және кемшiлiктердiң нақтылы жиынына сәйкес келетiн EANнiң кодының әлiпбиi болады. Бұл әкелген тауарға 13 таңбалы код беріледі,өндірісте тауарды іске қосу кезінде штрихтар мен кемшіліктердің белгісі ретінде цифрларға код тағайындайды. EAN қауымдастығы оны анықтаған ретте алғашқы екі және үш –ші цифры елдiң коды беріледі. Кодтың бұл бөлiгiн байрақ деп атауға қабылдаған. 1-Кестедегі 1 01.05.95 жылы бойынша әртүрлi елдердiң кодтарының мәнi келтiрiлген.

Келесi төрт цифр - тауардың жасап шығарушысының индексi. Ел және жасап шығарушының кодының жиынтығы ,таңбаланатын тауар- су бұрғыш кәсiпорынды бiрмәндi белгiлейтiн цифрлардың сирек кездесетiн комбинациясы болып табылады.

Кодтың қалған цифрлары меншiктi қарастыру бойынша өз өнiмiнiң кодтауы үшiн жасап шығарушыларға жеткiзiлiп берiледi. Нөлден бұл кодтауда жай ғана бастауға және 99999ға дейiн жалғастыруға болады. Сайып келгенде, алғашқы он екiсi EANның кодының цифрлары тауар жиынтығындағы кез келген тауарларына бiрмәндi белгiлейдi.

Кодтың соңғы, он үшiншi цифры бақылау болып табылады. Ол он екi алдыңғы цифрлардың негiзiнде арнайы алгоритм бойынша есеп айырысады. Штрих кодтың бiр немесе бiрнеше цифрларының терiс шифрды шешуi -ЭЕМ тауар әкелген тексеру санына оның сәйкессiздiгiн он екi цифрлар бойынша бақылап, есептеп келтiредi. Көшірмені(сканер) қабылдау расталмайды, және кодтың оқуын қайта айтуға тура келедi. Сонымен бірге, тексеру саны штрих кодтың сенiмдi әсерiн қамтамасыз етедi, орнықтылық және барлық жүйедегi сенiмдiлiктiң кепiлдiгi болып табылады.

Өткiзiлген зерттеулерде тауар туралы мәліметтер компьютер клавиатурасында енгізілген әрбiр 300 таңбалардың бiр қатесi қолдан болатынын көрсетедi. Бұл көрсеткiш Штрих кодтардың қолдануында 3 миллион таңбаның бiр қатесiне дейiн төмендейдi. Бiр американдық менеджмент мұндай қауымдастықтың қатесiнiң зардаптарын анықтауға және жоюы бойынша жұмыстардың орташа құны 25 дол анықтады. Бiр қатенiң бағасы басқа зерттеулерге сәйкес 100 дол асады.

Штрих кодтаудың технологиялары және кептелген деректер жиыны физикалық заңдарға жатады. Штрих код нақты ережелермен сәйкес салынған әртүрлi белгілердiң қара және ашық жолақтарының алмасуында білінеді. Штрих кодтың суретi жөнiндегі обьект болып табылатын жүйені басқару. Бұл затты тiркеу үшiн сүзiп(сканер) шығу операцияларынан өткiзедi.

1-шi кесте – EAN қауымдастығымен берiлген елдің кодтары.

Сирек кездесетiн белгі саны тек қана қажеттi машинамен оқу құжаттарды құрастыруы үшiн және қажеттi барлық тауар туралы болатын ЭЕМ-нің жад ұясының мекенжайы болып табылады.

Дамыған нарықтық экономикасы бар елдер 20 жылдан астам уақыт бойы тауар туралы автоматты деректер жиыны негiзделген БАЖ-дарды өндеп енгiзе бастады.

Әлемнiң әр түрлi елдерiнде бүгiн 200 мың дүкендер кодтармен оқылатын жүйелермен жабдықтаған.

Сыртқы сауданың төңiрегiнде экспортқа тауар жеткiзудiң міндеті- тауардың штрих кодының болуы болып табылады. Кодтың жоқтығы өнiмнiң бәсекеге түсе алатындығына едәуiр дәрежеде ықпал етедi, оның iске асырулуы кейде мүмкiн емес

Штрих кодтауды қолдануы тауар қозғалысының ашық жүйеде автоматты басқарулар батыстық елдер, АҚШ-та, Жапония шығыс Еуропаның елдерi қатарында кең қолданылады.

Штрих кодтың мөрiнiң әртүрлi технологиялары болады, нүктелiк - матрицалық мөр, тағы басқалар, офсет литографиясы, соның iшiнде пленкалы үлгiлер .

Егер жабдықтаушының ЭЕМi және тауардың алушысының ЭЕМiнiң аралығында электрондық байланыста болса, онда тауарлардың кодтары туралы мәлiмет, партияға шарт қояды, олардың сандары туралы, сонымен бiрге өздерiнiң тауарлары туралы деректер қоры автоматты берiледi. Егер мұндай байланыс жоқ болса, онда мәлiмет магниттi дискіде берiледi. Мәлiметтiң берiлулерi қажеттi жағдайда электрондық технологияны қағаз негiзiнде жолдама құжаттардың басып шығаруымен толықтыруға болады.

Дүкендегi кассир тауарды сату кезінде сатып алушысының таңдаулы затының штрих кодын оқиды. Екi секундтiң ішінде тауардың сүзiп шығуы және оның тауарлық кодын теңестiреді. Осыдан кейiн кассалық компьютер, қажетті заттың реквизиттерi тағы басқа да бағаны жадтан iздеп тауып бередi және чекке басып шығарады.

Секцияның бас компьютерi кассалық компьютермен чек берулер кезде осы сатылған тауар туралы мәлiметті өз жадына қабылдайды. Сонымен бірге , кодтауысыз т жіберуге мүмкiн емес , тауарлардың тек қана ақшаға шаққанда емес,сонымен қатар сандық есепке алуы перманенттiк қамтамасыз етедi.

Тауардың iске асыруының сандық есепке алуы саудалық ассортименттiң дер кезiнде толықтыруы үшiн қолданылады. Дүкенге әкелінген тауарлардың немесе олардың сауда залына беру тапсырысының электрондық байланысының желiлерi бойынша автоматты қосып жасалған және тапсырған әрбiр тауарлық позиция бойынша ашылмалы-жабылмалы сұранысты есепке алады.

Штрих кодтардың автоматты теңестiруiнiң технологияларын қолдану логистикалық процесстiң барлық кезеңiнде заттық ағындармен басқаруды жақсартуға айтарлықтай мүмкiндiк бередi. Оның негiзгi артықшылықтары атап өтемiз.

Өндiрiсте:

- кәсiпорында комплект жасайтын бұйымдардың бiрыңғай жүйесі және бақылау жасауды,сонымен бiрге логистикалық процесстiң негізгі күйіне;

- қателердiң қосалқы қызыметшiнiң саны және есеп беру құжаттамасының қысқартуы, ерекшелiгi.

Қоймалық шаруашылықта:

- заттық ағынның қозғалысына есепке алу және бақылаудың автоматтандырылуы;

- заттық артықшылықтардың түгендеу процессiнiң автоматтандырылуы;

- заттық және ақпараттық ағыны бар логистикалық операцияларға уақыттың қысқартылуы.