Кедендік рәсімдеу электронды технологияға көшпек

Бұл жүйенің іске қосылу мерзімі, әсіресе, кәсіпкерлердің ерекше қызығушылығын туғызып жүрген көрінеді. Ендеше, жағымды жаңалықтың бір шетін шығарып қояйық: 2010 жылдың соңына дейін елімізде бірыңғай электронды терезе пилоттық жобасының дөңгелегін айналдыру жоспарланып отыр.

Аталмыш жобаның басты ерекшелігі – сыртқы саудамен айналысушылар үшін экспорттық-импорттық операцияларды жүзеге асыруға қажетті барлық құжаттарды алуда үлкен септігі тимек. Ең алдымен, кәсіпкерлер уақыты мен түрлі шығындарын үнемдеуге қол жеткізеді. Екіншіден, барша құжаттарды алу процесі таза, оңай әрі түсінікті жүріп, бармақ басты, көз қыстыға, бұлыңғыр статистикаға жол бермейді. Себебі бірыңғай рұқсат беру арнасы бүкіл тиісті мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерімен байланыста болады.

Жалпы, мамандардың айтуына қарағанда, бұл жүйемен жұмыс істеудің машақаты аз көрінеді. Мәселен, кәсіпкер кеден органының сайтына кіреді-дағы, өзіне керекті құжаттарды алмақ мақсатта өтініш білдіреді. Ал қажетті ақпарат бұнан кейін құзыретті органдарға жолданады. Басқаша айтсақ, бірыңғай электронды терезе жүйесі қай ведомствоға қандай ақпарат жіберу керектігін өзі анықтайды. Егер ұсынылған мәліметтер шешім қабылдау үшін жеткілікті болса, кедендік рәсімдеуге рұқсат беріледі.

Одан әрі Кеден комитетіне келіп түсетін Кеден декларациясын толтырады. Ал кеден бекетіндегі қызметкер құжаттардың түгел не түгел еместігін тексеріп отырады. Дегенмен белгілі бір өтпелі кезеңде бұрынғы механизм де жұмысын тоқтатпайды. Әлемдік тәжірибеге үңілсек, кедендегі «бір терезе» жүйесінің жобасын жасауға 2,5-3 миллион доллар қаржы жұмсалады екен. Бұл – қажетті құрал-жабдықтардың құнын қоспағандағы сома. Осынша инвестиция өзін-өзі 3-4 жылда ақтауы мүмкін.

Сарапшылардың пайымдауынша, бұдан мемлекет те, бизнес те ұтылмайтынға ұқсайды. Яғни ресурстардың өте тиімді жіктелуі мен алым-салықтың тайға таңба басқандай көрсетілуі, заңның белден басылмауы мен сыбайлас жемқорлыққа мейлінше тосқауыл қойылуы мемлекетіміздің инвестициялық рейтингінен оң көрініс таппақ. Ал кәсіпкерлер ақпарат іздеп сабылып, құжаттарын әзірлеуге біраз уақытын сарп етпейді.

Әлемдiк экономиканың талдауы Қазақстан халықаралық бекiтуiрек қатынастың дамыту үшiн үлкен мүмкiндiктердi алатынын куәландырады. Дәл қазiр әр түрлi халықаралық ұйымдар көлiк коридорларының Азиялық континентiндегi бiлiмдер ойлайды Қазақстан әрекетi бойынша (Алматы қаласы, Астана) 2000 жылдың Трансевроазиясының халықаралық конференциясында Еуразиялық коридордың құрастыруын мәселенi талқыланды. Еуропалық Экономикалық комитеттiң келiсiмдерiнiң табыстары шеңберiнде бес көлiк коридорлары Азиялық өлкеде құрастыруға ұсыныс жасаған. Бұдан басқа Қазақстан сауда-экономикалық Қазақстан байланыстарындағы байланыстыратын буыны болып табылады - Ресей, ТМДтың тағы басқа елдерi. Дамытулар үшiн қосымша мүмкiндiктермен Ресеймен байланыстарын дамыту Ақтау порты арқылы халықаралық бекiтуiрек, яғни едiл және шығыс - Балтық каналдары арқылы. Халықаралық бекiтуiрек қатынасқа саладағы бұның барлығы перспективалы бағыттар көлiк барлық түрлерiнде кеден ресiмдеуiнiң әбден жетiлдiруi және кеден бақылаулары талап етедi.

Сонымен бiрге шешiмi жуықта керек мәселе әлi болады. Кеңес одағының бұрынғы республикаларында кеден шекарасы, соның iшiнде Ресей мен Қазақстан экономикалық мүдделерiн қорғау үшін халықаралық мiндеттемелерді қамтамасыз етеді. Ресейлiк-қазақстандық шекарада кеден бақылауы және кеден ресiмдеуi дәл қазiр рұқсатнамалардың 42 автомобилдiк және 14 темiр жол тармақтарына iске асады. Жылдар өткен сайын ресейлiк-қазақстандық шекараның бiлiмдерi тәжiрибеде шекараның бөлiмшесi бұндағы кеден мәселелерi ескі болып қалғанын көрсетедi. Ең алдымен, объективтi түрде бұл рұқсатнаманың тармағы тыс өтетiн жолдардың тексерлетiн бөлiмшелерiнiң темiр жолдар бар болуды маңыздылау сан автомобилдiк кесiп өтетiн шекараның үлкен созылымдығымен байланған, сонымен бiрге Ресей шекарасы және Қазақстан мәртебеге екiталайлықты.Бұдан басқа, шекарасының бөлiмшесi бұның жағдай ТМДтың мемлекеттердiң дәл қазiр өтетiн экономикалық бiрiгуi, бiртұтас кеден кеңiстiктерi және кеден ресiмдеуi және кеден бақылауының процедураларының оларға қатысты жеңiлдетулерiн құрастыруды процесспен іске асырады.

Нақтылысы өз мүдделерiнiң қорғаудағы өлшем бiрлiктерi қабылдап қойылды ҚРдың пайда болатын шарттарының бiржақты ретiнде. Хабаларды жұмыс iстейтiн қаулымен осылай. Мин. ҚР 26дағы. ҚРдағы халықаралық тасымалдауларын ұйымдар дамытуға және әбден жетiлдiру бойынша шаралар туралы 557-шi нөмiрiмен 04.95 жыл шет мемлекет тәуелдi автокөлiк құралдардың орын ауыстыруы үшiн автомобиль жолдарының тiзiмi нығайтылған.

Ресеймен үйлесiмдi бiрлескен шешiм дегенмен бұл мәселе жөнiнде қабылданған болмады. Ресейлiк-қазақстандық шекарадағы рұқсатнамаларының тармақтары туралы мемлекетаралық келiсiмнiң бекiтуiнде өте қажеттiлiктi осыған байланысты, екi елдерге маңызды мәселелер шешуге мүмкiндiк бередi. Жағдай бар кеден бақылауының тиiмдiлiгi және тауарлар және көлiк құралдарының кеден ресiмдеуiнiң жоғарылатуына мүмкiндiк туғыза алмайды.

Ресей мен Қазақстандық шекарада темiр жол көлiгiнiң мысалында қарап шығамыз. Белгiлi жай, темiр жол бiртұтас болғандығынан, бұрынғы Кеңес Одағыға одақтас республикалар шекараларды темiр жолдардың құрылысында есепке алынбады. 1991 жылдан кейiн темiр жол бөлсiн мүмкiн емес көрсеттi. Бөлiктiң нәтижесiнде ресейлiк жолдар Қазақстан аумақтарына дәл келедi, қазақстандық Ресей аумақтарына бөлiгi. Мысал ретiнде Орынбор облыстарда орналасатын 180 шақырым созылымдықпен темiр жолдардың бөлiмшелердiң бiрiн атауға мүмкiн береді, бiрақ ж/д осы бөлiмшеде осыған байланыстының жолыны республикалық жатқан республикалық Қазақстан мемлекеттiк кәсiпорынына бiртұтас кеден тарифтарын болмайды, жүрiп өтуге жеңiлдiктерде болады.

Бұл мәселенiң түбегейлi шешiмi Қазақстандық шекараның анықтауында болады.Халықаралық пункт өткелiнiң дамытуы және кеден орындары

Мақсат және есептер:

Ø мемлекеттiң табыстарының үлкеюi;

Ø республиканың көлiк мүмкiндiктерiнiң дамытуы;

Ø шекараға шектес аудандардың саяси және әлеуметтiк-экономикалық жағдайының жақсартуы;

Ø сервис қызметтерiнiң тиiмдiлiк және кеден бақылауының сапасының қамтамасыз етуi, тауарлар және көлiк құралдарының кеден ресiмдеуiнiң үдеу және жеңiлдiгi, жасауы, сонымен бiрге тасушылардың әлеуметтiк қажеттiктi қанағаттандыруы;

Ø автокөлiк ағындардың талдауы және жүк таситын және жолаушылар тасымалдауларды дамытуды болжауды өткiзу;

Ø мамандандырылған алаңдар және бөлмелердiң әзiрлеу және құрылысы, бақылаудың тағы басқа түрлерiн кеден түбегейлi тексеруi сонымен бiрге кеден және басқа тексеретіноргандардың қызметкерлерi үшiн қызметтiк және тұрмыстық бөлмелер,

Ø экономикалық қауiпсiздiктiң тиiмдi қамтамасыз етуiн қажеттiлiк, қорғау мемлекеттiң экономикалық мүдделерi;

Ø кеден шекарасында кеден бақылауының сенiмдiлiгiнiң қамтамасыз етуiн мақсаты бар пункт рұқсатнамасының күшейтуге және жайғасуы бойынша үйлестiру және жұмысты ұйымдастыру;

Ø заңсыз орын ауыстыруды бұлтартпау тауарлар және көлiк құралдарының кеден шекарасы арқылы, есiрткi, зәрлi және заттар, ядролық және радиоактивтi материалдардың жарылғыш заттары, соның iшiнде қару және оқ-дәрiлер.

1992 Қазақстан жылына дейiн тек қана Коргас рұқсатнаманың тек қана тармақтары жұмыс iстейтiн ҚХРмен қорғалатын шекараны Бақты және Достық алды.

Кеден органдарымен Қазақстан республикасында дәл қазiр халықаралық 14 автожолдары тексередi,17 темiр жол магистральлерi, 73 республикалық 73 автожолы: 121 автомобилдiк; 28 темiр жол; 12 авиация; (Ақтау порты).

ҚХРдан тысқары бұл - Ресей, Туркмения, Қырғызстан, Өзбекстан) шет елдермен Қазақстан республикасының кеден шекарасының ортақ созылымдығы халықаралық және екi жақты

Көп ондықтар және километрлердiң жүздiгiндегi кеден шекарасының бөлiмшелерi дәл қазiр жабысып тұратын рұқсатнаманың тармақтарына iс жүзiнде қорымайды, тауарлардың орын ауыстыруы үшiн оның барлық бойыныңындағы теңiз жағалауы жарамдылық - кеден бақылауынан тысқары. Автомобилдiк және темiр жол пункт рұқсатнамасының әлсiз техникамен жарақтандырылуы кеден бақылауларын жүзеге асыруға сапалы мүмкiндiк бермейдi. Кеден бақылауы кеден органдарымен тиiстi ресiмдеу және сапасыз, шартқа сәйкес емес тауарлардың республикасы енуге базарға мүмкiндiк туғызатын бақылаудың басқа түр орындайтын жақтан басқа мемлекеттiк құрылымдардың тауарларының тексеруiсiз жүргiзiледi.

Қазақстанмен шет мемлекеттердегi импорттық тауарлардың салық өндiруiн деңгейi анағұрлым төменде және импорттардың ең үлкен пайданың экономикалық көзқарасынан кеден бақылауынан тысқары республика ауыстырылған тауарлардың iске асыруынан алынады. Қазақстан аумағына тексерлетiн тауар әкелу маңызды экономикалық зиянды мемлекетке келтiредi.

Сыртқы сауда саласындағы қазақстандық тұлғалардың сыртқы экономикалық белсендiлiгiнiң өсуi, белсендi өрнектеулерi жаңа масштаб есептерi Қазақстан республикасының кеден органдарының алдында құрады: жаңа институттардың кеден шекарасының қорғау ұйымн мекемесi экономика секторлары бойынша кәсiби жұмыстың бағытталған құрылымдық өзгерiстер - кеден тексеруi, салдар, кеден анықтауы. Бiр бас мақсатты бұның барлық қудалайды - контрабандыға тосқауылдың қамтамасыз етуi және кеден төлемдер және салықтардың төлетуi толық көлемде.

Республиканың бүгiнгi күнге кеден қызметi жеткiлiктi материалдық-техникалық базаны алмайды, құрылыс және пункт рұқсатнамасының жайғасуы үшiн түбегейлi iргелi салым керек болады. Энергетиканың сұрақтары, су қорлары, жылумен жабдықтау шешiлмеген, соның iшiнде электрондық және радиотелефон, техникалық құрал кеден бақылауы, орнықты байланыспен, отын, қамтамасыз ету көлiк құралдары

(уақытша сақтаудың қоймалары, банктiк, дәрiгерлiк, делдалдық мекемелер, жанармай құятын станция, пошталық-телеграф қызметтер, қонақ үй, техникалық қызмет көрсетудi станция, автотұрақ) инфрақұрылымның объекттерiнiң дамыған желiсi жеткiлiктi.

Құрылысты алпына келтiру, жайғасу және кеден шекарасында пункт рұқсатнамасының техникалық жабдықтауы қаржысының арқасында республикалық бюджет iске асады, кеңейту, жаңғырту

Кеден шекарасында рұқсатнама автомобиль көлiгiмен тiкелей басқа орынға ауыстырылатын тармақтарының тауарлар және көлiк құралдарының толық кеден ресiмдеуiнiң жүзеге асырулары жағдайда келесi әсер етулердi ықтималдыққа рұқсат етiледi:

Ø Басқа мемлекеттердiң аумақты пайдалануы өтпелi көлiктiң маршруттарының өзгерiсi жолымен;

Ø Сыртқы сауда белсендiлiгiнiң деңгейiнiң төмендетуi.

Ø Оң тұрғылар:

Ø үдеу және кеден ресiмдеуiнiң жеңiлдетуi;

Ø Тауарлар және көлiк құралдарының бақылауының күшейтуi, соның iшiнде акцизге жататын өнiмнiң әкелiмiне;

Ø Кеден шекарасында контрабандының табылуы;

Ø Рұқсат беретiн реттiң орындалуын ұйым бойынша тиiмдiлiктiң жоғарылатуы тауарлар және көлiк құралдарының орын ауыстыруында кеден шекарасы арқылы;

Ø Материалдардың республикасының мүдделерi үшiн шығарылымға бақылаудың күшейтуi стратегиялық маңызды;

Ø Республиканың аумағы бойынша сыбайлас жемқорлықтың айғақтарының ерекшелiгi тауарлар және көлiк құралдарының орын ауыстыруында;

Ø Шекараға шектес елдi мекендердегi жаңа жұмыс орындарының жасауы;

Ø Ел кеден ресiмдеуi және бақылау аумақты орындайтын кеден органдарының шығындарын үнемдеуi;

Ø Қазақстан республикасының мемлекеттiк және кеден шекарасының күшейтуi.

Салық жүйенi дамытудағы үлкен рөл жасау туралы Қазақстан республикасының Президенті жарлық бердi. Барлық тергеушi органдардың бiрiктiрулерi үйлестiру және өзара әрекеттесудiң сұрақтарын жақсартуға шынымен мүмкiндiк бердi. Бұл салықпен басқаруды әбден жетiлдiру үшiн мүмкiндiктi ашты, қолайлы салық жағдайының елiндегi жасау үшiн.

Мемлекеттiк табыстардың министрлiгiнiң құрам кiретiн кеден қызметi 2000-2002 жылдарға Қазақстан республикасының кеден жүйесiнiң әбден жетiлдiруiн тұжырымдаманы жасады, кеден құрылымдарының қызметiнiң негiзгi бағыттары бойынша есептi анықтады.

2. Бiртұтас автоматтандырылған жүйе және ҚРдың сыртқы саудасының кеден санағының құрастыруы.

Кеден бақылауының және кеден ресiмдеуiнiң әбден жетiлдiруi. Қазыналық саясатты iске асыру.

Ол үшiн қамтамасыз етуге керек:

Ø сапа және төлемдердiң кеден алымдарды деңгейiнiң жоғарылатуы

Ø кедендiк продцедураларды жеңiлдетулер

Ø арнайы кеден санағының жүргiзуi.

Қазiргi шарттар және бүгiнгi күйдi талдаудан сүйене мемлекеттiк табыстардың ұйымның тиiмдiлiгiнiң жоғарылатуының негiзгi жолдарымен болып табылғанын санаймын: кеден қызметтерiнiң қызметтiң нақтылы стратегиясының өндiруi. Осы стратегияны жоба болып табылады, ақпараттық және компьютер әбден жетiлдiруiн негiзде қазiргi кеден технологияларының дамытуы, әбден жетiлдiру оны құрылым және жүйенiң кеден инфрақұрылымы және басқару жүйесi, жасау бiртұтас коммуникациялық кеңiстiк. Бiртұтас ақпараттық кеңiстiкке кiруi басқарудың автоматтандырылған жүйелерiн енгiзу кеден ресiмдеуi және кеден бақылауының процедураларының жеңiлдетулер жолымен кеден шекарасына бақылау және тауарлар және көлiк құралдарының орын ауыстыруын жүзеге асыруға мүмкiндiк бередi.

Салық саясат арналған мақсаттармен өндiрiстiң дамытуын ынталандыру және инвестициялардың өсуi үшiн жаңа технологиялардың қолдануымен салық салынатын базасы және салық және кеден етуiн сапаның жоғарылатуының кеңейтуi, сонымен бiрге салық және кеден заңының әбден жетiлдiруi мемлекеттiк бюджеттiң табыс бөлiгiнiң үлкеюi жолымен болып табылады.

Алғышарттар

Экономиканың дамудың мемлекеттiң мүдделерi және салық төлеушiлердiң ұтымды тiркес бағытталған перспектива есепке алатын жаңа салық кодексi қолданысқа енгiзген. 2001 жылдағы салық жүктемесiнiң кiшiрейтулерi мақсатпен 16 және 21 процент дейiн әлеуметтiк салығын қосылған құнға салық мөлшерлемесi азайтқан. Ең iрi салық төлеушiлердiң электрондық барлауын мемлекеттiк бюджеттегi олардың еншiсiн айтарлықтай үлкейтуге мүмкiндiк берген жүйе ендiрген.