Лшем құралдарын салыстырып тексеру әдістемелері

Салыстырып тексеру әдістемелері мына түрде дайындалады:

-Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарты;

-пайдалану құжаттамасының немесе пайдалану құжаттамасының бөлімдерінің (мысалы, пайдалану бойынша нұсқаулар) құрамындағы жеке құжаттар(мысалы, салыстырып тексеру бойынша нұсқаулар).

Салыстырып тексеру әдістемелері Қазақстан Республикасында өлшем құралдарын айналымға шығару және өндіріске дайындау кезінде дайындалады.

Салыстырып тексеру әдістемелері өлшем құралдарын дайындаушы кәсіпорындармен (дайындаушылармен) және осы стандарт талаптарына сәйкес тиісті өлшем саласында мамандандырылған кәсіпорындармен дайындалады.

Өлшем құралдарын дайындаушылар немесе олардың өтінімі бойынша тиісті өлшем саласында мамандандырылған кәсіпорындар келісімді негізде қолда бар салыстырып тексеру базасына байланысты қолданыстағы салыстырып тексеру әдістемелерін қайта қарай алады

Мемлекеттік стандарттар түрінде дайындалатын салыстырып тексеру әдістемелері ҚР СТ 1.2 сәйкес дайындалады, бекітіледі және тіркеледі.

Пайдалану құжаттамасының немесе пайдалану құжаттамасының бөлімдерінің құрамындағы жеке құжаттар түрінде дайындалатын салыстырып тексеру әдістемелері салыстырып тексеру әдістемелерін дайындаушымен бекітіледі. Салыстырып тексеру әдістемелері сынамалаудан кейін мемлекеттік ғылыми метрологиялық орталықпен келісуге және Қазақстан Республикасы өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесінің тізімінде (ҚР МӨЖ тізімі) тіркеуге жатады.

Салыстырып тексеру әдістемелерін сынамалауды мемлекеттік метрологиялық орталық өлшем құрылдарының түрін бекіту мақсатындағы сынақтарды және метрологиялық аттестаттауды жургізу кезінде іске асырады.

Стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі Мемлекеттік Кеңес шеңберінде дайындалған салыстырып тексеру әдістемелері қолдануға ҚР МӨЖ тізімінде есепті тіркеу өтусіз жіберіледі.

ТМД елдерінде дайындалған салыстырып тексеру әдістемелері қолдануға ҚР МӨЖ тізімінде есепті тіркеуден өткеннен кейін жіберіледі.

Есепті тіркеу түрін бекіту және бекітілген түрге сәйкестік мақсатындағы сынақтар нәтижелерін тану, метрологиялық аттестаттау қатысушы – мемлекеттерде жүргізілетін өлшем құралдарын салыстырып тексеру процедураларын жүргізу кезінде, сондай ақ республикада жүргізілетін өлшем құралдарын сынау және метрологиялық аттестаттау кезінде іске асырылады.

Салыстырып тексеру әдістемелерін құруды, баяндауды, рәсімдеуді және мазмұнын ҚР СТ 1.5 талаптарын ескере отырып іске асырады.

Салыстырып тексеру әдістемелері кіріспе бөлімнен және келесі бөлімдерден тұрады:

- салыстырып тексеру операциялары;

- салыстырып тексеру құралдары;

- қауіпсіздік талаптары;

- салыстырып тексеру шарттары;

- салыстырып тексеруге дайындық;

- салыстырып тексеруді жүргізу;

- өлшемдер нәтижелерін өңдеу;

- салыстырып тексеру нәтижелерін рәсімдеу.

Кіріспе бөлімде салыстырып тексеру әдістемелерің мақсатын белгілейді, сондай ақ стандарттау обьектін және салыстырып тексеру әдістемесінін тиісті мемлекетаралық құжаттарға және халықаралық ұйымдардың құжаттарына сәйкестік дәрежесін нақтылайды.

Кіріспе бөлімде салыстырып тексеру арасындағы аралық көрсетілуі қажет.

Салыстырып тексеру операциялары бөлімі салыстырып тексеру кезінде жүргізілетін операциялар тізімінен тұрады.

Операцияларды 1кестеде келтірілген нысанда көрсетеді.

1 -кесте

Алғашқы және мерзімді салыстырып тексерулердің бірдей көлемдері кезінде операцияларды тізім түрінде келтіреді.

Бөлімде салыстырып тексеру операцияларын жүргізу уақытының нормалары туралы мәліметтерді көрсетуі мүмкін.

Салыстырып тексеру құралдары бөлімі негізгі және көмекші салыстырып тексеру құралдары, заттар мен материалдардың құрамы мен қасиеттерінің стандартты үлгілері, осы құралдардың негізгі техникалық сипаттамалары және метрологиялық немесе техникалық талаптарды регламенттейтін нормативті құжаттардың белгіленуі және атауы көрсетілетін жабдықтар мен материалдар тізімінен тұрады.

Тізім 2 кесте түрінде баяндалады

Бөлімге тізімде келтірілмеген, бірақ талап етілетін дәлдікпен салыстырып тексерілетін өлшем құралдарының метрологиялық сипаттамаларын анықтауды (бақылауды) қамтамасыз ететін құралдарды қолдану мүмкіндігі туралы көрсетулерді енізеді.

Салыстырып тексерушілердің біліктілігіне қойылатын талаптар» бөлімі салыстырып тексеру жүргізуге рұқсат етілген тұлғалардың біліктілік деңгейі туралы (кәсібі, білімі, лауазымы, практикалық тәжірибесі, салыстырып тексеру қызметі бойынша жұмыс стажы және т.б.)мәліметтерден тұрады.

Қауіпсіздік талаптары бөлімі салыстырып тексеруді жүргізу кезінде еңбек қауіпсіздігін, өндірістік санитарияны, қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ететін талаптардан тұрады.

Бөлімге салыстырып тексеруді жүргізу процесін еңбектің зиянды немесе аса зиянды шарттарына жатқызу қажеттілігі туралы көрсетулерді енгізеді.

Салыстырып тексерушілердің біліктілігіне қойылатын талаптар және «қауіпсіздік талаптары» бөлімдері салыстырып тексеруді жүргізу үшін салыстырып тексеруші танысуы қажет құжаттар тізімімен толықтырыла алады, бұл тізімде құжаттардың белгіленуі және атауы көрсетілуі қажет.

Салыстырып тексеру шарттары бөлімі ГОСТ 8.395 сәйкес номиналды мәндерден ( номиналды салалардың шектерінен) ауытқу шектерінің мүмкіндік мәндерін және номиналды мәндерді көрсету арқылы салыстырылып тексерілетін өлшем құралдарының метрлогиялық сипаттамаларына ықпал ететін, салыстырып тексеру кезінде қамтамасыз етуі қажет физикалық шамалардың тізімінен тұрады.

Салыстырып тексеруге дайындық бөлімі салыстырып тексеру алдында жүргізілетін жұмыстардың, және оларды орындау тәсілдері тізімінен тұрады.

Салыстырып тексеруді жүргізу» бөлімі мына бөлімшелерден тұрады:

-сыртқы тексеру;

-сынамалау;

-метрологиялық сипаттамаларды анықтау(бақылау).

Сыртқы тексеру бөлімшесі жиынтықтық, сыртқы түрі және бақылау құралдары бөлімінде салыстырылып тексерілетін өлшем құралдарына қойылатын талаптар тізімінен тұрады.

Сынамалау бөлімшесі салыстырылып тексерілетін өлшем құралының қызметін, сондай ақ оның жекелеген бөліктері мен элементтерінің өзара байланысын тексеру үшін өлшем құралдарын пайдаланумен немесе пайдаланусыз өткізуі қажет операциялардың тізімінен және суреттелуінен тұрады.

Метрологиялық сипаттамаларды анықтау бөлімшесі «Салыстырып тексеру операциялары» бөлімінде көрсетілген операцияларды суреттеуден тұрады және салыстырып тексерілетін өлшем құралдарының метрологиялық сипаттамаларын анықтау әдістерін белгілейді.

Әрбір операцияның суреттелуін «Салыстырып тексеру операциялары» бөлімінде көрсетілген рет бойынша жеке тармаққа шығарады.

Тармақ соңында анықталатын (бақыланатын) метрологиялық сипаттаманың мүмкіндік мәнін көрсетеді.

Операциялардың суреттелуі салыстырып тексерудің атауынан және әдісінен, қосу сұлбасынан, сызбалардан, операцияларды жүргізу тәртібі туралы көрсетулерден, формулалардан графиктерден, оған кіретін белгіленулердің түсініктемелері бар кестелерден , есептеудің шекті мүмкіндік қателігі туралы көрсетулерден, хаттамада бекітілген мән беретін цифрлардың саны бойынша ұсыныстардан, өлшемдер санынан, салыстырып тексеру жүргізілетін нүктелер санынан және т.б. тұрады

Өлшемдер нәтижелерін өңдеу бөлімін салыстырып тексеру әдістемесіне өлшемдер нәтижелерін өңдеудің күрделі тәсілдері бар болған жағдайда қосады.

Егер өлшемдер нәтижелерін өңдеудің тәсілдері сол немесе жоғарырақ санаттың нормативті құжатында анықталған болса, Бөлімде осы құжатқа сілтеме келтіріледі, мысалы: «Өлшемдер нәтижелерін өңдеу»-ГОСТ 8.207».

Салыстырып тексеру нәтижелерін рәсімдеу бөлімі өлшем құралдарын салыстырып тексеру нәтижелерін рәсімдеуге қойылатын талаптардан тұрады.

Салыстырып тексеру нәтижелерін рәсімдеу өлшемдер нәтижелерін хаттамада жазу арқылы жасалады, қажет жағдайда, оның нысаны салыстырып тексеру әдістемесіне қосымшада келтіріледі.

Бөлім салыстырып тексеру нәтижелері ҚР СТ 2.4 сәйкес рәсімделеді деген көрсеткіштен тұруы және рәсімдеу тәсілдерін көрсетуі (салыстырып тексеру туралы сертификат, салыстырып тексеру таңбаларын басу( өзі жабысатын лейбл, пластикалық пломба) ҚР СТ 2.20 сәйкес пайдалану құжаттамасына жазу енгізу) қажет.

Қосымшалармен мыналарды рәсімдейді:

-ЭЕМ өлшемдер нәтижелерін өңдеу бағдарламасы;

-салыстырып тексеру қателігін есептеу әдістемесі;

-бақылаушы ерітінділер мен аттестатталған қоспаларды дайындау әдістемесі;

-салыстырып тексеру хаттамасының нысаны немесе салыстырып тексеру нәтижелерін жазу;

-өлшем құралдарын салыстырып тексеру нәтижелерін сертификатта жазудың мазмұны және тәртібі (өлшемдер нәтижелерін жазу үшін сертификатқа қосымшаның нысаны онда келтірілген мәліметтердің көлемін көрсету арқылы);

-өлшемдер нәтижелерін өңдеу бойынша есептердің мысалдары, есептеу шамаларының кестелері, шама тәуелділігінің графиктері және басқа есептеу деректері;

-терминдерді түсіндіру;

-салыстырып тексеру әдістемелерінің параметрлеріне (өлшем құралының шекті мүмкін қателігіне, өлшем құралының жарамдығы туралы шешім қабылданатын бақылаушы жіберуге, салыстырып тексерілетін нүктелердің санына және т.б.) қойылатын талаптарды ғылыми –техникалық;

-көмекші қондырғыларды және салыстырып тексеру құралдарын техникалық суреттеулер;

-салыстырып тексерілетін өлшем құралдары, жұмысшы эталондар және көмекші салыстырып тексеру құралдары туралы қажетті қосымша мәліметтер;

-салыстырып тексеру таңбаларын басу тәсілдерінің қосымша ерекше көрсетулері;

-салыстырып тексеру және салыстырып тексеру жұмыстарының өнімділігін жоғарылату мысалы, есептеу техникасын қолдану бойынша көрсетулер кезінде қателіктерді жоюға икемдейтін басқа талаптар.

Бақылау сұрақтары:

Бастапқы салыстырып тексеру

Сараптық салыстырып тексеру

Инспекциялық салыстырып тексеру

Кезектен тыс салыстырып тексеру

Мерзімдік салыстырып тексеру