Зара индукция құбылысы және өздік индукция

Электромагниттік индукция құбылысы өткізгішпен шектелген аудан арқылы өтетін индукция ағынын өзгертетін жағдайдың бәрінде де байқалады. Егер қандай да бір тұйық контурда тұрақсыз ток жүрсе, онда оның туғызатын магнит өрісі де тұрақты емес. Ендеше, осы токтың өз контурымен қоршалған аудан арқылы өтетін магниттік индукция ағыны өзгереді. Магниттік индукция ағынының өзгерісі контурда э.қ.к. өндіреді. Сөйтіп контурдағы токтың өзгерісі осы контурдың өзінде индукция э.қ. күшінің тууына себеп болады. Бұл құбылыс өздік индукция құбылысы деп аталады.

Тогы бар контурмен байланысты ілестірілген магнит ағыны контурдағы I токқа пропорционал болады.

Ф=LI (2).

Контурдағы ток күші өзгерсе, онда онымен байланысқан магнит ағыны да өзгереді. (1) формуладан индуктивтіліктің өлшем бірлігі генри (Гн) анықталынады. 1 Гн дегеніміз өздік индукция магнит ағыны 1 Вб болатын контурдың индуктивтілігі.1 Гн . Өздік индукцияға Фарадей заңын қолдана отырып, өздік индукция ЭҚК-н анықтаймыз:

(3)

Контур деформацияланбаса, онда L=const болады.

. (4)

Бұл қатыс өздік индукция коэффициентінің тағы бір (динамикалық) анықтамасын беруге мүмкіндік жасайды: егер контурдағы ток күші уақыт бірлігі ішінде берге өзгерсе, онда контурдың өздік индукция коэффициенті, сан мәні жағынан, осы контурда пайда болған э.қ.күшке тең.

Өздік индукция коэффициенті тек қана контурдың геометриялық формасынмен және ол орналасқан ортаның қасиетімен анықталады.

1 және 2 (2-сурет) бір-біріне жақын орналасқан екі қозғалмайтын контурды қарастырайық.

- 2-ші контурды қиып өтетін магнит ағынын белгілейік.