Аусыл (нщур) вирусы

Вирус кызбалык жағдаймея ауыздьщ шырышты қабығы мев терінің ойык жараларымев (афталар) сипатталатын ауруды тудырады.

Аусылдьщ вирустык табиғатыв 1S98 ж. Ф. Леффлер мен П. Фрош авықтаған.

Таксономнясы, морфологнясы, антигендік қүрылымы. Аусыл қоздырғышы РНҚ күрамды вирус, Picomaviridae түкымдасьша, Aphthovirus туысына жатады. Морфологиясы мев хишшшқ күрамы бойыыша басқа викорновирустарға үксайды. Внрустьщ 7 серологиялық типтерІ белтілі.

Дақылды өсіру. Вирусты цитопатиялық әсер тудыратын жасуша дакьшында зертх.анальщ жавуарларда өсіреді.

Резистентгілігі. Внрус үзақ уақыт қоршағав ортада (бІрнеше апта), тағам өнімдерівде сақталады, көитеген химиялык заттарға түрақты, сілті, қышқыл, пастеризация, қайнату әсерінен инактивацияланады.

Эиидемиологиясы. Аусыл - ауыр эпидемиялық зоонозды инфекция. Аусыл вирусывың табнғатгағы табиғн резервуары жәве адам үшів инфекция көзі ауру малдар, оның ішінде негізінен ірі қара мал болып табылады. Вирус ауру малдьщ сүті, сілекей, зәр арқылы бөліведі. Негізгі таралу кезі-катьшасты-түрмыстық, фекалды- оралды берілу жолы да мүмків. Адам ауру малды күткен кезде жөне піспеген сүт пен сүт өвімдері арқылы жүғады. Адамнын аусылға сезімталдығы жоғары емес. Аусыдмев ауырған адам тек жавуарларға қауіпті.

Патогенезі және клвникалық белгілері. Вирус адам ағзасына шырышты қабык жөне зақымдалғав тері арқылы енеді. Енген қақпа орнында 2-5 күннев кейів алғашқы белгі - мөлдір сұйыкгықка толы көшршіктср пайда болады, кейів олар бүлыңғыр - сары түске айналады. Содая кейін вирустар қавға түсІп, кайтадан теріге немесе шьфышты қабыққа енеді де екіншілік көвтеген афт даьгуыв туғызады, ол кейінірек тілшеді. Ауру кызудьщ көтерілуімея ілесе жүреді, бірақ болжамы жағымды.

Иммунитеті. Узақ емес, типтіспецификалык иммуннтет қалыптасады.

Микробнологиялык диагностикасы. Зерттелетін материал -жараньщ кұрамы, қак, зәр. Вирусты теңіз шошқаларывда (аяқ табандарьша енгізу), жаңа туылғав тышқандарда, жасуша дақылында бөледі; КБР, ИФР көмегімен идентифнкациялайды. Аурудьщ серологнялык диагностикасы үшін КБР, БР, ИФТ көмегімен антиденелерді аныктаиды.

Арнайы сақтандыру және емдеу. Адамдарда арнайы сақтандыру өвделмеген. Ауылшаруашылық малдарьша инакгивацияланған дакылдық вакцина егеді. Емдеу белгілеріне байланысты.