Желді шешек және белдеуші герпес (ұшық) вирусы

Вирус екі жүдпалы ауру тудырады: 1) экзогенді зақымдау нәтижесінде әдетте балаларда пайда болатын желді шешек; 2) белдеуші герпес (herpes zoster) - бала кезінде шешекпен ауырған ересектерде жиі дамитын - эндогенді инфекция. Аурулар көпіршікті бөртпенің тері мен пшрышты қабаттарда болуымен ерекшеленеді. Вирус 1911 жылы ашылған Таксономнясы. Желді шешек пен белдеуші герпес вирусы ДНҚ-лы, Heipesviridae гұқымдасы (грек сезінен herpes - жорғалаушы), Varicellavirus туыстығына жатады.

Морфологиясы, химнядык құрамы, антигендік қүрылымы. Вириовдары сопақша пішінді болады, қүрамында сызықты екі жіпті ДНҚ-сы бар жұрекшеден және гликопротейдті тікен тәрізді липоііротейдті қабықшадан түрады. Ішкі жүрекшелік және сыртқы антигендерін бөледі. Вирустьщ антигендік вариантары аныхталмаған.

Дақылды есіру. Вирустар цитопатакалыв; әсер көрсехе (симпласттар) және ядроішілік қосындылар түзе отырып біріншілікті және қайта өрілу жасуша дақылдарывда көбейеді.

Резистентгілігі. Вирус қоршаған ортада түрақсыз, термолабилды, май еріткіжгер мен дезинфекциялық заттарға сезімтал.

Жануарлардыц сезімталдығы. Вирус зертханалық жануарлар үшін патогенді емес.

Эпидемиологиясы. Желді шешек барлық жерде таралған, қоздырғышқа сезімталдық өте жоғары. Эпидемиялык күрт көбеюі күз-қыс кезеңінде, негізінен мектепке дейінгі балалар арасьшда ұйымдастырылған ұжымдарда ііркеледі. Ересектер де ауруы мүмкін. Инфекция көзі тек қана науқас адам. Таралу механизмі - аэрогенді, Вирустардың қоршаған ортаға бөлінуі көпіршіісгі бөртпелердің бүгіндігі бұзылғанда іске асады.

Белдеущі герпес негізінен ересек адамдарды зақымдайды, спорадиялық сипатга болады, көрнекті маусымдьшығы жоқ. Беадеуші герпеспен ауырған науқастар балалардағы желді шешекгің көзі болуы мүмкін.

Патогенезі жзне клиникалық көрінісі. Қоздырғышшң ену қақпасы тыныс алу жолдарының шырышты қабаты болып табылады, онда вирустар көбейіп, қанға өтеді, тері эшпелиі мен шырышты қабаттарды зақымдайды (дерматотршшзм - теріге талғамдылық).

Желді шешектің жасырьш кезеңі 14-21 күн, Ауру дене қызуымен, денедегі және ауыздвд шырышты қабатындағы көпіршікгі бөргаенің пайда болуымен, аранньщ шырьшпъі қабатының бөртуімен сипатталады. Бөртаелер табиғи шешектің бөртпелеріне ұқсас келеді (аурудьщ аты осыған байланысты). Қабыктары тускеннен кейін тыртықтар қалмайды. Асқынулары (пневмония, энцефалиттер және т.б.) сирек болады. Белдеуші герпес балалық шағында жедді шешекпен ауырған адамдарда пайда болады. Вирус омыртқа аралық түшндердіц жұйке жасушалық ұзақ сақталуы мүмкін және аурулар, жарақаттар, онерациялар мен басқа да иммунитетгі темендегетін факторлардьщ нетижесінде онын белсенділігі жоғарылайды. Ауру кызбамен, зақымданған жүйкенің жүрісі бойындағы (жиі қабырға аралық) көпірпшсті бвртаелермен, ауырсыну синдромымен сипатталады.

Иммунитеті, Желді шешекпен ауырғаннан кейін өмірлік иммунитет қальштасады, бірақ ағзада вирус сақталып, кейбір адамдарда белдеуші герпесгің қайталавуы (рецидиві) мүмкін.

Мнкробвологиялық диагностикасы. Зертгеу материалы бөртпелердін бөліндісі, мүрын-жү-пдашшақ бөлінісі, қан больш табылады. Жедел диагностшса свулелік микроскоп астьшда орасан үлкен көп ядролы жасушалар - дцроішілік қосылыстары бар симнлаетарды Романовский-Гимзе бойынша боялған бөртпелерден алынған жағындыдан анықтауға, сонымен қатар моноклоналды антиденелермен ИФР вткізгенде спецификалық антигенді аныктауға негізделген, Вирустарды жасуша дақылдарында бөліп алады, БР мен ИФР көмегімен вдентификациялайды. Серологаялық диагносгакасывда антиденелерді анықтау үшін БР, ЙФТ, КБР қолданылады.

Арнайы сақтандыруы мен емдеуі. Тірі вакцина өвделіп жасалғаямен, белсенді яммунизация жұргізілмейді. Жел шешек оінақтарында әлсіз балаларға иммундьшодуляторлар қолданылады. Белдеуші герпесгі емдеу үшін ацикловир, терферон және иммундашодуляторлар қолданылады. Бөртпе элементгерін бриллианггы көкпен немесе калий перманганатымен өндейді.

Иллюстративті материал