Дәріс 13

Екі компонентті жүйе.

Жұмыстың мақсаты:екі компонентті жуйемен танысу.

1. Екі компонентті қорытпаның кристаллизациясы және оның фазалық құрамы және қатты жағдайдағы салқындау құрылымыФазалар тепе теңдігінің термодинамикалық шарттары.

2. Фазалық тепе теңдіктің диаграммасын салу тәсілі.Фаза ережесі. Сұйық және қатты күйлердегі шексіз ерігіш компоненттері бар фазалық диаграммалар жүйсі.

3. Компоненттері қатты күйде ерімейтін диаграммалар. Эвтектикалық және перитектикалық жүйедегі фазалық диаграмма.

4. Полиморфты айналымдағы фазалық диаграмма жүйесі.

Кілт сөздер: Компонент, фаза, құрылым,құрам, диаграмма, фаза ережесі, кристалдану, еркіндік дәрежесі, ликвидус, солидус,ереже,бос энергия.

Екі компонентті қорытпаның кристаллизациясы және оның фазалық құрамы және қатты жағдайдағы салқындау құрылымыФазалар

Қорытпаның кристалдануы таза металдың кристалдануының заңдылықтарына сүйенеді.Міндетті шарт болып саналады жүйенің минимум бос энергиялы күйге өтуі. Сұйықтық пен кристалданатын фазаның арасындағы диффузиондық үрдістің маңыздығы ең үлкен айырмашылық болып табылады.

Қатты күйдегі қорытпаларда компоненттің қатты күйде ерігіштігі температура өзгеруімен аллотропиялық түрленуімен, қатты ерітінділердің ыдырауымен түсіндірілетін қайта кристалдану үрдісі жүреді.

Бұл түрленулерді қатты күйдегі фазалық түрлену деп аталады.

Қатты күйдегі қатты кристалдану кезінде кристалданудың центрлері пайда болады және өседі.

Әдетте кристалдану центрлері көне фазалардың дәндерінің шекараларында және қоспалар бар жерде (олар жаңа кристалдар центрлерін түзе алады) пайда болады. Біраз уақыт бойы көне және жаңа фазалардың ортақ жазықтықтары болады. Тордың мұндай байланысы когерентті байланыс деп аталады. Көне және жаңа фазалардың айырмашылығы болғанда, түрлену аралық фазалардың түзілуімен өтеді.

Қорытпаның кристалдану үрдісі күй диаграммаларда зерттеледі.

Жоғарыда көрсетілгендей, металдарды немесе металдарды бейметалдармен қорыту арқылы алынатын күрделі заттарды қорытпалар деп атайды. Қорытпаны түзетін қарапайым заттар қорытпа компоненттері деп аталады. Оларға: таза металдар не бейметалдар, сондай-ақ тұрақты құрамның толық балқуға дейін ыдырамайтын аралық фазалары жатады.

Құрылымдары бір фазалы болатын қорытпаларды бір текті (гомогенді), ал құрылымдары әр түрлі фазадан тұратын қорытпалар деп атайды. Мұндай фазаларға: қатты ерітінділер, аралық фазалар мен таза элементтер жатады. Бір компоненттен құралған қорытпалардың фазалық күйі күй диаграммалармен сипатталады.