Дәріс №4. Тақырып:Карданды беріліс. Жетекші белдіктер. Гидромеханикалық трансмиссия

Карданды берілістердің түрі.Карданды берілістер автомобиль қозғалысы кезінде айналу моментін беруге және трансмиссия агрегаттарын жалғауға арналған, мүнда соөсты емес немесе бір-біріне шамалы бұрышта жатқан біліктер.Карданды біліктерге келесі талаптар қойылады: айналу мементін артық майысу, айналу, дірілдік және өстік жүктемелерсіз беру; жалғанушы біліктер арасындағы бұрышқа тәуелсіз теле-тең бұрыштық жылдамдықтар беру,жоғары п.ә.к. және шуылсыз жұмыс. Карданды берілістің негізгі элементтері ( 4.1 сур ): шарнирлер 1,біліктер 2,4,6 және аралық тіреніштер 3. Аралық тіреніштердің көп болған кезінде карданды беріліс 2 біліктен тұрады: аралық 2 және басты 4.Карданды берілістер жазық болуы мүмкін: жазық, егер жетекші және жетеленуші білік бір жазықтықта жатса; кеңістіктік, егер осы шарттар орындалмаса ;бір және көп шарнирлі.

Сур.4.1. Карданды берілістер;

а- бір жетекші белдігі бар автомобилде; б- екі жетекші белдігі бар автомобилде; в- қатты карданды шарнирдің элементтері: 1- карданды шарнир; 2- аралық карданды шарнир; 3- аралық тіреніш ; 4- басты карданды білік; 5- жетекші белдік; 6- ортаңғы белдіктің карданды білігі; 7- ортаңғы жетекші белдік; 8- артқы белдіктің карданды білігі; 9- артқы жетекші белдік; 10- мойынтірек; 11- масленка; 12- сақтандырушы клапан; 13,15- вилка; 14- крестовина; 16- балансирлі пластина.

Карданды берілістің жұмыс жағдайы біліктердің орнату бұрыштармен анықталады: бұрыштары көп болған сайын пайдалану жағдайы қиынырақ.. Егер карданды берілістер автомобиль рамасына немесе шанағына бекітілген агрегаттарды жалғаған жағдайда білік арасындағы бұрыш 3^о-тан аспайды. Егер автомобиль қозғалысы кезінде жалғанған агрегаттардың біреуісі немесе екеуісі доңғалақпен бірге айналса, онда біліктер арасындағы бұрыш 20^о дейін ұлғаяды,ал өткіштігі жоғары автомобилдерде –45^о дейін. Карданды шарнирлерді ( ары қарай кардандар ) кинематика бойынша кардандарды теңсіз және тең бұрыштық жылдамдықтарға бөледі. Теңсіз бұрыштық жылдамдық кардандары ( асинхронды ) жетекші және жетеленуші біліктердің бұрыштық жылдамдықтарының теңсіздігімен сипатталады.Қарапайым асинхронды кардандар ( 4.2, а сур ) тек қана бұрыштық қозғалысты қамтамассыз етеді, әмбебам ( 12.2, б сур )- бұрыштық , өстік. Асинхронды кардандар

Сур.4.2. Карданды шарнирлер: а- қарапайым; б- әмбебап; 1-жетекші вилка; 2-жетеленуші вилка; 3-крестовина; 4-ине тәрізді мойын тірек; 5-қозғалмалы шлицалы беріліс; 6-карданды біліктіқ

Асинхронды кардандар құбыры шарнирлердің үздікті беріліс қатынасы трансмиссияда айналу тербелісін болдырады, әсіресе карданды беріліс білігінің жоғарғы бұрыштық жылдамдығында. Айналу тербелісінің амплитудасын түсіру мақсатында орнату бұрышын және шарнир біліктерінің қаттылығын жаңдайды.

Сур.4.3. Синхронды шарнирлер: а- алты шарнирлі; б- алты және төрт шарикті; в- трехшиповые роликпен; г- дискілі; 1-корпус; 2-сеператор; 3-обойма; 4-шарик; 5-трехшиповая кресовина; 6-ролик; 7-ине; 8-чашка; 9-шип; 10- орталықталық тандырушы құрылғы; 11-вилка; 12-диск

Тең бұрыштық жылдамдықтағы ( синхронды ) кардандар жалғастырушы біліктердің кез-келген бұрыштық қозғалысында бірдей бұрыштық жылдамдықпен қамтамассыз етеді.Синхронды шарнирлер (қарапайым, әмбебабы ) жұмыстық элементіне қарай кардан крестовинасымен еселенген және ине тәрізді мойынтіректі, алты шарик ( 4.3, а сур ),бес және төрт шарикті ( 4.3, б сур ), трехшиповые роликпен ( 4.3, в сур ) және дискілі ( 12.3, г сур ).

Жетекші және басқарушы доңғалақтарға айналу моментін беру кезінде тең бұрыштық жылдамдықтағы карданды шарнирлерді көбірек қолданады. Бұл жағдайда біліктер арасындағы үлкен өзгеруші бұрыш кезінде доңғалақтардың бірдей қозғалуын қамтамассыз етеді. Өткізгіштігі жоғары автомобилдерде көбінесе бөлгіш канавкасы және бөлгіне иінтірегі бар тең бұрыштық жылдамдықтағы шарикті карданды шарнирлерді орнтады. 4.4-суретте “Вейс” типіндегі бөлгіш канавкасы бар шарикті кардан көрсетілген. Бір вилканы келесісіне күштерді беретіншариктер әрқашанда биссекторлы жазықтықта жатады. Күш вилкадан вилкіге шарик арқылы беріледі, ал қисық сызықты канавкаларымен 2 және 4 қозғалады. Өзара перпендикуляр жазықтықта жатқан вилкаларға 1 және 5 канавкалар симетриялы орналасқан.О₁ және О₂ центрлерінен жүргізілген канавкалардың орта сызығы бірдей радиустағы шеңбер бөлігін көрсетеді. Осы центрлердің араса кардан центріне дейігі аралықа бірдей. Канавкалардың өсі айналу кезінде пп шеңберінде өзара қиылысатын екі сфералық бетті құрайды, бұл шариктердің қозғалыс траекториясы болып табылады 3. Біліктердің µ бұрышына орын ауыстыруы кезінде, жалпы вилкадағы канавкалардың симметриялы орналасуының салдарынан шариктердің центрі, әр қашанда биссекторлы жазықтықтан табылады.Сағат тілінің жүрісімен айналған кезде күш шариктердің бір жұбы арқылы беріледі, ал кері бағытта, келесі жұп арқылы беріледі.

Сур.4.4. Бөлгіш канавкасы бар «Вейс» түріндегі тең бұрыштық жылдамдықтағы кардан: а- сұлба;б- бөлшектер; в- алдыңғы доңғалақ жетегіне карданды орнату; 1,5- вилкалар; 2,4- қисық сызықты канавкалар; 3,6- шариктер; 8,7-шпилькалар; 9- орнатылатын сақиналар; 10- шариктегі лыска.

Осы кардандағы бір вилканың келесі вилкаға қатысты өстік орын ауыстыруы пп шеңберінің өстік ауытқуына әкеледі. Сондықта вилкалар бір- біріне қатысты дәл реттелуі керек. Ол үшін вилкалар арасындағы қапталға тұрақтағыш шариктер қояды 6. Шпилька 1 шарик ішіне кіреді 6 және оны реттелді, ал шпилька 8 шпильканы 7 вилкаға бекітеді. Шариктегі лыска А карданды жинау және бұзу кезінде шариктердің өтуі үшін қажет. Орнату сақиналары 9 карданды өстік реттеу үшін және өстік жүктемелерді қабылдауға қызмет етеді.

Карданды берілістің құрылымдық элементтері.Теңсіз бұрыштық жылдамдықтағы кардан вилкаларын құрауға және бұзуға ыңғайлы болу үшін фланецпен бірге жасайды.2 ( 4.5. Сур ), оған кардан фланеці бекиді. Ине тәрізді мойынтіректің стаканы проушинасына қояды. Ине тәрізді мойынтіректің стаканын вилкаға стопорлы сақиналармен 4 немесе арнайы қақпақпен 5 бекітеді. Қалындығы бойынша ажыратылатын бірнеше сақиналардың реттеу, қақпақ реттегенге қарағанда карданды шарнир бөлшектерінің өздігінен орын ауыстыруын қатта шектеуге мүмкіндік береді. Майдың аңуын ескерту үшін серіппесі бар өздігінен жүретін резиналы сальниктер салады, ал мойынтірек жазықтығын шаңнан қорғау үшін екі ұнтақты резіңкелі қапталдық сальниктер орнатады.

Сур.4.5. Теңсіз бұрыштық жылдамдықтағы ине тәрізді кардандардың вилкалары: а- ине тәрізді кардан; б- стаканды бекіту және ине тәрізді мойынтіректің уплотнения варианттары; 1- вилка прушинасы; 2,3- фланцы; 4- стопорное сақина; 5- қақпақ; 6- өздігінен қозалатын сальник; 7-резиналы қапталдық сальник..

12.3. Жетекші белдіктер.Жетекші белдік айналу моментін карданды біліктен автомобильдің жетекші доңғалақтарына беруге және тіреніш бетімен рама немесе автомобиль шанағының арасындағы вертикаль, бойлық және көлденең күштері қабылдауға арналған. Вертикаль күштер аспаның қатты элементтерімен, бойлық күштер (итеруші немесе тежеуіш) және көлденең күштер, мысалы: бойлық рессормен беріледі.Аспаның қатты элементтері бойлық және көлденең күштерді береді, сондықтан соңғылары аспаның бағыттаушы құрылғыларымен немесе арнайы штангалар қабылдайды.

Сур. 4.6. Автомобильдің басқарылатын алдынғы жетегі: 1- басты беріліс; 2- дифференциал; 3-синхронды шарнир; 4- ступица; 5- белдік балкасы.

Жетекші белдік қуыс балка 5 сияқты (4.6. Сур), оның ішіне басты берілісті 1, дифференциял 2 және доңғалақ жетегін орнатады. Балканың шеттеріне доңғалақ ступицаларының мойынтіректерін орнатады. Балканы тежеуіш механизмдерінің суппортов жалғау үшін фланецпен бірге және рессорды немесе кронштейндарды (басқа типтегі аспа орнатқан жағдайда) орнату үшін жазықтығымен бірге дайындайды. Жетекші белдікке қойылаиын негізгі талаптар: басиы берілісті қажетті беріліс санымен қамтамассыз ету; шуылсыз жұмыс; айналу моментін жетекші доңғалақтарға кульсациясыз беру; аспасыз бөліктердің кіші массасы. Жетекші белдіктер басқарылатын және басқарылмайтын болуы мүмкін. Егер жетекші белдік басқарылатын болса, онда оның құрамына беріліс біліктерініңар арасындағы өзгеруші бұрышта доңғалақ жетегінің мүмкіндігін қамтамассы ететін карданды шарнирлер кіреді.

Басты берілістер.Басты берілістер айналу моментін ұлғайтуға және оны жетекші доңғалақтарға беругі арналған. Басты берілістің негізгі классификациялық белгілері беріліс, тісті берілістердің өзара орналасуы және типі болып табылады. Жалаң қабат, қос қабат, қос қабат таратылған және шапшаң басты берілістер деп ажыратады.

Сур. 4.7. ГАЗ-53-12 автомобилінің одинарлы басты берілісі: 1- тіреу; 2- май қабылдағыш құбыр; 3- реттегіш төсемдер; 4- мойынтірек муфталары; 5- фланец; 6- жетекші тегеріш; 7,15- қақпақтар; 8- реттегіш сақиналар; 9- құршы тесіктердің тығыны 10-сателит; 11- картер; 12- бұрандама; 13- жарты өс; 14- дифференциял қорабының оң жақ чашкасы; 16- жартылай өстік тегеріш; 17- крестовина;18- жетеленуші; 19- дифференциял қорабының сол жақ чашкасы; 20- май ұстағыш.

Конусты немесе гипойдты тісті доңғалағы бар одинарлы басты берілістер (4.7. Сур) кеңінен таралған. Одинарлы басты берілістің беріліс саны 5....3....6 аралығында жатады. Ары қарай беріліс санының ұлғары жетеленуші тісті доңғалақтың диаметрінің ұлғарына әкеледі, бұл өз кезегінде термо-өңдеуді қиындатады және дорожный просвет төмендетеді. Шеңбер доғасы бойынша жасалатын конусты берілістердің тісті доңғалақтары қисық тісті (глисон, элоид, эрликон немесе эвольвента, клингельнберг типінде). Мұндай берілістерлің артықшылығы: тістер доңғалағының өзара орналасуының дәлсіздігіне сезімталдығы аз және тістерді жоғары өнімділіктегі жабдықта өңдеу мүмкіншілігі бар. Гипойдты берілістер қисық сызықты конусты беріліспен червякті тістердің арасында орналасады. Олар конусты берілістен жетеленуші тісті доңғалақ өсіне қатысты жетекші тісті доңғалақтардың өсінің орын ауыстыруымен ерекшеленеді: жеңіл автомобильдерде төмен ( бұл шанақ еденін төмен түсіруге мүмкіндік береді ), ал жүктік автомобильдерде жоғары ( дорожный просвет үлкейту үшін ). Бұл орын ауыстыру әдепте жүктік автомобильдер үшін жетеленуші доңғалақтың бөлгіш диаметрінің 0,12 құрайды, жеңіл автомобильдер үшін 0,2.

Сур.4.8. Зил-431410 автомобилінің қос басты берілісі: 1- конусты тегеріш: 2- білігінің алдыңғы конусты тегеріштің мойынтірегі; 3- реттеуші шайбалар; 4- артқы конусты, роликті мойынтірек; 5- конусты тісті доңғалақтардың ілінісуін реттеуге арналған төсем; 6- конусты тегеріш;7- конусты тісті доңғалақ; 8- реттеуші төсемдер; 9- цилиндрлі тегеріштердің конустық роликті мойынтіректері; 10,19- оң және сол жақ мойынтіректерге сәйкес қақпақтар; 11- цилиндрлі тегеріш; 12- басты берілістің картері; 13- цилиндрлі тісті доңғалақ; 14- жарты өсті тегеріш; 15- дифференциялдың роликті мойынтірегі; 16- дифференциял мойынтірегін реттейтін бұрандама; 17- жартылай өсі; 18- белдік картері; 20-таянышты төлке.

Гипойдты тегеріштің тістерін, конустікі сияқты элоидты немесе эльвовента шеңберінің доғасы бойынша жасайды. Гипойдты берілісті конусты беріліспен салыстырғанда бірдей беріктікте габаритті өлшемі және шу деңгейі аз болады.

Қос басты берілісті жүк көтергіштігі орташа және үлкен жүктік автомобильдерде және автобустарда қолданады; мұндай беріліс тісті доңғалақтың екі жұбынан тұрады: конусты және цилиндрлі, сонда үлкен беріліс саны цилиндрлі жұпта болады ( 4.8. Сур ).

4.8 суретінде Зил-431410 автомобилінің қос басты берілісі көрсетілген. Кіші конусты тегеріш білікпен бірге, екі конустық роликті мойынтіректің 1 және 4 стаканында 2 орнатылған. Мойынтіректің ішкі сақиналарының арасында распорная төлке 20 және екі реттегіш шайба болады. Шайба қалыңдығын талап етілген бастапқы бекітуді қамтамассыз ететіндей етіп таңдайды. Конусты доңғалақ 7 білікке баспақталған, оның фланецтеріне заклепкамен бекітеді және екі роликті мойынтіректерде 9 орнатылған. Қақпақ 10 және 19 болат реттегіш астарлары орналасқан.Картер қапталының 12 және тегеріш білігіндегі мойынтірек стаканының қапталында орналасқан.Болат төсемдер ілінсуді ретеу үшін жұмыс істейды. Жетеленуші тісті доңғалақ 13 дифференциял қорабымен қатты бекіген және екі конустық роликті мойынтіректерде 15 сонымен бірге айналады. Өстік орын ауыстырудан мойынтіректер бұрандамамен 16 бекітеледі.

Дифференциалдар.Дифференциял- оған келетін шығушы біліктер арасындағы айналдыру моментін үлестіретін және олардың әр түрлі бұоыштық жылдамдықта айналуын қамтамассыз ететін автомобиль механизімінің трансмиссиясы. Дифференциял құрылысына келесі талаптар қонылады: доңғалақтардың немесе өстердің арасындағы айналдырушы моменттерді пропорционалды үлестіру; жетекші доңғалақтарды әр түрлі айналдыру жиілігімен қамтамассы ету; габаритті өлшемдері мен массасы аз болуы керек. Түзу жүрген кезде автомобильдің барлық доңғалақтары бір уақытта бірдей жол жүреді. Жолдың қисық сызықты аудандарында сыртқы доңғалақтар, ішкі доңғалақтарға қарағанда жолдың үлкен қимасынан өтеді. Ішкі доңғалақтың өте жай айналуыоның айналып кетуіне әкеледі, бұл шинаның интенсивті тозуына, қуат шығынының ұлғарына, автомобиль бұрылысының қиындатуына әкелкді. Бұдан құтылу үшін басты беріліспен бірге дифференциялды орнатады, сонда бұл сол және оң жетекші доңғалақтардың әр түрлі айналу жиілігінде айналуды қамтамассыз етеді. Автомобиль өтімділігін жақсарту үшін жеке доңғалақтарға және белдіктерге моменттердің үлестірілуі олардың вертикальды харакеттерімен жүзеге асуы керек. Құрылымы бойынша дифференциялдарды доңғалақ аралық, өс аралық және борт аралық болып бөлінеді. Доңғалақ аралық дифференциялды автомобильдің бір өсінің оң және сол жақ жетекші доңғалақтарының арасына орнатады, өс аралықты- авиомобильдің жетекші белдіктерінің аралығына, ал борт аралықты- авиомобильдің оң және сол жақ жетекші доңғалақтарының аралығына орнатады.

4.9 Суретте тегерішті доңғалақ аралық дифференциялдың сұлбасы көрсетілген. Дифференциял корпусында 6 басты берілістің жетеленуші тегеріші 5 қозғалмайтындай етіп орнатылған,ал жетекші тегерішпен 1 ілініседі. Корпуста 6 конусты тегеріш – сателитті еркі орналасқан крестовина 7 орныққан. Олар бірден төртке дейін болады. Сателиттер жетекші доңғалақтардың жарты өстеріне қатты бекітілген жарты өстердің конусты тегеріштерімен тұрақты ілініседі.

Сур.4.9. Тегерішті дифференциялдың сұлбасы: а- тұйықталатын; б- өздігінен тұйықталатын; 1- басты берілістің жетекші тегеріші; 2- жарты өсті тегеріш; 3- жарты өс; 4- сателит: 5- басты берілістің жетекші тегеріші; 6- дифференциял корпусы; 7- крестовина; 8- корпус тістері; 9- тісті муфта; 10,11- сәйкес жетекші және жетеленуші дискілер.

Қарапайым автомобильдерде әдетте конустық дифференциял тегеріштері немесе жоғарғы үлкелістегі жұдырықшалы дифференциялдар қолданылады. Конустың тегерішті ( 4.7 сұретті қара ) планетарлы механизм тәрізді. Басты берілістің жетеленуші тегеріші екі чашкадан 14 және 19 тұратын дифференциял қорабымен мықты бекіген. Қораптағы крестовинада 17 оң және сол жақ доңғалақтың тегеріштерімен ілінісетін сателит тегеріштері еркін айналады. Сателит өздігінен орналасуы үшін, оның қапталы сфералық етіп жасайды.Дифференциялда сондай-ақ сәйкес сфералық тіреніш беті болады, оның центрі дифференциялдың конустық тісті доңғалақтың үстінгі бетімен сәйкеседі. Жарты 13 өстер дифференциял қорабындағы тесіктерден еркін өтеді. Дифференциялдық қызметтін мәрзімін жоғарылату үшін сателиттердің және жарты өстің беттерінің арасына қола шайбалар орнатылған. Жетеленуші тегеріштің айналуы кезінде, онымен бірге дифференциял қорабы айналады, осыған байланысты крестовина сателитпен айналады. Автомобильдің түзу жолда тура жүреуі кезінде, автомобиль доңғалақтары бірдей кедергіге жолығады, нәтижесінде екі жарты өстердің тістерінде бірдей күш болады. Мұндай жағдайда сателиттер тепе- теңдіқ жағдайында болып, өз өсінен айналмайды. Соңдықтан дифференциялдың барлық бөлшектері бір дене болып айналады және жарты өстің тегеріштерінің екеуінде де бірдей айналу жиілігі болады, бұл өз кезегінде жарты өстердің доңғалақтарында да бірдей деген сөз. Бұрылыс кезінде автомобильдің ішкі доңғалақтары сыртқысына қарағанда көп кедергіге жолығады және ішкі доңғалақтармен байланысқан жарты өстердегі күш көбейеді. Осының нәтижесінде сателиттердің тепе- теңдегі бұзылады, осының салдарынан өз өсіне қатысты айналады және екінші жарты өстің тегерішін ұлғайтылған жылдамдықпен айналып, ішкі доңғалақпен байланысқан жарты өспен домалайды. Нәтижесінде автомобильдің ішкі доңғалағының айналу жиілігі төмендейді, ал сыртқысында жоғарылайды және автомобиль бұрылысы сырғанаусыз және айналып кетусіз іске асады. Жұдырықшалы дифференциял жоғарылатылған үикелісте оң 1 және 5 сол жақ чашкалардан және сепаратордан 6 жұрады, олар басты берілестің жетеленуші тегерішімен жалғанған. Сепаратор тесіктеріне сухари еркін орналасқан 2, олар сыртқы 4 және ішкі обоймалардың қапталдарымен бекітіліп шахмат тәртібінде екі қатармен жатыр. Сухарлармен жанасқан беті жүдырықша тәрізді шығыңқы болады.

Сур.4.10.Жоғарылатылған үикелістегі жұдырықшалы дифференциял: 1-дифференциял қорабының сол жақ чашкасы; 2-сухарлар; 3-ішкі обойма; 4-сыртқы обойма; 5-дифференциял қорабының оң чашкасы.

Чашканың орталық тесігіне жарты өс кіреді, соның біреуісі шлицалардың көмегімен ішкісімен, ал екіншісі- сыртқы обоймалар жалғанған. Басты берілістің жетіленуші тегеріші сепаратормен бірге айналған жағдайда, сухарлар қос обойманың жұдырықшаларына бірдей қысым түсіреді және оларды айналдырады. Егер автомобильдің бір доңғалағы үлкен кедергі келтірсе, онда онымен байланысқан обойма, сепаратордан баяу айналады. Сухарлар келесі обоймаға көп қысым түсіре отырып оны итереді және осы обойманың айналуын үдетеді. Бірақта сухар және обоймалар арасындағы үйкелістің жоғарылауы бр обойманың екіншісіне қатысты айтарлықтай күшті қажет етеді, бұл оң және сол жақ доңғалақтардың қабылдайтын кедергілерінің үлкен айырмашылығынды ғана жүзеге асады. Еркін жүрестің роликті дифференциялы ( 4.11 сур) дифференциял корпусын жарты өспен косатын еркін журесті ек жрты муфтадан тұрады.

Сур.4.11. Еркін жүрісті роликті дифференциял: 1-дифференциял корпусы; 2-роликтер; 3,6-жұдырықшалар, 4,5-сепараторлар; 7-жетеленуші конусты тегеріш.

Дифференциялдың ішкі бетінде профилденген бойлық канавкалар жасалған, онда роликтер қатары 2 орналасқан. Роликтер сепараторда орналасқан 4 және 5. Цилиндрлі жұдырықшалар 6 жарты өстермен шлицалардың көмегімен орналасқан.

Өс аралық дифференциялды көп өсті автомобильдер орнатады, осыған байланысты жетекші белдіктердің доңғалақтары әр түрлі жылдамдықта айналады. Бұл автомобил өтімділігі жоғарылатады. Өс аралық дифференциялдың сұлбасы 4.12. суретте келтірілген. Тасушы сателит – тегеріштің крестовинасы үлестіруші қораб білігінің жалғасы болатын білікте орнатылған. Сателит- тегеріштер бүиірлік конусты тегерішпен ілініседі. Оң жақ конусты тегеріш цилиндрлі тегерішпен 2, ал сол жағы тегерішпен 7 бір дене болып жасалған. Тегеріш 7 ортаңғы белдіктің білігінде 5 орналасқан тегерішпен 4 ілініседі. Тегеріш 7 тегеріш 8 арқылы артқы белдіктің жетегінің білігін 9 айналдырады.

Егер қозғалыс кезінде автомобильддің ортаңғы және артқы белдіктерінің доңғалақтар бірдей жылдамдықпен айналса, онда аралық дифференциялдың конустық тегерішімен сателит крестовинасы бірге айналады. Айналу моменті екі жетекші белдікке тең таралады.

Сур.4.12.Өс аралық дифференциял: 1-крестовина; 2,4,7, тегеріш; 3-муфта; 5-ортаңғы жетек белдігінің білігі; 6-өс аралық дифференциялдың жетекші білігі; 9-артқы белдіктің жетегінің білігі; 10-корпус.

Дифференциялды тұйықтау механизмін екі жетекші доңғалақ сырғанаң топыраққа түскенде және айналып кету болғанда автомобиль өтімділігін жақсыртуға пайдаланады . Бұл жағдайда дифференциял екі доңғалақты бірдей бұрыштықжылдамдықта айналдыруға мүмкіндік береді және жетекші белдікке келетін салмақты толық пайдалануға мүмкіндік береді.

Жетеленуші звенолардың қатыста айналуын болдырмау үшін, тұйықталатын дифференциялда шығушы звеномен қатты байланы орнатады, мысалы тісті муфтаның 9 көмегімен (4.9, а-суретті қара).

өздігінен тұнықталатын дифференциялды жетеленуші звенолардың айналуына қарсы құрылғы автоматты түрде әсер етеді. Мұндай дифференциялдарға фрикционды дискілі немесе тұтқыр үйкеліс муфтасымени жасалған червякты және дискілі муфталр жатады, оларда силиконды сұиық пайдаланады. Фрикционды муфтасы бар үйкелісі жоғарылатылған тұйықталғыш дифференциялдың сұлбасы 4.9, б суретте көрсетілген. Фрикционды муфталардың жетекші дискілері 10 дифференциял корпусымен, ал жетеленуші дискілер 11 жарты өстермен 3 байланысқан.

Сур. 4.13. а- жартылай жүктелген және б- толық жүктелген жартылай өстер; 1-доңғалақ ступицасы; 2,3- мойынтіректер; 4- жарты өс; 5- жарты өстік тегеріш; 6- жарты өстік жең.

Тегерішінің жұмысына пайда болатын өстік күштердің әсерінен дискілер қысылады. Қысылған дискі кезінде момент муфталармен сателиттермен беріледі және дифференциялдың шамалы тұнықталуы болады. Жетекші доңғалақтарда кедергі моменті көп болған сайын муфта дискілерін қысу моменті көбейеді және тұйықталу сатысы да көбейеді.