Ацетилхолинэстеразаның шынайы тапшылығы

Ацетилхолинэстеразаның шынайы тапшылығы ауыл шаруашылығында және үй тұрмысында жәндіктерді жою үшін фосфорорганикалық қосындыларды (ФОҚ) қолданатын адамдарда жиі байқалады. Соғыс кезінде зоман, зарин сияқты улы газдарды пайдаланудан жалпылама барлық адамдар мен жануарларда ацетилхолинэстеразаның шынайы жеткіліксіздігі болады. Бұл ферменттің тапшылығынан синапстық құрылымдардың холинорецепторларына ацетилхолин әдеттен тыс ұзақ мерзім әсер етеді. Осыдан сарколеммада тасымалдық Na+ - K+-АТФаза ферментінің әсерсізденуі қатты күшейеді, мембраналық потенциал төмендейді, иондық каналдарда катиондардың енжар тасымалдануы артады. Осыдан соңғы табақшаларда мембраналық және әрекеттік потенциал туындауы көбейеді. Саркоплазмаға сарколеммадан Са2+ иондары көбейіп, ет талшықтарының жиырылғыштығы артады. Содан бұлшықеттердің (олардың дірілі, жыпылықтауы, тырыспа-селкілдек дамуы) өз беттерінше бейберекет жиырылулары болады.

Холинорецепторлардың түзілуі мен жүйке-бұлшықет синапстарының пре- және постсинапстық мембраналарында олардың жинақталуының ақаулары

Жүйкеден серпіндердің бұлшықеттерге берілуі бұзылыстарының бұл түрі негізінен аутоиммундық бүліністеріден дамиды.

Жүйке-бұлшықет түйіспелерінің постсинапстық мембранасы онда арнайыланған антиденелердің жиналуынан аутоиммундық бүліністерге ұшырайды. Мәселен, ауыр миастения ауруы кезінде тектік ақаудың нәтижесінде тимоциттердің қызметі өзгереді, тимозин мен Тхелпер лимфоциттерінің артық өндірілуі болады. Гендік қадағалаудың бұзылыстарынан меншік бұлшықеттердің постсинапстық мембранасындағы холинрецепторлға IgG түрінде антиденелер өндіріледі. Бұл антиденелер постсинапстық мембранамен байланысуынан комплементтің С3 құрамбөлшегі әсерленеді. Осыдан холинорецепторлар ыдыратылып, постсинапстық мембранада олардың саны азаяды. Пресинапстық құрылымдар өзгерістерге ұшырамайды. Бүлінген түйіспелерде мембраналық потенциал біршама төмендейді, иондық каналдарда катиондардың енжар тасымалдануы әлсірейді, электр потенциалдар туындауы қиындайды. Осыдан сарколеммадан саркоплазмаға Са2+ иондары шығарылуы азаяды, ет талшықтарының жиырылу қабілеті төмендейді. Ауыр миастения кезінде барлық бұлшықеттердің әлсіздігі және тез шаршағыштығы байқалады, көз қасының төмен түсіп тұруы, бет еттерінің шаласалдануы, жұтыну, сөйлеудің бұзылыстары, аяқ-қол бұлшықеттерінің қатты әлсіздігі орын алады.

Н-холинорецепторларына IgG түріндегі аутоантиденелер өндірілгенде және олар пресинапстық құрылымның белсенді аумағында байланысудан жүйке-бұлшықет қосылыстарының пресинапстық мембранасының аутоиммундық бүлінісі (Итон-Ламперт синдромы) пайда болады. Сонымен қатар антиденелер пресинаспстық аумақта потенциал тәуелді кальций каналдарын бөгейді және олардың санын азайтады. Антиген мен антидене байланысуынан холинорецепторлар бүлінеді, қимылдық нейрондардың аяқшалар жүйкелік серпіндерге жауап ретінде медиатор бөліп шығару қабілетін жоғалтады. Бұл кезде медиатор түзілуі мен көпіршіктерде жинақталуы қалыпты деңгейде сақталады. Жүйкеден бұлшықетке қозудың өткізілуі бөгелуден бұлшықет жиырылуларының әлсіздігі болады.