Лазер сәулелері қолдану аймақтары.

Бұл 0,2 -1000 мкм диапозон толқынында генерацияланатын эдектрлік сәуленену бұл диапозон келесі спектр аумақтарына бөлінеді:0,2-0,4 мкм ультракүлгін аумақ. 0,4-0,75 көрінетін, 0,75-1,4 мкм жақын инфрақызыл. Мына толқын ұзындықты лазер техникада жиі қолданады. 0,34мкм, 0,49-0,51мкм, 0,53мкм, 0,694мкм, 1,6мкм 10,6мкм. Адам организмне лазер сәулеленудің әсері толығымен зерттелмеген. Лазер орнату жұмыстарына келесі қауіпті ж\е зиянды өндірістік факторлар адам организмне әсер етуі мүмкін. Олар: ұуатты сәулелену шамдарын тартқанда ионданатын с»улелену жоғары жиілікті ж\е өте жоғары жиілікті электромагниттік өрістер инфрақызыл сәулелену шуылдар туындайды. Әр түрлі ,әр түрлі биологиялық эффектілер туындайды.

79. Шудың (дыбыстың) адам ағзасына әсері

Зерттеулер көрсеткендей ұзақ уақыт шуы көп жерде болған адамдардың денесінде қолайсыз өзгерістер пайда болып, зат алмасу процесі, рухани дүниесі, ішкі сезімі нашарлайды. Көздің көруі, құлақтың естуі төмендеп, қан қысымы көбейіп, жұмысқа, оқуға, үйренуге ұқыптылық азаяды. Шу әсері жасы ұлғайған кісілерге көп әсер етеді. Шудың әсері туралы сұрау салғанда 27 жасқа дейінгілердің 48,3 проценті, 30 жасқа дейінгілердің – 57 проценті, 58 жасқа дейінгілердің – 62,4 проценті, 58 жастан асқандардың- 72 проценті өздеріне шудың қолайсыз екенін айтқан. Атақты Н.М. Сеченов пен Н.П Павловтың зерттеулері өте қатты шу ми қабығына жетіп, оның клеткаларын қайта-кайта тоздырып, мерзімінен бұрын істен шығатынын көрсетті.Жүйке клеткаларының да қабілеті бұзылып, шеттен келген дыбыстарға әсерленуі өзгереді. Кейде өте қатты шуға шыдап, көңіл аудармаса, тым төмен дыбыстардан тітіркеніп, кеюшілік білдіре бастайды. Зерттеулер көрсеткендей ұзақ уақыт шуы көп жерде болған адамдардың денесінде қолайсыз өзгерістер пайда болып, зат алмасу процесі, рухани дүниесі, ішкі сезімі нашарлайды. Көздің көруі, құлақтың естуі төмендеп, қан қысымы көбейіп, жұмысқа, оқуға, үйренуге ұқыптылық азаяды. Мәскеудің А.Л: Мясников атындағы ішкі ауруларды зарттейтін институтында шудың қаттылығы көбейгенде жануарлардың қан қысымы көтеріліп гипертония ауруы пайда болса, шуды төмендеткенде қан қысымы қайта қалпына келген. Шу жүрек пен қан тамыры жүйесіне де әсер етеді. Осындай жағдайда электрокардиограма жүрек соғуы төмендеп, тербелім шегі кішірейгенін көреміз. Үздіксіз қатты дыбыстар адамдардың қолы мен аяғындағы қан тамырларын тарылтып қанның миға,бұлшық еттерге көп келуіне себебі болады. Сілекей, қалқанша және асқазан асты бездерінің қызметі бұзылып, денеге қажетті заттар бөлінбейді. Шу адамдар мен жанураларға ғана қауіпті және қолайсыз емес, ол өсімдіктерге де зиянды. Дыбыс көп жерде өсімдіктің гүл шашу мерзімі екі есеге ұзарып, оның күші 100 дБа-ге жеткенде 10 күннен кейін солып қалады. шудың негізгі көздерікөпшілігін автомішинелер, олардың ішінде жүк таситын дизель қозғағышты Қаладығы шудың мәшинелер береді. Мәшине көп жүретін үлкен көшеларде дыбыстың күші 68-78 дБа, онан кіші көшелерде 63-69 дБа, мөлтек аудандардағы тұрғын үйлер арасындағы көшелерде51-60 дБа болады. Көшеде пайда болған дабас ауамен жан-жаққа тарап, тұрғын үйлерге, қызмет орындарына жетіп жатады. Автомәшинелердің шуын азайту, қала тұрғындарын шудың зиянды әсерінен сақтау үшін: Шуы аз мәшинелер шығару, қозғағыштарын жетілдіру, жоғары көрсеткіште сөндіргіштермен, машинаның газын толық өртеп, зиянсыз ететін құралдармен жабдықтау мәселелерін шешу қажет: Қала көшелерінде мәшине жүруді реттеу, жүк таситын мәшинелерді қала көшелерін аралатпай, сыртқы жолмен беретын жерлеріне тіке жеткізу, қала көшелерінде мәшинелер бір бағытта жүру, олардың светофор алдында тұруын азайту т.б ұйымдастыру шараларын алу қажет. Қаладағы шудың екінші көзі – теміржол көлігі. Пойыздардың жылдамдығы өсуге байланысты дыбыстың қысымы көбейеді.пойыздың жүрңсң сағатына 35 км. Болса – 82 дБа, 43 км болса – 89 дБа шу таратады жолдарының бағытына байланысты. Тәулік бойы тынымсыз жұмыс істейтін аэропорттардан тарайтын шудың күші 92-ден 108 дБа-ге жетеді. Кәсіпорындардағы шу негізінен жабдықтардың, станоктардың, мәшинелердің жұмыс істегенде соқтығуынан, қажалуынан, теңселіп ұрынуынан пайда болады.Оларды уақытында майлап ірге тастарға бекітсе шудың күші азайған болар еді. Құрылыс алаңадрында электр жіне ауаның қысымы күшімен жұмыс жасайтын құралдар, жүк көтергіш крандар т.б механизмдер де шуды көп таратады. Қаладағы ескі трамвай вагондары 95 дБа-ге дейін, жаңалары – 75дБа-ге дейін шу таратады. Қала тұрғындары үшін әуе көлігінің де зиянды әсері бар.Ұшақтар аспанға көтерілгенде, немесе қонарда, қаланың үстінен төмен ұшып, жұрттың берекесін кетіреді.Ұшақтардан тарайтын шудың күші ұшақтың түрі мен санына , ұшып-қону шу көп қабатты ұйлердегі лифтің сырғуынан, шаң сорғыш, тоңазытқыштар, кір жуатын мәшинелер, теледидар, радио қабылдағыш, магнитофон т.б жұмысынан пайда болады.