Процессорлық ұя.
Процессорлық ұя немесе слот (сокет), орталық процессорды жүйелік тақшаға орналастыруға және өткізгіш топтың механикалық қосылуы үшін қызмет етеді.
Процессор сокетінің үлгісінің тәуелділігіне әр түрі интерфейстер бола алады.
Жүйелік тақшаны жаңғыртуға келіп тірелгенде, барлығынан бұрын оның келесі «тағдырын» ойластыру қажет. Бұрын мұндай сұрақтар туындамаған еді, себебі процессорлардың көбі дерлі жүйелік тақшаға орналасқандығына орай компьютер жеткілікті түрде жеңіл жаңғыртылады.
Қазіргі уақытта жаңа процессор шыққан кезде әрбір сериясы өзінен соң жаңа интерфейс процессорлық слотымен тарап жатқандықтан, жүйелік тақшаның сәтсіз таңдалуы процессордың жаңғыруы кей кезде жүйелік тақшаның да жаңғыруын талап етуге әкеліп соқтыруы мүмкін. Міне, сондықтан ескі жүйелік тақшаны жаңартпас және жаңасына иелік етпес бұрын, осы немесе басқа процессорды ұяшығына орналастыра алатындығы жөнінде алдын-ала процессормен танысып алған жөн.
PCI–слотқа кез келген құрылғы қондырылады (3.4–сурет), ескі модельдегі бейнекарталарды да қосуға болады, бірақ мұндай құрылғыларды саттықтан табу мүмкін емес.
Слоттың санының көбеюі әр түрлі болуы мүмкін, біріншіден ол жүйелік тақшаның форм-факторынан және оның қажеттілігіне байланысты.
Егер жүйелік тақшаны жаңғырту жағынан қарайтын болсақ, онда ең алдымен слотардың бірнеше түрі бар тақшаны табу қажет. Слоттың қызметтік функциясының соңғы болуын міндетті түрде қадағалап отырған жөн, себебі оларды қолдану кезінде оған орналасқан тақшаның ең жоғарғы жұмыс жылдамдығына жетуге мүмкіндік беру керек.
Сонымен қатар, SATA, желі кабельдерін қосу, дыбыстық карталары үшін, индикация құрылғылары порттарына арналған ағытпалар бар. Жүйелік тақша және оны қолдануына байланысты ағытпалардың мөлшерлері әр түрлі болуы мүмкін. Мысалы, серверлік жүйелік тақшалар, офистік компьютерлеріне қарағанда IDE-, SATA-, SCSI- немесе USB-ағытпаларының көп мөлшерінен тұрады.
3.4-сурет. Белгілі типке жататын жүйелік тақшаның ағытпалары
Жергілікті порттар
Олар әртүрлі сыртқы құрылғыларды қосу үшін қолданылады. Мысалы модем, принтер, сканер және т.б. Жүйелік тақшада бірнеше жергілікті порттар болады.
LPT – бұл порттың түрі, көбінесе параллельді деп аталады. (3.3-сурет) Бұл толық дуплексті порт болып табылады, сол арқылы сигнал екі бағытта параллельді сегіз сызықты жолмен беріледі. Деректі жіберу жылдамдығы 900 кбит/с-тен 16 мбит/с-ге дейін (таңдалған жұмыс порттың уақытына байланысты) тұрады. Ережеге сай, параллельді порттар LPT1, LPT2 және т.б. индекстермен білгіленеді.
Әдетте оған принтер, сканер немесе модемдер қосылады. Шапшаң және функционалды USB – порттары пайда болуына байланысты, олар қазіргі уақытта көп қолданылмайды. Көптеген жүйелік тақшалар ATX-тақтаға LPT-портты шығармайды және жүйелік тақшаны қалыпты ағытпамен қосымша тақтайшаға қосылу үшін ықшамдайды.
COM-портты тізбекті порт деп те атайды. Бұл жартылай дуплисті порт , яғни бұл арқылы мәліметтер кезекпен және бір бағыттағы сериялармен әр уақыт кезеңінде (алдымен біреуі, кейін екінші жағын) жіберіледі. Ең жоғарғы жылдамдығы – 115 кбит/с. Ережеге сай тізбекті порттар СОМ1, СОМ 2 және т.б. индекстермен белгіленеді.
Тізбекті портқа жоғарғы жылдамдықты қажет етпейтін құрылғы қосылады. (мысалы тінтуір, модем, джойстик және т.б.). Бұрынғы шығарылған жүйелік тақшалар екі СОМ-порттардан тұрады, яғни олар байланыс мөлшерімен ерекшеленеді. Жаңа үлгідегі жүйелік тақша не бары бір ғана (немесе екі бірдей) 9-түйіспелі СОМ-порттан тұрады (3.3.-сурет).
USB көбінесе тәжірибеде жан-жақты қолданатын порт (3.3-сурет). Тіпті оның ағылшыннан аудармасы – жан-жақты тізбекті магистралы дегенді білдіреді. Бұл жаңа үлгідегі ішкі құрылғыларды қосу үшін қолданылатын интерфейстердің бірі. Мәліметтер асинхронды және синхронды режимдерде жіберіле алады. Мұндағы теориялық жылдамдық 12-480 Мбит/с (порт мүмкіншілігіне байланысты) құрайды. USB құрылғысына тінтуірден бастап цифрлы бейнекамераға дейін әртүрлі құрылғыларды қосуға болады.
Теориялық түрде бір компьютерге 127 USB-құрылғысын шоғырлауыштар тізбегі арқылы қосуға болады («жұлдыз» топологиясын қолданады), сонымен бірге олар әр түрлі болуы мүмкін.
USB порттардың маңызды ерекшелiгi – Plug and Play технологиясын қамтиды, барлық USB порттарына қосылған құрылымдар компьютерде автоматты түрде кескiнделеді, яғни пайдаланушыға драйверлер орнатудың қажеті жоқ.
Драйверлерді автоматты түрде орнату тек операциялық жүйесінің деректер базасында құрылғының драйверлері болған жағдайда мүмкін. Егер жүйеде керекті драйвер жоқ болса, онда драйверді дискіден немесе интернеттен көшіруге болады.
Сонымен қатар, USB-портында "ыстық" қосылымға мүмкіндік бар: жабдық іске қосылып тұрған компьютерге қосыла алады. Әдетте, жүйелік тақшада екіден кем емес USB-порттар болады. Ал, жақсы жүйелік тақшаларда олар алты - сегiз бола алады. Дегенмен компьютердiң USB-портына қосылған құрылым қоректену блоктың қуатын "ұрлайтынын" ұмытпаған жөн. Сондықтан USB портына қосылуларды жөнсiз пайдаланбау қажет.
PS/2 негізінен тінтуір мен пернетақта қосуы үшiн қолданылатын параллельді порттар. Ол қызметі жағынан COM портына ұқсас, дегенмен тез және шағын (3.3-сурет).
Мұндай порттар жүйелік тақшада екеу. Қосылымға құралдық деңгейде тек бір тінтуір мен бір пернетақта ғана талап етіледі.
IEE1394 - шапшаңдығы 400 Мбит/с тізбекті порт. Әдетте FireWire деп жиі атайды. Ол негізінен көп көлемдегі ақпараттарды максималдық тез жеткізетін цифрлық бейне құрылымдары үшін қолданылады. Бұл порттарға сымсыз желі адаптерлері (желі карталары, көпiрлер, маршрутизаторлар, қатынау нүктесi және т.б.) қосылады.
FireWire-ның екi түрі бар. Көпшiлiк үстелдік компьютерлер үшін 6- түйіспелі, ноутбуктерге 4-түйіспелі порттары қолданылады. (3.4-сурет ). Әдетте жүйелік тақшада екi кейде төрт порттар болады. Егер жүйелік тақшада мұндай порттар жоқ болса, онда FireWire-контроллері бар кеңейту тақша қолданылады.
Ethernet-порт. Компьютерді жергiлiктi желіге қосу үшiн қолданатын порт. Ол қазіргі барлық жүйелік тақшаларда бар. Жүйелік тақшада желілік баусымның RJ-45 ағытпасына қосылуға негізделген желілік контроллер жабдықталған. Соның негізінде, Ethernet 802.3 желілік стандартқа сәйкес берілген желіні 10/100/1000 Мбит/с жылдамдығымен қамтамасыз ете алады.
Жүйелік тақшаға соңғы уақытқа сөзсіз жан-жақты қолдануға жиiрек Ethernet 802.11 (Wi-Fi ) стандартты контроллер қосылады.
Аккмуляторлық батарея. Қолданушының барлық баптауы сақталатын BIOS Setup көмегі арқылы жасалған, CMOS жадының қоректенуiне негізделген батарея. Ол үлкен таблеткаға шамалас жазық формалы. Оны орнату үшін арнайы ілмегі бар ұяшық қолданады.
Жүйелік тақшаның «ұзақ өмір» сүруі үшін оның ең дұрысын таңдау – ең маңызды болып табылады. Процессорды жаңғырту үшін әрине алдымен процессорлық слотты анықтаған жөн. Жүйелік тақшаны келешегі бар Intel Socket 775, AMD Socket AM2 секілді процессорлық слотпен таңдаған жөн. Сонымен бірге чипсеттіде ескеру қажет, себебі жүйелік тақшаның қызметі, жеке қосалқы бөлшектер, жедел жады түрі, аудио бейімдеуіш сапасы соған байланысты.
Дата добавления: 2014-12-22; просмотров: 3417;