лекция Монтаждау және іске қосып реттеу кезіндегі қоршаған ортаны қорғау.

Қоршаған ортаның экономикалық механизмінің негізгі элементі және табиғатты қолдануды реттеу табиғи ресурстарды қолдану, қалдық пен ластауыш заттардың тастамы, қалдықтарды және басқа табиғи орта құрамбөліктеріне, техногендік әсерлер түрінің төлем жүйесі болып табылады.

Атмосфераға қалдықтар, су объектілеріне тасталымдар, қалдықтарды орналастыру үшін екі түрлі нормативті төлем тағайындалады:

Ластау көлемінің мүмкін тағайындалған лимиттер шегі үшін;

Ластаудың мүмкін қатысты лимиттерінің жоғарылауы үшін;

Қалдықтарды орналастыру үшін нормативті төлем сала қажеттілігін, бағыттау жиынтығы мен қолдану технологиясын, қатысты қауіптілігін ескеріп, қалдықтардың зиянсыздандыру мен көму шығындарын, құрылғылар сипаты мен жардың орналасуын қанағаттандыру үшін шикізат ресурсы ретінде олардың маңыздылығына қатысты тағайындалады.

Кен орндарын қорғау шаралары негізгі технологиялық процестердің мңызды элементі және қосалқы бөлігі болып келеді. Ұңғыманы өткізу кезіндегі толығымен қорларды шығару, өндірістегі апаттарды болдырмау бағыты, кен орындарын пайдалану мен игеру сияқты процестерінде маңызды. Ұңғыманы өткізу процессінде лақтыру мен ашық фонтандауды болдыртпау, грифонтүзілісін, ұңғыма оқпаныың опырылуына, жуу сұйықтығының жұтылуынан шаралар қарастырылып іске асырылады. Осы мақсатта ұңғымадағы мұнайлы, газды және сулы интервалдары бөліктендіреді, құыр тізбегінің герметикалануы қамтамасыз етіледі, сонымен бірге кондуктор арқылы ұңғыманың оқпаны бекітіліп аралық пайдалану тізбктері жоғары сапалы цементпен цементтеледі.

Газдың жерасты қоймаларын құрастыруда тізбектегі байланыстардың герметикалығы мен бекітулерге айырықша көңіл бөледі. Ол үшін тізбек бастары, шар тәріздес кері клапанда, ұңғыманы бекітуде беттері кедір-бқдырл құбырлар пайдаланылады.

Ұңғыманы ликвидациялау мен консервациялау технологиясы ерекше мағынада. Консервациялау тәсілі оның өту ұзақтығымен қабат қысымы аномалиясының коэффицентіне байланысты.

Айдау және өңдеу ұңғымаларының жұмысы ұңғыман алдын-ала сулануынан болдырмауды сонымен бірге қабат қаңқасын сақтау.

Тізбектің герметикалығының бұзылуы грифоандардың пайда болуы, қабатаралық айдаулар мен ашық фонтандауға әкеледі.шегенду құбырлары өндіру құбырларымен салыстырғанда өте аур жағдайларда пайдаланылады, сондықтан жұмыс істеу мерзімін ұзарту үшін:

§ Айдалынатын сулардың шегендеу құбырларының ішкі бетімен жанасуын болдырмау және сорапты-кмпрессорлы құбырларды қолдану;

§ Шегендеу құбырын ұңғыманың түпаралық аймақта орнатуда, қорғаныш қабаты бар құбырлар мен коррозияға төзімді материалдардан жасалған құбырларды пайдалану. Ал егер тізбек істеп тұран жағдайда болса НКТ жасырын шегенду құбырын түсіру;

§ Бұралық сулар айдалынатын құбырлардың бұрандалы бекітулерін герметизациялау.

Ұңғыманың шегендеу құбырларының герметикалығын жоғалтудың негізгісебебі – құбыр сыртқы бетінің электрохимиялық коррозиясы. Коррозияны болдыртпау үшін тізбекті ұңғыманың сағасынан бастап катодты қорғаныш пен цементтеу қолданылады.

Кен орындарын игеру барысында сыртқы және ішкі коррозияның болуынан жерүсті мұнайгазкәсіпшілігінің жабдықтары мен коммуникациясы алдын-ала шығарылады. Технологиялық әдістер арқылы ескерту сипатындағы шараларға: ортаның бастапқы төмен коррозиялық қалпын сақтау немесе сондай пайдалану шартарын жасау, ортаның қандай да өзгермейтін дөрекілігі болмасын металлға минималды түрдегі коррозия әсерін қамтамассыз етуде. Осы тәсілдердің негізгі мқсаттары:

§ Алынатын шикізатқа бұралық сулар мен коміртегінің түсуін болдыртпау;

§ Күкіртсізденген шикізаттың күкіртсутекті мұнаймен, сумен және газбен араласуын болдыртпау;

§ Деаэратор арқылы ортанық коррозиялық қарқындылығын төмендету;

§ Ингибиттерді енгізу.

Газ кен орындары мен жерасты қоймаларын игеру процессі кезінде қабат флюидтары орын ауыстырып, құрамының қарқынды алмасуы болады соның салдарынан беткі газдалу ореолының түзілуіне әкеледі. Гзохимиялық бақылаудың негізгі міндеттеріне келесілер кіреді:

§ Кен орындары мен ГЖҚ герметикалығының бағасы;

§ Газ кеніші мен кәсіпшілігінің технологиялық жағдайы және газдалу ореолдарының арасындағы байланысты анықтау;

§ Гахохимиялық көрсеткіштер мен жеке компоненттердің ағымды мазмұндарының өзгеруін бақылау;

§ Қабат аралық ағымдардың бар болуы, мүмкі болатын коррозия, ұңғыманы су алу түрлері мен кеніш түрлерін алдын-ала болжау.

Жер қыртысының оңаша ластануы бағытауыш құбырындағы бүлінуі арқылы мұнай мен мұнай өнімдерінің төгіліп кетуіне байланыты. Мұнайдың фонтандауы кезінде әлде-қайда көп жерлер ластанады. Осы жағдайда 4 аймақтар ерекшеленеді: 1 – күшті, 2 – орташа, 3 - әлсіз, 4 – шашырау, оған 50% алаңы келеді. қабатқа түскен мұнай гравитация күштері әсерінен вертикал бағытында төмен қарай қозғалады да беттік және капилярлы күтер әсерінен жан-жақты таралады. Жылжу жылдамдығы топырақтың қасиетіне, мұнайдың қатынасына, бірнешефазалы жылжымалы жүйедегі су мен ауаға байланысты. Мұнайдың үлесі төмен болған сайын оның топырақ арқылы фильтрациясы (миграциясы) төмендейді. Сондай-ақ мұнайдың жылжуы топырақ суларына деңгейіне жеткенд тоқтатылады. Гравий және құм мұнайдың миграциясында тиімді, ал саз бен ылай тиімсіз. Тау жыныстарынд мұнай жарықшалар арқылы таралады. вертикалды және горизонталды аймақтардығы филтрацияны болжауға болады. Мұнайдың таралуынан топырақтың физико-химиялық қасиеттері өзгереді, суөткізгіштік қабілетін төмендетеді, азот пен көміртек арасындағы қатынас ұлғаяды, бұл азот режимін кемітеді. Топырақтық сулардың тазаруы мен мұнайдың мирациясын, топыраққа өтуінен арылу үшін бірнеше ұңғымаларды бұрғылайап ластанған сулардыы шығарады. Сулы топрақтардың жолына бөгет ретінде ор қазылады, щған көмірсутектерді жинау мен бағыттауға арналған перфорацияланған құбырлар түсіріледі, сонымен қатар су жібермейтін бөгеттер салынады.

Көмірсутекті шикізатты өндіру кезінде гидрогеологиялық тәртібі нашарлайды, жер бетінің тау жынысының құрлымы бұзылады. Бұл бұзылған жерлердің уақтылы рекультивациялау керктігін туғызады. Мұнай кәсіпшілік объектілерін жобалау жер беті тау жыныстарының ластануын болдыртпау үшін, келесідей шаралар қолданылады:

· Мұнай мен газды дайындауда, сепарациялауда және жинау жүйесінің толық герметизациялануы;

· Лақтыру сызығындағы лақтырыстар кезінде ұңғымаларды автоматты түрде айырғыштармен өшіру;

· Мұнай газ жинау тораптарында болаттан жасалған және гидротталған ысырмаларды орнату;

· Күшейтілген түрдегі магистралдарды изоляциямен қаптау өткелдердегі 100% жіктердің мөлдірленуі;

· Сарқынсыз жүйені пайдалану;

· Мұнаймен ластанған жаңбырлы сарқынды сулардың топталған өлшегіш жабдықтардан арнайы канализация құдықтарына тастау;

Қабат суларын айдайтын құбырөткізгіштердің ішкі беттерін коррозияға қарсы қаптамамен қаптау;

· Қабат қысымын ұстап тұру үшін және құнарлы қабаттарға кәсіпшілік сарқынды сулар мен қабатт суларын толығымен пайдалануда айдау;

Рекультивация жобасында келесілер анықталған:

· Рекультивация қажет етеін құбырөткізгіш трасса телімдер шекарасын анықтау;

· Түсірілетін өнім қабатының қалыңдығы;

· Бөлінген жолақ шектерінде рекультивация жолақтарының ені;

· Үйіндінің орналасу жері;

· Құнарлы қабатты түсіру, тасымалдау және төсеу тәсілдері;

· Артық минералды топырақты тиеу, түсіру және шығару көлемі мен әдісі, құбырөткізгіштерді қопсытылған минералды топрақпен көмі әдістері.

Бұрғылау қодырғыларының өндіріс алаңдарын рекультивациялау кезінде алдымен