Бақылау сұрақтары. 1. Гломерулонефрит ауруына жалпы түсініктеме беріңіз.

1. Гломерулонефрит ауруына жалпы түсініктеме беріңіз.

2. Негізгі себебіне не жатады?

3. Сырқаттың белгілеріне байланысты қандай клиникалық түрлері болады?

4. Сырқаттың әр клиникалық түріне қысқаша сипаттама беріңіз.

5. Дерт анықтамасын жүргізу үшін қандай зертханалық және құрал – жабдық аппарат арқылы тексеру әдістері қолданылады?

6. Гломерулонефритте зәр құрамындағы өзгерістерді айтып шығыңыз.

7. Сырқаттың негізгі ем қағидасы.

8. Сырқаттың алдын алу шараларын қалай түсінесіз?

Пиелонефрит

Пиелонефрит дегеніміз бүйректің ішкі милы қабатының, яғни тостағаншаларының және табақшаларының бейспецификалық қабынып, зақындалуымен сипатталатын ауру. Негізінде жиі 40 жасқа дейін, әсіресе жүктілік кезіңде кездеседі. Үлкен жастағы ер адамдар әйелдерге қарағанда жиі ауырады, аденома себебінен зәрдің жүрмей, тұрып қалуынан дамиды. Сырқат екі түрмен өтеді: жедел және созылмалы.

Этиологиясы және патогенезі. Бұл сырқатты көбінесе әртүрлі қоздырғыштар қоздырады: ішек таяқшалары, энтерококк, протей, стафилококк, кейде бірнеше қоздырғыштардың тобымен қоздырылады. Әсер ететін мәнбірлерге ағзаның қорғаныс қызметінің төмендеуі, суық тию, витаминдердің керекті мөлшерде жеткіліксіздігі, қан айналымының бұзылуы, барлық ағзаның жұқпамен уыттануы, туа біткен бүйрек және зәр шығару жолдарының ауытқулары жатады. Кейбір жағдайларда ісік сырттан несеп ағарды басып, зәрдің тұрып қалуына, яғни пиелонефриттің дамуына әкеліп соғады. Сонымен қатар пиелонефриттің дамуына қант сусамыры, подагра және басқа ауруларда әсерін тигізеді. Бүйректің тостағаншаларымен, табақшаларына жұқпаның ену жолдары: көп жағдайда жұқпа қан, лимфа арқылы енеді және несеп ағардың қабаты, қуықтан несеп ағар үсті бөлігі арқылы енеді. Тостағаншаларының және табақшаларының зақымданып қабынуы алғашқы зәрдің реабсорбция дәрісін бұзып уродинамиканы өзгертеді.

Жіктемесі. Дамуына байланысты пиелонефрит бір жақты немесе екі жақты, біріншілік немесе екіншілік болуы мүмкін.

Жедел пиелонефрит

Клиникалық бейнесі.Аурудың клиникалық белгілері жұқпадан 2-4 апта өткеннен кейін білінеді. Ағымына байланысты сырқаттың өте жедел, жедел, жеделдеу және жасырынды түрлері болады. Өте жедел түрінде науқастың жағдайы нашар, тәлігіне бірнеше рет қалшылдап, әлсірейді. Жедел түрінде қалшылдау тәулігіне 1 рет білінеді, аурудың жергілікті белгілері айқын байқалады. Жеделдеу түрінде жалпы белгілер аса білінбей, жергілікті өзгерістер байқалады. Жасырынды (латенттік) түрінде аурудың белгілері білінбейді де, науқастың жағдайы бұзылмайды. Негізінде сырқаттың ағымы жалпы жұқпа дәрісіне тән және жергілікті белгілерімен сипатталынады. Сырқат күрт басталады. Дене қызуы 40⁰ С дейін көтеріледі. Науқас қалтырап, қатты терлейді. Науқастың жалпы жағдайы нашарлайды, уыттану белгілері байқалады: басы ауырады, лоқсиды, құсады, әлсізденеді, тамаққа тәбеті төмендейді. Жергілікті белгілерге бел аймағының қатты сыздап ауырсынуы, бұлшық еттерінің жиырылуы жатады. Сонымен қатар дизурия белгілері білінеді. Зәрдің мөлшері мен құрамы өзгереді, зәрдің шығуы жиілейді, оны поллакурия деп атайды, зәрдің ауырсынып шығуын – ишурия дейді, кейбір жағдайларда олигурия байқалуы мүмкін (зәр мөлшерінің азаюы). Жедел пиелонефриттің келесі клиникалық түрлері бар: өте өткір түріне тән белгілер – дене қызуының көтерілуі, тәулігіне екі, үш рет қайталанып қалтырау, жалпы сепсистің белгілері және аздап білінетін жергілікті белгілер кездеседі. Ошақты түрі негізінде жергілікті белгілермен сипатталады, яғни, зақымдалынған бүйректің ауырсынуы, зәрдің құрамы мен мөлшерінің өзгеруі білінеді, жалпы белгілер айқын білінбейді. Шоғырланған ағымында жалпы және жергілікті белгілер шағын түрде сипатталынады. Науқастың түрі боз, тершең, бел аймағын екі қолмен соққанда ауырсыну білінеді (Пастернак белгісі оң нәтижелі). Жалпы қан анализінде айқын лейкоцитоз, нейтрофилез байқалады, ЭТЖ артады. Қарт науқастарда және иммунитеті төмен науқастарда лейкоцитоз айқын емес. Зәр анализдерінде сырқаттың маңызды белгісі қатты білінген пиурия болып табылады. Зәрді бактерияға тексергенде зәрде бактерия анықталады, оны бактериурия деп атайды (Нечипоренко сынамасы). Зәрдің түсі лайлы, мөлдір емес. Рентген сәулесімен, ультра дыбыс әдісімен зерттегенде зақымдалған бүйрек көлемінің ұлғайғаның көрсетеді. Экскреторлы урограммада зәр шығару жолдарының көлеңкесі көрінбейді немесе бояу затпен біраз уақыт өткеннен кейін толтырылады.

Емі. Бұл сырқаттың емдәмді және төсек тәртібін сақтау маңызды болып табылады. Қоздырғыштардың антибиотиктерге сезімталдығын анықтап, антибиотиктер тобының дәрі-дәрмектерімен қолданады. Негізгі қолданатын антибиотиктерге мыналар жатады: ампициллин, вибрамицин, амоксиклав, цефалоспориндер (кефзол), доксициклин. Сонымен қатар химиодәрілерін де қолданады. Сульфаниламидтер – бисептол, нитрофуран тобы – фурагин, фурадонин немесе невиграмон, неграм. Уыттану белгілерін басу үшін науқастарға көп мөлшерде сұйықтықтарды ұсынылады: көк шай, минерал сулары, емдік шөптің тұнбалары, қайнатпалары. Егер зәрдің тұрып қалу белгісі білінбесе, осылармен бірге көк тамырға гемодез, физиологиялық ерітінділерін енгізеді. Өте қолайлы ем ретінде бел аймағына парафин, диатермия, жылы компресстер, жылытқыштар, физиоем шараларын қолданады. Қатты ауырсынуда жиырылуыға қарсы спазмолитик тобының дәрілерін қолданады: папаверин, платифилин ерітінділерін. Зәр жолдарының бітелуі анықталса, түтік сүңгіні қолданып зәрді сыртқа шығарады. Егер осы аталған шаралар қолайсыз болып табылса, науқасқа хирургиялық ем тағайындайды.

Алдын алуы. Біріншілік алдын алуға ағзадағы жұқпа ошақтарын емдеп, санация жүргізіп отырған жөн. Екіншілік алдын алуда жалпы тәжірибелік дәрігермен, терапевтпен пациент 1 жылға диспансерлік тізімге алынады. Клиникалық қан анализін, зәрді Нечипоренко сынамасымен тапсырып отырады. Ошақты жұқпаларды уақытында емдеп, уросептикалармен ем жүргізіп отырған жөн. Ағзаға суық тигізбеу керек.