Тасқалауының деформациясы

Тасқалауы серпімді-пластикалық материал болып табылады. Оның деформациялары күшсалмақтардың ұзақ мерзімділігіне немесе күшсалмақтардың әсерінің жылдамдығына байланысты болады.

Тасқалауының деформацияларының келесі түрлері болады:

а) серпімді деформациялар (кернеу - және деформация - арасын-дағы байланыс түзу сызықты болады) - .

б) қысқа мерзімді деформациялар (бір сағатқа дейін) - ;

в) күшсалмақтар ұзақ мерзімді әсерінен пайда болған деформациялар -

(5)

Мұндағы: толық салыстырмалы деформациялар;

серпімді салыстырмалы деформациялар;

күшсалмақтар ұзақ мерзімді әсер еткендегі салыстырмалы деформациялар;

(6)

мұндағы: күшсалмақтар қысқа мерзімді әсер еткендегі пластикалық

деформациялар (1 сағатқа дейін);

жылжығыштық деформациялар (ұзақ мерзімді әсер еткенде);

Ескерту:

егер ;

Күшсалмақтар қысқа мерзімді әсер еткендегі тасқалауының салыстырмалы деформациясы:

(7)

мұндағы: - тасқалауының серпімділік сипаттамасы 1.2-кестеден алынады

[оқу құралы ТжАТК, Шымкент, 2001] тасқалауының түріне

байланысты;

- осы кернеу бойынша деформация ( ) анықталады;

- тасқалауының беріктігінің орташа шектік мәні.

Арматураланған тасқалауының серпімділік сипаттамасы:

(8)

мұндағы: арматураланған тасқалауының сығылуға уақытша кедергісі (кірпіш немесе тастың биіктігі – 150мм аспайтын кезде)

а) ұзына бойлық арматура мен арматураланған тасқалау үшін:

(9)

мұндағы: k –тасқалауының түріне байланысты коэффициент;

k=2 – кірпіш және тастан орындалған тасқалауы үшін;

k=2,25 – ірі және майда ұялы бетон блоктардан орындалатын

тасқалауы үшін;

R - тасқалауының сығылуға есептік кедергісі ;

- тасқалауының арматуралау пайызы ;

арматура және тасқалауының көлденең қимасының

ауданы;

арматураның мөлшерлік кедергісі;

б) Торлы арматурамен арматураланған тасқалаулары үшін:

(10)

k – күшсалмақтардың әсер ету дәрежесіне ( ) байланысты 1.3-

кестеден (оқу-құралы ТжАТК, Шымкент, 2001).

Тасқалауында кернеу деформацияның бір-біріне тәуелділігі қисық сызықта болады, сондықтан деформацияның модулі тұрақты шама емес:

(11)

тасқалауының деформациясының бастапқы модулі (серпімділік

модулі кернеу сәйкес келеді);

1 - жанама түзу сызық ( );

R_u – сығылуға уақытша кедергісі.

2) тасқалауының деформациясының жанама модулі

(12)

(13)

3) Е – тасқалауының деформациясының орташа (қиюшы) модулі

(14 )

Дәріс

Тақырып: «Ағаш конструкциялары»

Жоспар:

1. Ағаштан дайындалған құрылыс конструкциялары

2. Ағаштардың артықшылықтары

3. Ағаштардың кемшіліктері

4. Ағашты және ағаштан жасалған пластиналарды ағаш конструкцияларда қолдану

5. Ағаштың негізгі қасиеттерінің көрсеткіштері

6. Ағаштың механикалық беріктігі

7. Ағаштың құрылысының біркелкі еместігі

8. Ағаштың қатаңдығы мен қаттылығы

9. Ағаштың ылғалдығы да оның қасиеттеріне едәуір әсер етеді

10. Ағаш конструкцияларының ұзақ мерзіміділік пайдалануын қамтамасыз ету

11. Шіру

12. Отқа төзімділік

13. Ағаштың тотбасуы

14. Жазық ағаш конструкцияларының кеңістіктік орнықтылығын қамтамасыз ету

Ағаш конструкциялары құрылыс конструкцияларының ерте заманнан құрылыс саласында қолданылып келе жатқан ежелге түрлерінің бірі болып табылады. Ағаш түрлері қазіргі заманда біртіндеп азайғанымен, оның темір, бетон, металл сияқты жоғалып (таусылып) кетуі мүмкін емес, яғни ол табиғат заңдылығы бойынша өсімдік тәріздес көбеюі мүмкін.

Ағаш конструкциялары қоршаушы және көтергіш конструкциялары ретінде қолданылады. Ағаш конструкцияларының негізгі ерекшеліктерінің бірі – олардың меншікті салмағының (массасының) басқа конструкцияларға қарағанда аздығы, қағылған шегені ұзақ мерзімді уақытта ұстап тұруы.

Адамзат дүниеге келгеннен соң өзендерден, арықтардан, таулардан, жыралардан, шатқалдардан және т.с.с. ары-бері өту, жүктерді тасымалдау жұмыстарын орындау үшін ағаш бөренелерін, тақтайларды қолдануына тура келген, бұл мерзімді жаңа ғасыр есептеуіне дейінгі үш мыңыншы жылдарға жатқызады.

Қазақстанда, мысалы Қожа Ахмет кесенесінде ағаш конструкцияларының әлі де сақталып келе жатқанын мысал ретінде келтіруге болады, киіз үй құрылысында ағашты қолданудың ең бір нақты түрі деп есептеуге болады, ол зілзалаға төзімді, жергілікті құрылыс материалы (көпірлерде, үйлер мен ғимараттарда қолданылған) арзанға түседі. Зілзалаға төзімділігі жағынан киіз үйдің дөңгелек үлгісі өте оңтайлы деп саналады.

Жалпы алғанда ағаштан жасалынған, тұрғызылған құрылыс конструкциялары көрме, мұнара, қойма, спорт, ауыл шаруашылық және тұрмыстық салаларда да кеңінен қолданылады. Қазақстанның, әсіресе, солтүстік және батыс, шығыс аймақтары ағаштың түрлеріне біршама бай.