VIII. ³ä Õîòèíà äî Êóðóêîâà.
ʲÍÅÖÜ ÒÓÐÅÖÊί ÃÐÎÇÈ ² ÐÎÇ×ÀÐÎÂÀÍͪ ÏÐÀÂÎÑËÀÂÍÈÕ: ÊÎÇÀÖÜÊÀ ÑËÀÂÀ  ÏÎËÜÙ² ÇÀ ÕÎÒÈÍÑÜÊÓ Â²ÉÍÓ, ÍÅÏÐÈÕÈËÜͲÑÒÜ ÄÎ ÊÎÇÀ×ÈÍÈ ÊÎÐ. ÆÈ¥ÈÌÎÍÒÀ, ÊÎÇÀÖÜʲ ÏÅÒÈÖ²¯ ÏÎ ÕÎÒÈÍÑÜÊ²É ÊÀÌÏÀͯ¯, ¯Õ Ç̲ÑÒ ² ÇÍÀײÍͪ, ÍÅÏÐÈÕÈËÜͲÑÒÜ ÄÎ ÍÈÕ ÊÎÐÎËß, ²ÍÑÒÐÓÊÖ²ß ÊÎ̲ÑÀÐÀÌ, ÇÀ̲ÐÈ ÏÐÀÂÈÒÅËÜÑÒÂÀ.
Õîòèíñüêà â³éíà áóëà àïî´åºì êîçàöüêî¿ ñëàâè â ð³÷èïîñïîëèò³é ïîëüñüê³é. Ïîëÿêè ó÷àñòíèêè ³ ñó÷àñíèêè â³éíè íå çíàõîäèëè ñë³â ïîõâàëè ³ ïðèçíàííÿ äëÿ çàñëóã, ïîëîæåíèõ êîçàêàìè äëÿ ñï³ëüíî¿ îò÷èíè, äëÿ ¿õ âîºííèõ ïîäâèã³â, â³äâàãè, ìóæíîñòè. ¯õ ïîð³âíþâàëè ç êëÿñè÷íèìè âç³ðöÿìè â³äâàãè ³ ïàòð³îòèçìó, ñòàâèëè íàâ³òü âèùå òèõ àíòè÷íèõ ãåðî¿â — á³ëüøå ïîíàäòî íåìîæíà áóëî ñêàçàòè â òèõ ïñåâäîêëÿñè÷íèõ ÷àñàõ 1). ¯x óâàæàëè ãîëîâíèìè ñïàñèòåëÿìè Ïîëüù³ â³ä ñòðàøíî¿ òóðåöüêî¿ òó÷³ — ñó÷àñíèé óêðà¿íñüêèé ìåìóàðèñò øëÿõòè÷ ªðëè÷, äàëåêî íå ïðèõèëüíèé êîçà÷èí¿, ïåðåäàþ÷è ïîãëÿäè ñâî¿õ êðóã³â, ïðèçíຠãîëîâí³ çàñëóãè â ñ¿é â³éí¿ Ñàãàéäà÷íîìó: „â³í òðèìàâ íà ñîá³ âåñü òÿãàð â³éíè, ³ äàâàâ ¿é ðàäó, à ùî ðàäèâ, òî ïðèéìàëè ïàíîâå ãåòüìàíè ³ êîðîëåâè÷ é. ìèëîñòü” 2). Ïðàâäà, â³í ïðè ò³ì ïîÿñíÿº, ùî ñåé Ñàãàéäà÷íèé áóâ ÷îëîâ³ê íå ïðîñòîãî óðîäæåííÿ, à øëÿõòè÷ ç Ñàìáîðà. Àëå Ïîëÿêè, íå ï³äîçð³âàþ÷è òîãî øëÿõåòñüêîãî ïîõîäæåííÿ Ñàãàéäà÷íîãî, âåëèêîäóøíî ïðèçíàâàëè, ùî â³í ³ èíüø³ éîãî òîâàðèø³, íå áóäó÷è øëÿõåòñüêîãî ðîäó, ð³âíÿëè ñÿ ñâî¿ìè ÷åñíîòàìè ç ïðèðîæäåííèìè øëÿõòè÷àìè.
Àëå ïîäâèãè ñ¿ áóëè â÷èíåí³, ñëàâîñëîâ³ÿ ïðîøóì³ëè, ³ íà ñöåíó âèñòóïàëà çâè÷àéíà ³ñòîð³ÿ — „ðàá çðîáèâ ñâîº ä¿ëî, íåõàé ðàá ñîá³ éäå”. Êîçàöüêå ÷åñíå âî¿íñòâî íà ñâîþ ãîëîâó ãðîìèëî òóðåöüê³ îðäè. Íàñòàâëÿþ÷è ãðóäè ñâî¿ çà ð³÷ïîñïîëèòó, çàáåçïå÷àþ÷è ¿¿ â³ä âîºííî¿ íåáåçïåêè, ðîáèëî íåïîòð³áíèìè ñâî¿ óñëóãè â áëèçø³é áóäó÷íîñòè. Âîíî ï³äêîïóâàëî òîé ´ðóíò, íà ÿê³ì ñòîÿëî raison d'état êîçà÷èíè ç ñòàíîâèùà ïîëüñüêèõ äåðæàâíèõ ³íòåðåñ³â.
Êîðîëü Æè´èìîíò, â ñâî¿é íåïðèñòóïíîñòè äî í¿ÿêèõ áëàãîðîäí¿éøèõ ïî÷óâàíü âäÿ÷íîñòè, îáîâÿçàííÿ ³ ò. ïîä., à áåçïå÷íî äóæå çàâçÿòèé íà êîçà÷èíó çà ¿¿ âì³øóâàííº â öåðêîâíó ïîë¿òèêó ³ ïåðåáèâàííº éîãî, êîðîë¿âñüêèõ, ðåë¿´³éíèõ ïëÿí³â, ñï³øèâ íå ç³ñòàâèòè àí¿ íà õâèëþ ÿêèõ íåáóäü ³ëþç³é ó õîòèíñüêèõ ãåðî¿â, ÿêèõ íåáóäü íàä¿é íà òå, ùî ¿õ ãåðîéñòâî, ¿õ áåçãðàíè÷íå ïîæåðòâîâàííº, ¿õ âñ¿ìè ïðèçíàí³ çàñëóãè äëÿ ð³÷èïîñïîëèòî¿ äàäóòü ¿ì ÿê³ íåáóäü ðåàëüí³ çäîáóòêè, ÿêåñü ïîë¿ïøåííº ¿õ óáîãîãî ïîáóòó, ïîïðàâó ¿õ ï³â-ïðàâíîãî ñòàíîâèùà. Íà êîçàöüêó ïåòèö³þ, âèñëàíó ç ïîëèòèõ êîçàöüêîþ êð³âöåþ õîòèíñüêèõ ð³âíèí, íà ñ¿ áåçì³ðíî íåïðåòåíñ³éí³ ïðîøåííÿ ñêðîìíèõ ãåðî¿â, â³í ïðèãîòîâëÿº áðóòàëüíó, õîëîäíó, áåçñåðäå÷íó â³äïðàâóº
Êîçàöüêà ïåòèö³ÿ çâó÷àëà òàê:
„Ïîñîëüñòâî çàïîðîçüêèõ êîçàê³â äî êîðîëÿ é. ì. ³ ð³÷èïîñïîëèòî¿ — ïðîøåííÿ çà êð³âàâ³, ó âñ¿ì õðèñòèÿíñüê³ì ñâ³ò¿ ñëàâí³ ³ âñüîìó ïîãàíñòâó î÷åâèäí³ çàñëóãè.”
„Çàïåâíèòè ìàþòü íàø³ ïîñëè íàøó ãîòîâ³ñòü äî óñëóã êîðîëåâè ³ ð³÷èïîñïîëèò³é — í¿êîëè íå áóëè ìè íåïîê³ðíèìè, ³ â íèí¿øí³é â³éí¿ ç ö¿ñàðåì òóðåöüêèì âñþäè, äå òðåáà òîãî áóëî, íå æàëóþ÷è ñâîãî çäîðîâëÿ ³ äîáóòêó, íàñòàâëÿëè ìè íàø³ ãðóäè, ñê³ëüêè ñèë íàøèõ ñòàâàëî, çà â³ðó õðèñòèÿíñüêó, çà ÷åñòü êîðîë¿âñüêó, çà ö¿ë³ñòü îò÷èíè íàøî¿ ãîòîâ³ ãîëîâè ñâî¿ ïîëîæèòè íå æàëóþ÷è. ² íà äàë¿, òåïåð ³ çàâñ¿äè, õî÷åìî ÿê íàéá³ëüøå ïðèêëàäàòè ñÿ äî âîë¿ ¿õ (êîðîëÿ ³ äåðæàâè). Íå áóäåìî âîþâàòè äåðæàâè ö¿ñàðÿ òóðåöüêîãî àí¿ çåìëåþ, àí¿ íà ×îðí³ì ìîð³, íå õî÷åìî íàðóøàòè çãîäè ñâÿòî¿ é ñòàðèíîþ óñâÿ÷åíî¿ — ³ ð³øó÷î õî÷åìî çàíåõàòè ×îðíå ìîðå.”
„Ò³ëüêî õîò¿ëè á ìè çíàòè, ç ÷èì íàì íà ñëóæá³ ð³÷èïîñïîëèò³é íà çâè÷àéíèõ ì³ñöÿõ ñâî¿õ ïðîáóâàòè, ³ çà ÿêîþ ïëàòíåþ. Íà ïîïåðåäí¿õ êîì³ñ³ÿõ âèçíà÷åíî áóëî íàì ð³÷íî¿ ïëàòè ïî 40 òèñ. çîëîòèõ, àëå òî ñïîâíåíî íå áóëî, ³ òåïåð íàì, âèäêî, â³äëîæèâøè ò³ ïîñòàíîâè êîì³ñ³¿ íà á³ê, òðåáà ïðîñèòè êîðîëÿ ³ ¿õ ìèëîñòåé, àáè âèçíà÷åíî áóëî íàì òî¿ ð³÷íî¿ ïëàòí¿ 100 òèñ., ³ ùîá âîíà ùî ðîêó ïðèõîäèëà íà âèçíà÷åíèé ÷àñ.”
„À ùî òåïåð â³éíà òóðåöüêà ñê³í÷èëà ñÿ, ìàþòü ïîñëè ïðîñèòè, àáè êîðîëü é. ì. çâîëèâ â÷èíèòè íàãîðîäó ñïðàâåäëèâó â ñêîð³ì ÷àñ¿ çà êð³âàâ³ çàñëóãè íàø³ ³ øêîäè, ïîíåñåí³ íàìè â êîíÿõ ³ â óñÿêèõ èíüøèõ ð³÷àõ â ñ¿é åêñïåäèö³¿, ÿê òî ³ ï. êîì³ñàð³ íàì îá³öÿëè ëèñòîì ñâî¿ì.”
„Ìàþòü ïðîñèòè êîðîëåâè÷à é. ì., ÿñíîâåëüìîæíîãî ï. ãåòüìàíà ³ ï. êîì³ñàð³â, àáè çâîäèëè ïåðåä êîðîëåì ïðè÷èíèòè ñÿ, àáè êîðîëü é. ì., íàø ìèëîñòèâèé ïàí, óâàæàþ÷è íà êð³âàâ³ çàñëóãè é â³ðí³ñòü íàøó, çâîëèâ óñïîêî¿òè ñòàðèííó íàøó ðåë¿´³þ ãðåöüêó, à â³ëüíîñòè íàäàí³ íàì éîãî ïðåäêàìè ³ ñàìèì êîðîëåì çà êð³âàâ³ çàñëóãè íàø³ â â³éíàõ — çâîëèâ ö¿ëèìè ³ íåïîðóøíèìè çàõîâàòè ³ ïðèâèëåºì ñâî¿é òâåðäèòè.”
„Êîðîëåâè÷ é. ì., ïàí ãåòüìàí ³ èíüø³ áà÷èëè íà âëàñí³ î÷³, ñê³ëüêè ïðè áîêó éîãî ç íàøîãî òîâàðèñòâà, çàñòóïàþ÷è ¿õ ïåðåä íåïðèÿòåëåì, ãîëîâè ñâî¿ ïîëîæèëî, èíüø³ êàë¿öòâî ÷ëåí³â ñâî¿õ ä³ñòàëè, òàê ùî âæå íà â³éíó á³ëüøå íå çäàòí³, àí¿ âèæèâèòè ñÿ, ïîêè æèâ³. Îòæå ï. ïîñëè ìàþòü ïðîñèòè êîðîëÿ, àáè íà ïðîæèòîê êàë¿êàì çâîëèâ ïðèäàòè ÿêåñü ì³ñòî íà Óêðà¿í¿ äî òîãî óáîãîãî øïèòàëÿ, ùî ìàºìî â³äíîâëåíèé íà Óêðà¿í¿ ç ëàñêè êîðîë¿âñüêî¿, à îñîáëèâî êàçàâ âåðíóòè íàì ìàºòí³ñòü íàäàíó íèì ïðåäêàì íàøèì — Áîðèøï³ëü ç îêîëèöåþ.”
„Àáè íàø³ òîâàðèø³ ìàëè ñâîá³äíèé ïðîáóòîê â ìàºòíîñòÿõ êîðîë¿âñüêèõ, êíÿæèõ, øëÿõåòñüêèõ ³ äóõîâíèõ, äå õòî ìåøêàâ, àáî äå êîìó ñïîäîáàºòü ñÿ, ç³ñòàþ÷è ñÿ ïðè â³ëüíîñòÿõ ñâî¿õ áåç óñÿêîãî óòèñêó â³ä óðÿäó.”
„ßê áè íàñ ÿêèéñü âîëîäàð õðèñòèÿíñüêèé ïîêëèêàâ äî ñåáå çà ÿêîþñü îêà糺þ, — àáè íàì ìîæíà áóëî ï³òè íà ñëóæáó äî íüîãî çà â³äîì³ñòþ êîðîëÿ.”
„Äåêîòð³ ç òîâàðèø³â íå ìàþòü îñåëü ³ äîñòàòê³â ³ íå ìàþòü ç ÷îãî ïðîæèòè — íåõàé â³ëüíî ¿ì áóäå ïðîìèøëÿòè ñîá³ ç ëîâëåííÿ çâ³ðÿ àáî ðèáè, ÿê áè õòî ì³ã ³ ñõîò¿â òèì çàéíÿòè ñÿ.
„Çàíÿò³ ñëóæáîþ êîðîë¿âñüêîþ, íàâ³òü ò³ ùî ìàþòü ñâî¿ îñåë¿, ÷åðåç íåïðèñóòí³ñòü ñâîþ íå ïðèãîòîâèëè çàïàñó äëÿ ñåáå, ñâî¿õ æ³íîê ³ ä¿òåé, òèì á³ëüøå òàê³ ùî íå ìàþòü âëàñíèõ îñåëü — îòæå ïðîñèòè, àáè íà âèïî÷èíîê ³ âèãîäîâàííº êîíåé, ÿê³ ùå ïîëèøàëè ñÿ, áóëè íàì âèçíà÷åí³ ñòàíîâèùà ³ ïðèñòàâñòâà â ì³ñòàõ, ïî ïîëêàì.”
„² â òèõ ì³ñòàõ, äå ìàºìî ñâ³é ïðîáóòîê, à îñîáëèâî â âîºâîäñòâ³ Êè¿âñüê³ì, àáè í¿ÿê³ æîâí¿ðè íå ìàëè ñâî¿õ ëåæ ³ ïðèñòàíîâèù” 3).
Òàê³ áóëè äîìàãàííÿ êîçà÷èíè â õâèë¿ ¿¿ íàéâèùèõ òð³óìô³â, áåçö¿ííèõ, çàãàëüíî ïðèçíàíèõ çàñëóã äëÿ ð³÷è ïîñïîëèòî¿. Áåçïåðå÷íî, äóæå, àæ çàíàäòî ñêðîìí³. Íå ï³ä÷åðêóþ÷è ñüîãî âèðàçíî, êàçàêè æàäàëè íà ä¿ë¿ ñêàñîâàííÿ íàéá³ëüø íåïðèºìíèõ ïîñòàíîâ îñòàííüî¿ êîì³ñ³¿ (1619 ð.). Õîò¿ëè, ùîá ñêàñîâàíî áóëî çàáîðîíó ìåøêàòè é êîðèñòóâàòè ñÿ êîçà÷èìè ïðàâàìè ïî ìàºòíîñòÿõ ïàíñüêèõ ³ äóõîâíèõ; ùîá íå áóëî îáìåæåííÿ ðåºñòðà (ñå óêðèòî ñïðàâîþ ïîá³ëüøåííÿ ïëàòí¿, íå âõîäÿ÷è â ÷èñëî ðåºñòðîâèõ). ϳäíîñèòü ñÿ â äåë¿êàòí¿é ôîðì³ äàâí¿é äåç³äåðàò â ñïðàâ³ ïðèñòàâñòâ ³ ëåæ, ç âèêëþ÷åííºì æîâí¿ð³â â³ä ðîñêâàðòèðîâàííÿ â êîçàöüêèõ ìàºòíîñòÿõ. Áàæàþòü, ùîá íå çáîðîíþâàíî ñòàðî¿ ïðàêòèêè çàòÿãàííÿ êîçàê³â íà ñëóæáó ïîñòîðîíí¿õ äåðæàâ. Ïðèãàäóºòü ñÿ ñòàðà ñâîáîäà çâ³ðèíèõ ³ ðèáíèõ ëîâ³â, ùî ç çàëþäíåííºì Óêðà¿íè, ç ðîçøèðåííºì ïðèâ³ëº´³îâàíîãî çåìëåâîëîä¿ííÿ ï³äïàäàëà âñå á³ëüøèì îáìåæåííÿì. Ïðèïîìèíàþòü ñÿ êîçàöüê³ ìàºòíîñòè íå çâåðíåí³ ïðè ðåñòèòóö³¿ 1601 ð. Íàðåøò¿, â äóæå ñêðîìí³é ôîðì³ „óñïîêîºííÿ” ïðèãàäóºòü ñÿ íåäàâíÿ ïåòèö³ÿ â ñïðàâàõ ðåë¿´³éíèõ. Çà ñå îá³öÿº êîçà÷èíà ïåâíó ïîñëóøí³ñòü, íåïîðóøí³ñòü òðàêòàò³â, çàíåõàííº ìîðÿ, — ð³÷è ìíîãîâàæí³, òÿæê³, ïîâíå ñàìîâ³äðå÷åííº.
Êîçàöüê³ ïðîâ³äíèêè òÿìèëè áåçì³ðíó äðàæëèâ³ñòü íàðîäó øëÿõåòñüêîãî ³ éîãî ïðàâèòåëüñòâà íà ïóíêò¿ êîçàöüêèõ ïðåòåíñ³é ³ ñòèë¿çîâàëè ñâî¿ äîìàãàííÿ, ÿê çâè÷àéíî, ìîæëèâî ñêðîìíî ³ áåçïðåòåíç³éíî, íå íàòÿêàþ÷è í¿÷èì íà ÿêóñü êîð³ííó ïåðåì³íó â ñòàíîâèùó êîçà÷èíè, â éîãî â³äíîñèíàõ äî äåðæàâè, íà ÿê³ñü ñïåö³àëüí³ ïðàâà çäîáóò³ îñòàííüîþ ñëóæáîþ. Ïðàâäà, êîðîë¿âñüêà çãîäà íà ïðåäëîæåí³ äåç³äåðàòè çíà÷èëà á äóæå áîãàòî ç ïîãëÿäó 뺴àë¿çàö³¿ ôàêòè÷íèõ çäîáóòê³â êîçà÷èíè ³ ¿õ äàëüøîãî ðîçøèðåííÿ, ñå òàê. Àëå ñ¿ äåç³äåðàòè â êîæä³ì ðàç¿ áóëè ïîñòàâëåí³ äóæå ñêðîìíî, áåç îáðàçè ìàºñòàòó øëÿõåòñüêèõ êðóã³â. Êîçà÷èíà çíàëà ñ¿ êðóãè é ¿õ íàñòð³é, áî ³ íà ñâî¿ ñêðîìí³ äåç³äåðàòè ä³ñòàëà âñå òàêè ïî ö¿ë³é ë¿í¿¿ äóæå íåïðèõèëüíó â³äïðàâó.
Çàì³ñòü êîðîë¿âñüêî¿ â³äïîâ³äè áåçïîñåðåäíî êîçàöüêèì ïîñëàì ìè ìàºìî êîðîë¿âñüêó ³íñòðóêö³þ êîì³ñàðàì, ùî âèñèëàëè ñÿ äëÿ ïîëàãîäæåííÿ êîçàöüêî¿ ñïðàâè. Ïðàâäîïîä³áíî, êîðîëü çàÿâèâ ïîñëàì, ùî éîãî â³äïîâ³äü ³ âîëþ ïîäàäóòü êîçà÷èí¿ äî â³äîìîñòè éîãî ïîñëè-êîì³ñàðè 4). Ñ¿ ïîñëè-êîì³ñàðè ìàëè çàÿâèòè âäÿ÷í³ñòü ³ ëàñêó êîðîë¿âñüêó çà ñëóæáó êîçàöüêó. Êîðîëü, — ìàëè ñêàçàòè âîíè — ç ñâîãî áîêó ãîäèòü ñÿ íà îá³öÿíèé õîòèíñüêèìè êîì³ñàðàìè äîäàòîê äî ïëàòí¿ çà ñþ â³éíó, ³ ò³ëüêè. Ãðîø³ ñ¿ ¿ì ìàþòü áóòè çàðàç âèïëà÷åí³, ³ ïî ñ¿ì â³éñüêî êîçàöüêå (ùî ïðàâäîïîä³áíî ñòîÿëî äåñü íà Ïîä³ëþ, ÷åêàþ÷è ðåçóëüòàò³â ñâî¿õ ïåòèö³é) ìàëî çàðàç ðîç³éòè ñÿ „íà çâè÷àéí³ ì³ñöÿ”, áåç êðèâä ëþäÿì, äëÿ òîãî àáè éøëî íå ïîëêàìè, à äð³áíèìè âàòàãàìè ³ íà âîëîñòè íå áàâèëî ñÿ. Ñå áóëî â³äìîâîþ íà êîçàöüê³ ïðîøåííÿ â ñïðàâ³ ðîçêâàòèðîâàííÿ. Êîðîëü ïîÿñíÿâ, ùî íåâðîæàé ³ ñïóñòîøåííº íå ïîçâîëÿþòü ðîçêâàòèðóâàòè â³éñüêà ïî âîëîñòÿõ, ³ äëÿ òîãî é ïîëüñüêå â³éñüêî ÿê íàéñêîðøå ðîñïóñêàºòü ñÿ 5).
Íà èíüø³ ïðîñüáè ïîðó÷àëî ñÿ äàòè òàêó â³äïîâ³äü, „êîëè á êîçàêè äîïîìèíàëè ñÿ ¿¿”:  ñïðàâ³ ðåë¿´³éí³é êîðîëü íå ÷èíèòü í¿êîìó áåçïðàâÿ ³ ïðèìóñó, êîçàêè â í¿é ÿê ïåðåä òèì íå ìàëè í¿ÿêî¿ êðèâäè ³ íà áóäó÷å íå áóäóòü ìàòè.  ñïðàâ³ íàäàííÿ íà øïèòàëü, ³ çàòÿãàííÿ çàãðàíè÷íèìè âîëîäàðÿìè êîðîëü â³äñèëàâ êîçàê³â äî ñîéìó.  ñïðàâ³ ëîâ³â ìóñèòü çíåñòè ñÿ ç ì³ñöåâèìè ñòàðîñòàìè é ì³ñòàìè.
Ùî äî ïðàâà ïðîáóòêó ïî ìàºòíîñòÿõ ïðèâàòíèõ, â³äïîâ³äü áóëà äîñèòü íåâèðàçíà, àëå ê³íåöü ê³íöåì þðèñäèêö³ÿ ïðèâàòíà ïðèçíàâàëà ñÿ ð³÷þ íåïîðóøíîþ ³ â ñèë¿ ìàëè ç³ñòàòè ñÿ ïîñòàíîâè êîì³ñ³¿ 1619 ð. Êîì³ñàð³ âçàãàë¿ ìàëè ïîðó÷åííº â³äíîâèòè é ïîòâåðäèòè êîì³ñàðñüê³ ïîñòàíîâè 1619 ð.  òèõ ïîñòàíîâàõ ÷èñëî êîçàê³â îçíà÷åíå íå áóëî, îòæå êîì³ñàðàì ïîðó÷àëî ñÿ òîðãóâàòè ñÿ ç êîçà÷èíîþ ³ çâåñòè ÷èñëî êîçàöüêîãî â³éñüêà äî ì³í¿ìóìà, „îãëÿäàþ÷è ñÿ íà òå, ùîá âåëèêà êóïà íå áóëà òÿæêà äëÿ òàìîøí¿õ îáèâàòåë¿â ³ íå áóëà ïðèâîäîì äî äàëüøîãî ñâîºâ³ëüñòâà ³ çá³ëüøåííÿ ÷èñëà”; â êîæä³ì ðàç¿ íå á³ëüøå í¿ÿê òðîõ òèñÿ÷. Ïëàòí¿ äî 100 òèñ. ï³äâèñøèòè íå ìîæíà; êîì³ñàð³ íåõàé ñòàðàþòü ñÿ óäåðæàòè ñÿ ïðè ñòàð³é öèôð³ 40 òèñ., à ÿê áè ñå áóëî íå ìîæëèâî, òî ìîæóòü ïîá³ëüøèòè äî 60 òèñ. Ìຠáóòè ñïîðÿäæåíèé ðåºñòð òîìó â³éñüêó ïðè êîì³ñàðàõ çàðàç æå; ðåºñòðîâ³ ìàþòü êîðèñòóâàòè ñÿ „ïîâíîþ ñâîáîäîþ â ñâî¿õ þðèñäèêö³ÿõ”, âèïèñàí³ ïîâèíí³ ï³äëÿãàòè „çâè÷àéí³é þðèñäèêö³¿ ïàí³â ³ ñòàðîñò ñâî¿õ”. Ãåòüìàí, ÿêèé áóäå ïîäàíèé â³éñüêó ³ìåíåì êîðîëÿ, ìຠçëîæèòè ïðèñÿãó ïîñëóøíîñòè, òàê ñàìî ïîëêîâíèêè, é çàãàë êîçàöüêèé. Âñ¿ ÷îâíè ìàþòü áóòè âèäàí³ êîì³ñàðàì, ³ íà áóäó÷å í¿õòî íå ñ쳺 ï³ä êàðîþ ñìåðòè ÷îâí³â áóäóâàòè; ïåâíå ÷èñëî ÷îâí³â ìຠáóòè ç³ñòàâëåíå ò³ëüêè äëÿ äîâîçó ïðèïàñ³â êîçàöüê³é çàëîç¿ „íà Íèçó”.
ßê áà÷èìî, ³íñòðóêö³ÿ ïîðó÷àëà âåðíóòè êîçàöüê³ â³äíîñèíè äî íîðì ante bellum. Çâåñòè êîçàöüêèé ðåºñòð ïî ìîæíîñòè äî 1-2 òèñ., âñ¿õ èíüøèõ ç 40-òèñÿ÷íîãî êîçàöüêîãî â³éñüêà, ùî â³äáóëî õîòèíñüêó â³éíó, âåðíóòè íàçàä â ï³ääàíñòâî; ñòàðøèíó ³ìåíóâàòè. Ùî äî öåðêîâíî¿ ñïðàâè, òî êîðîëü íàñàìïåðåä, ÿê áà÷èìî, ñòàâèâ ñïðàâó òàê, ìîâ áè òóò ³øëà ìîâà ïðî ñâîá³äíå âèêîíóâàííº ñâ â³ðè êîçàêàìè ò³ëüêè, à ³ òóò íå îá³öÿâ ¿ì í¿÷îãî á³ëüøå ïîíàä ñòàð³ áëàãîäàòè — áóäóòü êîðèñòàòè ç òàêî¿ æ ðåë¿´³éíî¿ ñâîáîäè, ÿêó äî òîãî ÷àñó ìàëè. Èíàêøå ñêàçàâøè, êîðîëü õîò¿â ³´íîðóâàòè âñ¿ ñâî¿ îá³öÿíêè ³ íàä¿¿ îñòàííüîãî ðîêó, õîò¿â ïåðå÷åðêíóòè âñ¿ ôàêòè é ïîä¿¿ îñòàíí¿õ ÷àñ³â, òîãî òÿæêîãî ðîêó; „ðàá çðîáèâ ñâîº ä¿ëî”, ³ ìàâ âåðíóòè ñÿ çíîâó â ñâîº ðàáñüêå ñòàíîâèùå.
Áà, àëå ãîâîðèòè ñÿ ìàëî ñå íå íà àäðåñó ïîõèëîãî, áåçîðóæíîãî, áåçïîì³÷íîãî ðàáà, à â³éñüêó, ùî ç çáðîºþ â ðóêàõ ÷åêàëî â³äïîâ³äè ïðàâèòåëüñòâà, ð³âíå ñèëàìè â³éñüêó, ÿêå ìîãëà âèñòàâèòè êîðîíà ïîëüñüêà, à ùî äî ïðèêìåò ³ ÷åñíîò ñâî¿õ ï³ä íåáåñà âèõâàëþâàíå ïîëüñüêèìè î÷åâèäöÿìè òà âåëèêîäóøíå ñòàâëåíº ïîëüñüêèìè øëÿõòè÷àìè íà ð³âí¿ ç ïîëüñüêîþ øëÿõòîþ.
ßê ìîæíà áóëî äóìàòè, ùî â³éñüêî ñå äàñòü ñåáå çäåñÿòêóâàòè, çàãíàòè â ïàíñüêó êîðìèãó, ïîøèòè â äóðí¿, çàïåðå÷èâøè âñå òå, ùî áóëî éîìó îá³öÿíå?
 êîðîë¿âñüêèõ ³íñòðóêö³ÿõ, ïèñàíèõ äâà òèæí¿ ïî õîòèíñüê³é â³éí¿, ëåæàëà âæå in optima forma ïðîêëÿìàö³ÿ îðóæíîãî êîíôë¿êòó ç êîçà÷èíîþ, îðóæíîãî ïðèáîðêàííÿ ñïàñèòåë³â ïîëüñüêî¿ ð³÷è ïîñïîëèòî¿, ³ ò³ëüêè çàâäÿêè ð³æíèì ñïåö³àëüíèì îáñòàâèíàì äî ñüîãî îðóæíîãî êîíôë¿êòó ïðèéøëî íå çàðàç, à ÷îòèðè ðîêè ï³çí¿éøå.
Äàòà äîáàâëåíèÿ: 2015-07-24; ïðîñìîòðîâ: 655;